Η Ιερά Εξέταση στο Μεξικό—Πώς Συνέβη;
ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι βρίσκεστε ενώπιον ενός θρησκευτικού δικαστηρίου που θέλει να σας εξαναγκάσει να πιστέψετε τα όσα διδάσκει εκείνη η θρησκεία. Δεν ξέρετε ποιοι σας κατηγορούν ή για ποιο πράγμα σας κατηγορούν. Αντί να σας πουν, σας εξαναγκάζουν να τους παράσχετε εσείς κάποιο λόγο για τη σύλληψή σας, να εξηγήσετε ποια πιστεύετε ότι είναι η κατηγορία εναντίον σας και να πείτε ποιος είναι ο κατήγορος.
Προσέξτε πώς θα απαντήσετε—θα μπορούσατε να ομολογήσετε κάτι για το οποίο δεν κατηγορείστε και να κάνετε την κατάστασή σας χειρότερη! Θα μπορούσατε επίσης να αναμείξετε ανθρώπους που δεν είχαν καμιά σχέση με αυτό για το οποίο κατηγορείστε.
Αν δεν ομολογήσετε, μπορεί να σας βασανίσουν εξαναγκάζοντάς σας να καταπίνετε μεγάλες ποσότητες νερού. Ή μπορεί να δένουν τα χέρια και τα πόδια σας όλο και πιο σφιχτά σε ένα τραπέζι βασανιστηρίων μέχρις ότου οι πόνοι γίνουν φρικτοί. Το δικαστήριο έχει ήδη κατασχέσει την περιουσία σας, και πιθανότατα δεν πρόκειται ποτέ να την πάρετε πίσω. Τα πάντα γίνονται μυστικά. Αν κρίνουν ότι είστε ένοχος, μπορεί να σας εξορίσουν από τη χώρα σας ή ακόμα και να σας κάψουν ζωντανό.
Σε αυτόν τον 20ό αιώνα, ίσως δυσκολεύεστε να συλλάβετε μια τόσο απαίσια θρησκευτική πράξη όσο αυτή. Αλλά πριν από αρκετούς αιώνες, τέτοιες φρικαλεότητες έλαβαν χώρα στο Μεξικό.
«Μεταστροφή» του Ιθαγενούς Πληθυσμού
Όταν το σημερινό Μεξικό κατακτήθηκε από τους Ισπανούς το 16ο αιώνα, παράλληλα έλαβε χώρα και μια θρησκευτική κατάκτηση. Η θρησκευτική μεταστροφή των ιθαγενών λαών δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια αντικατάσταση παραδόσεων και ιεροτελεστιών, εφόσον λίγοι Καθολικοί ιερείς ενδιαφέρονταν να διδάξουν την Αγία Γραφή. Δεν φρόντιζαν να μάθουν τη γλώσσα των ιθαγενών ή να τους διδάξουν τη λατινική, στην οποία ήταν διαθέσιμα τα θρησκευτικά δόγματα.
Μερικοί πίστευαν ότι οι Ινδιάνοι θα έπρεπε να λάβουν πλήρη θρησκευτική εκπαίδευση. Άλλοι όμως συμμερίζονταν την άποψη του μοναχού Ντομίνγκο δε Μπετάνσος, ο οποίος, σύμφωνα με τα σχόλια του Ρίτσαρντ Ε. Γκρίνλιφ στο βιβλίο του Ο Σουμάραγκα και η Μεξικανική Ιερά Εξέταση (Zumárraga and the Mexican Inquisition), «πίστευε ότι ο Ινδιάνος δεν έπρεπε να διδαχτεί τη λατινική γλώσσα επειδή αυτό θα τον έκανε να συνειδητοποιήσει το πόσο ανίδεος ήταν ο κλήρος».
Η Ιερά Εξέταση Εναντίον των Ιθαγενών
Αν οι αυτόχθονες Μεξικανοί δεν ασπάζονταν την καινούρια θρησκεία θεωρούνταν ειδωλολάτρες και υφίσταντο σκληρό διωγμό. Για παράδειγμα, σε έναν από αυτούς έδωσαν δημοσία εκατό μαστιγώματα επειδή λάτρευε τα παγανιστικά είδωλά του, τα οποία είχε θάψει κάτω από ένα είδωλο του Χριστιανικού κόσμου, σε μια εικονική πράξη «Χριστιανικής» λατρείας.
Από την άλλη πλευρά, ο Δον Κάρλος Ομετοτστζίν, αρχηγός της φυλής Τεσκόκο και εγγονός του βασιλιά των Αζτέκων, Νετσαγουαλκόγιοτλ, επιτέθηκε προφορικά κατά της εκκλησίας. Ο Γκρίνλιφ λέει ότι «ο Δον Κάρλος είχε ενοχλήσει ιδιαίτερα την Εκκλησία επειδή αυτός κήρυττε στους ιθαγενείς για την έκλυτη ζωή των μοναχών».
