Ιεραπόστολοι—Ποιος Πρέπει να Θέτει το Υπόδειγμα;
ΠΡΟΤΟΥ ο Ιησούς Χριστός δώσει στους ακολούθους του την εντολή να κάνουν μαθητές, άλλες θρησκείες είχαν ήδη αναλάβει κάποιου είδους ιεραποστολική δραστηριότητα. Μερικές το έκαναν αυτό περισσότερο από άλλες, εφόσον δεν έχουν όλες οι θρησκείες παγκόσμια απήχηση, δηλαδή, δεν διδάσκουν όλες ένα άγγελμα που να μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου σε όλους τους λαούς.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας (The Encyclopedia of Religion), αυτό το παγκόσμιο όραμα δεν είναι τόσο έντονο «στις πεποιθήσεις των φυλετικών θρησκειών καθώς και του Σιντοϊσμού, και είναι λιγότερο έκδηλο σε πολλά παρακλάδια του Κομφουκιανισμού, του Ιουδαϊσμού και του Ζωροαστρισμού». Αυτές οι θρησκείες διαδίδονται «περισσότερο μέσω των μεταναστεύσεων των λαών ή μέσω της σταδιακής συγχώνευσης των κοντινών γειτόνων παρά μέσω οργανωμένων ιεραποστολικών δραστηριοτήτων».
«Ο Ινδουισμός αντιπροσωπεύει μια ειδική και ιδιαίτερα περίπλοκη περίπτωση», προσθέτει η ίδια εγκυκλοπαίδεια. «Ενώ από πολλές απόψεις έχει ομοιότητες με τις μη ιεραποστολικές παραδόσεις», και έχει εξαπλωθεί με τη σταδιακή αποδοχή από μη Ινδουιστές, αυτός, από την άλλη πλευρά, επέδειξε «περιόδους σθεναρής ιεραποστολικής δραστηριότητας».
«Οι θρησκείες που έχουν επιζήσει, οι οποίες αξιούν ότι έχουν τα πιο οικουμενικά οράματα και οι οποίες επιδεικνύουν τον πιο εκτεταμένο ιεραποστολικό ζήλο πέρα από τον τόπο της προέλευσής τους», λέει ο Μαξ Λ. Στάκχαους της Θεολογικής Σχολής Αντόβερ Νιούτον, περιλαμβάνουν τον Ισλαμισμό και το Βουδισμό. Ωστόσο, οι ιεραπόστολοι του Ισλαμισμού δεν θα μπορούσαν να έχουν χρησιμεύσει ως υποδείγματα για τους Χριστιανούς ιεραποστόλους, επειδή χρειάστηκε να περάσουν γύρω στα 590 χρόνια μετά την εντολή του Χριστού να κάνουν μαθητές μέχρι να αρχίσει η Ισλαμική εποχή. Ο Βουδισμός, από την άλλη πλευρά, προηγήθηκε της ίδρυσης της Χριστιανοσύνης σχεδόν κατά το ίδιο χρονικό διάστημα που η Χριστιανοσύνη προηγήθηκε του Ισλαμισμού.
Ένα Υπόδειγμα Φιλελευθερισμού
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Βούδας προώθησε τη δημιουργία ενός ιεραποστολικού κινήματος λέγοντας στους μαθητές του: «Πηγαίνετε, μοναχοί, κηρύξτε την ευγενή Δοξασία, . . . να μην πηγαίνετε δύο μαζί στην ίδια κατεύθυνση!» Εντούτοις, τα εκτεταμένα ιεραποστολικά κινήματα ήταν λιγοστά, μολονότι Βουδιστές ιεραπόστολοι βρίσκονταν στην Ευρώπη ήδη από τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ. Στις περισσότερες περιπτώσεις η θρησκεία εξαπλωνόταν σε ατομικό επίπεδο από τους περιοδεύοντες εμπόρους, τους προσκυνητές και τους μαθητές. Για παράδειγμα, ο Βουδισμός έφτασε στην Κίνα και στα διάφορα μέρη της νοτιοανατολικής Ασίας μέσω των θαλάσσιων και των χερσαίων εμπορικών οδών.
Ο Έρικ Ζίρχερ του Πανεπιστημίου του Λέιντεν στην Ολλανδία αποδίδει την εξάπλωση του Βουδισμού κυρίως σε τρεις παράγοντες. Ένας είναι «η φιλελεύθερη στάση προς όλες τις θρησκείες» την οποία εκδηλώνει ο Βουδισμός. Αυτό επέτρεψε την εύκολη αποδοχή «μη Βουδιστικών δογμάτων ως προκαταρκτικές και μερικές αποκαλύψεις αλήθειας» και ακόμα την ενσωμάτωση «μη Βουδιστικών θεοτήτων στο πάνθεό του».