Όταν ο μοναχός Χουάν δε Σουμάραγκα, τότε ιεροεξεταστής, το έμαθε αυτό, διέταξε να συλλάβουν τον Δον Κάρλος. Αφού κατηγόρησαν τον Δον Κάρλος ότι ήταν «δογματικός αιρετικός», τον έκαψαν στην πυρά στις 30 Νοεμβρίου 1539. Πολλοί άλλοι ιθαγενείς τιμωρήθηκαν με την κατηγορία ότι ασκούσαν μαγεία.
Η Ιερά Εξέταση Εναντίον των Ξένων
Τους ξένους που ζούσαν στο Μεξικό και οι οποίοι αρνούνταν να δεχτούν την Καθολική θρησκεία τούς κατηγορούσαν ότι ήταν αιρετικοί, Λουθηρανοί ή Ιουδαΐζοντες. Η πορτογαλική οικογένεια Καρβαντζάλ αποτελεί παράδειγμα αυτού του γεγονότος. Αφού κατηγορήθηκαν ότι ασκούσαν την Ιουδαϊκή θρησκεία, σχεδόν όλοι τους βασανίστηκαν από την Ιερά Εξέταση. Η ακόλουθη ποινή που απαγγέλθηκε εναντίον ενός μέλους αυτής της οικογένειας αντανακλά τη φρίκη: «Καταδικάζω τη Δόνα Μαριάνα δε Καρβαντζάλ να . . . μπει στη στραγγάλη [όργανο στραγγαλισμού] μέχρις ότου πεθάνει φυσιολογικά, και κατόπιν να καεί στην πυρά μέχρι να γίνει στάχτη και να μη μείνει πια από αυτήν ούτε η ανάμνησή της». Αυτό ακριβώς έγινε.
Οποτεδήποτε ένας ξένος απειλούσε τη δύναμη του κλήρου, περνούσε από δίκη. Κάποιος άντρας ονόματι Δον Γκιγιέν Λομπάρντο δε Γκουζμάν κατηγορήθηκε ότι ήθελε να απελευθερώσει το Μεξικό. Ωστόσο, η κατηγορία που χρησιμοποίησε η Αγία Αποστολή για να τον συλλάβει και να τον δικάσει ήταν πως αυτός ήταν αστρολόγος και φανατικός αιρετικός, οπαδός του Καλβίνου. Στη διάρκεια της φυλάκισής του έχασε τα λογικά του. Τελικά τον έκαψαν ζωντανό στην πυρά στις 6 Νοεμβρίου 1659.
Το βιβλίο Ιερά Εξέταση και Εγκλήματα (Inquisition and Crimes), του Δον Αρτέμιο δε Βάγιε-Αρίσπε, περιγράφει αυτή την περίπτωση: «Άρχισαν να δένουν τους κατηγορουμένους, στερεώνοντάς τους στον πάσσαλο με ένα σιδερένιο περιλαίμιο. . . . Οι άγιες φωτιές της πίστης άρχισαν να καίνε δημιουργώντας έναν ανεμοστρόβιλο κόκκινου και μαύρου. Το σώμα τού Δον Γκιγιέν . . . ξαφνικά κατέρρευσε, το περιλαίμιο που τον συγκρατούσε από το λαιμό τον στραγγάλισε, και κατόπιν το σώμα του εξαφανίστηκε μέσα στη φρικιαστική λαμπρότητα της φωτιάς. Έφυγε από αυτή τη ζωή έπειτα από δεκαεφτά χρόνια αργών και συνεχών παθημάτων στις σκοτεινές φυλακές της Αγίας Αποστολής. Οι φωτιές χαμήλωναν σιγά σιγά, το πορφυρό φλογοβόλημά τους χανόταν, και όταν αυτές έσβησαν εντελώς, το μόνο που έμεινε ήταν ένας φωτεινός σωρός από κάρβουνα να λάμπει μέσα στη νύχτα».
Ίδρυση της «Αγίας Αποστολής»
Όπως ήδη αναφέρθηκε, πολλούς Μεξικανούς, είτε ιθαγενείς είτε άτομα που είχαν γεννηθεί αλλού, τους τιμώρησαν, και μερικούς τους σκότωσαν επειδή επέκριναν ή επειδή δεν ασπάστηκαν την καινούρια θρησκεία. Αυτό συντέλεσε στη δημιουργία ενός ιεροδικείου από τους μοναχούς και αργότερα από τους επισκόπους. Ωστόσο, ο πρώτος Γενικός Ιεροεξεταστής στο Μεξικό, ο Δον Πέντρο Μόγια δε Κοντρέρας, ήρθε από την Ισπανία το 1571 για να εγκαθιδρύσει επίσημα εκεί το Δικαστήριο της Αγίας Αποστολής της Ιεράς Εξέτασης. Αυτό το δικαστήριο σταμάτησε να λειτουργεί το 1820. Έτσι, από το 1539, υπήρξαν περίπου τριακόσια χρόνια ταλαιπωριών, βασανιστηρίων και θανάτου για εκείνους που δεν συμμερίζονταν τα Καθολικά πιστεύω.
Όταν κάποιος κατηγορούνταν για κάτι, τον βασάνιζαν μέχρι να ομολογήσει. Το δικαστήριο περίμενε από αυτόν να αποκηρύξει τις αντικαθολικές πράξεις του και να δεχτεί τα πιστεύω της εκκλησίας. Άφηναν ελεύθερο τον κατηγορούμενο μόνο αν αυτός αποδείκνυε την αθωότητά του, αν δεν μπορούσε να αποδειχτεί η ενοχή του ή, τελικά, αν αυτός ομολογούσε και μετανοούσε. Στην τελευταία περίπτωση, η δήλωσή του, σύμφωνα με την οποία απεχθανόταν την παράβασή του και υποσχόταν να επανορθώσει ό,τι είχε κάνει, διαβαζόταν δημόσια. Ανεξάρτητα από αυτό, έχανε την περιουσία του και έπρεπε να πληρώσει ένα μεγάλο πρόστιμο. Αν τον θεωρούσαν ένοχο, τον παρέδιδαν στις κοσμικές εξουσίες για να τιμωρηθεί. Αυτό γενικά κατέληγε στο να καεί στην πυρά, είτε ενώ ήταν ακόμα ζωντανός είτε αφού τον είχαν σκοτώσει μόλις προηγουμένως.
Για τη δημόσια εκτέλεση των καταδικαστικών αποφάσεων, λάβαινε χώρα μια τεράστια άουτο-ντα-φε (πράξη πίστης). Γινόταν μια δημόσια εξαγγελία σε ολόκληρη την πόλη προκειμένου να ενημερωθούν όλοι για τη μέρα και τον τόπο που θα έπρεπε να συγκεντρωθούν. Εκείνη τη μέρα οι καταδικασμένοι έβγαιναν από τις φυλακές του Δικαστηρίου της Αγίας Αποστολής ντυμένοι με ένα σαμπενίτο (ένα είδος μανδύα χωρίς μανίκια), κρατώντας ένα κερί ανάμεσα στα χέρια τους, έχοντας ένα σχοινί περασμένο γύρω από το λαιμό τους και ένα κορόσα (κωνικό καπέλο) στο κεφάλι τους. Αφού διαβάζονταν τα εγκλήματα που είχαν διαπράξει εναντίον της Καθολικής πίστης, επιβαλλόταν η τιμωρία που είχε αποφασιστεί για κάθε θύμα.
Με αυτόν τον τρόπο πολλά άτομα καταδικάστηκαν και τιμωρήθηκαν στο όνομα της θρησκείας. Τα πλήθη που παρακολουθούσαν τα θύματα να πεθαίνουν στην πυρά έβλεπαν καθαρά τη σκληρότητα και τη μισαλλοδοξία του κλήρου.
Πλήρης Αντίθεση με τη Χριστιανοσύνη
Ο Χριστός Ιησούς ανέθεσε στους μαθητές του την αποστολή να μεταστρέψουν ανθρώπους στην αληθινή Χριστιανοσύνη. Ο ίδιος έδωσε την εντολή: «Πηγαίνετε, λοιπόν, και κάντε μαθητές από όλα τα έθνη, βαφτίζοντάς τους στο όνομα του Πατέρα και του Γιου και του αγίου πνεύματος, διδάσκοντάς τους να τηρούν όλα όσα σας έχω παραγγείλει».—Ματθαίος 28:19, 20.
Ωστόσο, ο Ιησούς ποτέ δεν υπαινίχτηκε ότι θα έπρεπε οι άνθρωποι να μεταστρέφονται δια της βίας. Αντίθετα, ο Ιησούς είπε: «Οπουδήποτε δεν σας δέχεται κάποιος στο σπίτι του ή δεν ακούει τα λόγια σας, βγαίνοντας από εκείνο το σπίτι ή εκείνη την πόλη, τινάξτε τη σκόνη από τα πόδια σας». (Ματθαίος 10:14) Η τελική κρίση αυτών των ανθρώπων αφήνεται στον Παντοδύναμο Θεό, τον Ιεχωβά, χωρίς κάποια κατά γράμμα παρέμβαση από τους Χριστιανούς.
Είναι σαφές, λοιπόν, ότι οπουδήποτε στον κόσμο και αν λειτούργησε η Ιερά Εξέταση αυτό έγινε σε πλήρη αντίθεση με τις Χριστιανικές αρχές.
Το κλίμα της ανεξιθρησκείας που επικρατεί τώρα στο Μεξικό επιτρέπει στους ανθρώπους να ασκούν ελευθερία σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο λατρεύουν τον Θεό. Αλλά οι αιώνες της λεγόμενης Ιεράς Εξέτασης παραμένουν μια μαύρη σελίδα στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας του Μεξικού.