Ένας δεύτερος παράγοντας είναι ότι οι Βουδιστές ιεραπόστολοι εισήλθαν στη λεγόμενη «κατάσταση ανέχειας», πράγμα που σημαίνει ότι αποκήρυξαν όλες τις κοσμικές διακρίσεις. Ελεύθεροι από τους περιορισμούς που επέβαλλε το σύστημα των καστών, τη θρησκευτική σημασία των οποίων απέρριψε ο Βούδας, μπορούσαν να αναμειχτούν με τους ξένους χωρίς το φόβο της τελετουργικής μόλυνσης.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι ότι τα ιερά συγγράμματα του Βουδισμού δεν σχετίζονταν με κάποια συγκεκριμένη ιερή γλώσσα. Μπορούσαν εύκολα να μεταφραστούν σε οποιαδήποτε γλώσσα. «Ειδικά στην Κίνα», παρατηρεί ο Ζίρχερ, «οι πιο διαπρεπείς ξένοι ιεραπόστολοι ήταν όλοι δραστήριοι ως μεταφραστές». Μάλιστα, μετέφρασαν σε τέτοιο βαθμό ώστε η κινεζική έγινε η τρίτη κύρια γλώσσα της Βουδιστικής λογοτεχνίας, μαζί με την παλική και τη σανσκριτική.
Στα μέσα του τρίτου αιώνα Π.Κ.Χ., ο άρχοντας της ινδικής αυτοκρατορίας, ο Βασιλιάς Ασόκα, βοήθησε πολύ στο να γίνει ο Βουδισμός δημοφιλής, ενισχύοντας επίσης τον ιεραποστολικό τομέα του Βουδισμού. Στη διάρκεια εκείνης της προχριστιανικής εποχής, όμως, ο Βουδισμός παρέμεινε κυρίως επικεντρωμένος στην Ινδία και στη σημερινή Σρι Λάνκα. Στην πραγματικότητα, μόνο μετά την έναρξη της Χριστιανικής εποχής εξαπλώθηκε ο Βουδισμός στο Βιετνάμ, στην Ιαπωνία, στην Ινδονησία, στο Ιράν, στην Κίνα, στην Κορέα, στη Μαλαισία, στη Μιανμάρ και αλλού.
Οι ιεραπόστολοι του Βουδισμού στην Κίνα προφανώς δεν είδαν τίποτα το εσφαλμένο στο να τροποποιήσουν τη θρησκεία τους για να την κάνουν πιο αποδεκτή. Η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας παρατηρεί ότι «δόθηκε καινούρια ερμηνεία σε βασικά Βουδιστικά κείμενα· εκδόθηκαν απολογητικά συγγράμματα, νέα ποιήματα καθώς επίσης νέοι νόμοι και κανονισμοί οι οποίοι τροποποίησαν και, μάλιστα, μετέτρεψαν πλευρές του Βουδιστικού αγγέλματος ώστε να μπορέσει αυτό να ενσωματωθεί, και να παράσχει αναζωογόνηση με μερικούς τρόπους, στις διαστάσεις των τοπικών παραδοσιακών θρησκειών καθώς επίσης του Κομφουκιανισμού και του Ταοϊσμού εκείνης της χώρας».
Μερικές φορές, όπως θα δείξουν μελλοντικά άρθρα αυτής της σειράς, οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου ακολούθησαν το υπόδειγμα που είχαν θέσει οι Βουδιστές ιεραπόστολοι προκάτοχοί τους. Ενώ μετέφρασαν τα ιερά συγγράμματά τους σε άλλες γλώσσες, συχνά επέτρεπαν, ή ακόμα και προωθούσαν, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ιστορικού Γουίλ Ντουράν, «την εισδοχήν ειδωλολατρικών δοξασιών και ιεροτελεστιών» στις δικές τους θρησκευτικές συνήθειες.
Ακολουθούν ‘Τον Πρώτιστο Ιεραπόστολο’
Το βιβλίο Ο Ιουδαϊσμός και τα Πρώτα Βήματα της Χριστιανοσύνης (Judaism and Christian Beginnings) εξηγεί ότι ο Ιουδαϊσμός δεν προώθησε την ιεραποστολική δραστηριότητα με τον ίδιο τρόπο που το έκανε αυτό η Χριστιανοσύνη αλλά, «συγκριτικά, αυτός δεν ασκούσε δραστήριο προσηλυτισμό». Εντούτοις, ο συγγραφέας του βιβλίου, Σάμιουελ Σάντμελ, παρατηρεί ότι «υπήρχε τουλάχιστον μια περιοδική, τουλάχιστον σποραδική, τάση προς τον προσηλυτισμό».
Ο Σάντμελ εξηγεί ότι «στη ραβινική λογοτεχνία ο Πατέρας Αβραάμ περιγράφεται συνήθως ως ο πρώτιστος ιεραπόστολος». Ο ίδιος εξηγεί ότι αυτή «η άποψη για τον Αβραάμ ως ιεραπόστολο δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί αν δεν υπήρχε κάποια τάση τουλάχιστον σε μερικά τμήματα του ιουδαϊκού λαού τα οποία έβλεπαν ευνοϊκά είτε τη δραστήρια αναζήτηση προσηλύτων είτε, τουλάχιστον, την αποδοχή στην πίστη εκείνων που από μόνοι τους ζητούσαν να μεταστραφούν».a
Από ό,τι φαίνεται, στη διάρκεια των δύο αιώνων που προηγήθηκαν της έναρξης της Κοινής μας Χρονολογίας, η Ιουδαϊκή ιεραποστολική δραστηριότητα εντάθηκε, ιδιαίτερα στις ελληνόφωνες χώρες, όταν οι ειδωλολατρικές θρησκείες άρχισαν να χάνουν τη γοητεία που ασκούσαν. Αυτή η δράση συνεχίστηκε επί αρκετό καιρό και στην Κοινή μας Χρονολογία, αλλά τέθηκε εκτός νόμου τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υιοθέτησε μια νοθευμένη μορφή Χριστιανοσύνης ως επίσημη θρησκεία της.
Τίθεται το Υπόδειγμα
Ωστόσο, το υπόδειγμα που έθεσαν οι Ιουδαίοι ιεραπόστολοι δεν ήταν εκείνο που είχε ειπωθεί στους Χριστιανούς ιεραποστόλους να ακολουθούν. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς είπε για τους Ιουδαίους Φαρισαίους του καιρού του: «Διασχίζετε θάλασσα και στεριά για να κάνετε έναν προσήλυτο, και όταν αυτός γίνει προσήλυτος, τον κάνετε υποψήφιο για τη Γέεννα δύο φορές περισσότερο από τον εαυτό σας». (Ματθαίος 23:15) Έτσι αν και θεωρούσαν τον Αβραάμ ως ‘τον πρώτιστο ιεραπόστολο’, οι Ιουδαίοι ιεραπόστολοι προφανώς δεν έκαναν προσηλύτους που να έχουν το είδος της πίστης που είχε ο Αβραάμ στον Ιεχωβά Θεό.
Το υπόδειγμα που πρέπει να ακολουθούν οι Χριστιανοί ιεραπόστολοι είναι το τέλειο παράδειγμα που έδωσε ο κυριότερος και πρώτιστος ιεραπόστολος, ο Ιησούς Χριστός. Πολύ προτού αυτός δώσει την εντολή να κάνουν μαθητές, άρχισε να εκπαιδεύει τους πρώτους μαθητές του για να επιτελέσουν τη διεθνή ιεραποστολική δραστηριότητα που θα περιλάμβανε αυτή η εντολή. Εφόσον επρόκειτο για ένα πρόγραμμα που θα διαρκούσε αρκετούς αιώνες, ήταν κατάλληλο το εξής ερώτημα: Θα προσκολλούνταν οι ακόλουθοι του Χριστού στο υπόδειγμα που είχε δώσει αυτός;
Καθώς ο πρώτος αιώνας της Κοινής μας Χρονολογίας έφτασε στο τέλος του, η απάντηση δεν ήταν ακόμα ξεκάθαρη. Δεν συμβαίνει το ίδιο και σήμερα, καθώς ο 20ός αιώνας φτάνει στο τέλος του. Τα περασμένα 1.900 περίπου χρόνια ιεραποστολικής δραστηριότητας από μέρους των κατ’ όνομα ακολούθων του Χριστού βρίσκονται μπροστά μας σαν ανοιχτό βιβλίο.
Από την κοιτίδα της στην Παλαιστίνη, η Χριστιανοσύνη επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο. Η μετακίνηση δυτικά, προς τη Μακεδονία, ήταν ένα βήμα. Διαβάστε σχετικά με αυτό στο επόμενο τεύχος μας.
Ως παράδειγμα του τι έχουν κάνει οι ιεραπόστολοι του Χριστιανικού κόσμου εξετάστε τι συνέβαινε επί αρκετούς αιώνες στο Μεξικό. Καθώς θα διαβάζετε την επόμενη αφήγηση ρωτήστε τον εαυτό σας: ‘Ήταν αυτοί φορείς φωτός ή φορείς σκοταδιού;’
[Υποσημειώσεις]
a Το έντυπο Οδηγός για τις Ιουδαϊκές Θρησκευτικές Συνήθειες (A Guide to Jewish Religious Practice) λέει: «Ο Αβραάμ θεωρείται ο πατέρας όλων των προσηλύτων . . . Συνηθίζεται να ονομάζονται οι προσήλυτοι ο γιος, ή η κόρη, του πατέρα μας Αβραάμ».
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Ο Ιησούς εγκαινίασε το Χριστιανικό ιεραποστολικό έργο, εκπαιδεύοντας τους ακολούθους του και θέτοντας το υπόδειγμα που έπρεπε να ακολουθήσουν