Ιντίταροντ—Ιστορία Δέκα Αιώνων — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

Ιντίταροντ—Ιστορία Δέκα Αιώνων

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΛΑΣΚΑ

ΤΕΝΤΩΝΟΝΤΑΣ το λαιμό μας, κοιτάζουμε στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Υπάρχει ένα πλήθος ανθρώπων εκεί, μαζί με κάμερες και εξοπλισμό από τα μέσα ενημέρωσης. Όλοι μας κοιτάζουμε προς το τέλος του δρόμου. Περιμένουμε να φανεί ο νικητής του «Ιντίταροντ—Ο Τελευταίος Μεγάλος Αγώνας» εδώ στη γραμμή τερματισμού στο Νόουμ της Αλάσκας.

Η πιο ξακουστή στον κόσμο ελκηθροδρομία με σκύλους, που καλύπτει απόσταση περίπου 1.800 χιλιομέτρων, έχει διαρκέσει πάνω από δέκα μέρες. Πέρυσι ο χρόνος που χρειάστηκε ήταν εννιά μέρες και λίγες ώρες. Επειδή οι πρώτες 24 ώρες του αγώνα, η τελετουργική έναρξη, δεν υπολογίζονται στον επίσημο χρόνο φέτος, οι χρόνοι δεν μπορούν να συγκριθούν. Δεκάδες οδηγοί έλκηθρων από διάφορες χώρες δήλωσαν συμμετοχή, μεταξύ των οποίων οδηγοί με μεγάλη πείρα από άλλους αγώνες.

Φανταστείτε να περνάτε δέκα ή και περισσότερες μέρες, κυρίως μόνοι, σε μια αφιλόξενη ερημιά. Πρέπει να διασχίσετε ορεινά περάσματα· παγωμένα φαράγγια· τούνδρα· πλατιά, παγωμένα ποτάμια· και ανομοιόμορφα κομμάτια πάγου από τη θάλασσα και να υπομείνετε θερμοκρασίες κάτω του μηδενός καθώς κινείστε συνεχώς προς τον προορισμό σας εδώ στο Νόουμ.

Παρατηρούμε τη συγκίνηση που προκαλεί αυτή η επίδειξη θάρρους και συνεργασίας μεταξύ ανθρώπου και σκύλου, και αναρωτιόμαστε: ‘Από πού άρχισαν όλα αυτά;’

Σκύλοι που Σέρνουν Έλκηθρα—Μια Κληρονομιά από τα Παλιά

Ενώ οι σύγχρονες ελκηθροδρομίες με σκύλους είναι σχετικά νέο χόμπι, οι σκύλοι για έλκηθρα χρησιμοποιούνται τουλάχιστον χίλια χρόνια. Αρχικά, οι σκύλοι και τα έλκηθρα χρησιμοποιούνταν κυρίως για να μεταφέρουν αγαθά στις χιονισμένες, άγονες βόρειες εκτάσεις της γης. Η πρώτη γραπτή αναφορά για σκύλους που χρησιμοποιήθηκαν για να σύρουν έλκηθρα βρίσκεται σε κάποιο αραβικό χειρόγραφο που χρονολογείται από το δέκατο αιώνα. Μερικοί αρμόδιοι πιστεύουν ότι οι Τσούκτσοι στη Σιβηρία ήταν αυτοί που βασίστηκαν πρώτοι στο σκύλο και στο έλκηθρο.

Ο χρυσός άνοιξε το δρόμο για την αρχική Διαδρομή Ιντίταροντ. Το 1908 βρέθηκε χρυσός σε μια περιοχή όπου οι Ινδιάνοι Αθαπάσκαν κυνηγούσαν καριμπού. Ονόμασαν αυτή την περιοχή Ιντίταροντ, που σημαίνει «μακρινός τόπος». Ως αποτέλεσμα, χαράχτηκε μια διαδρομή 1.800 χιλιομέτρων ως το Νόουμ, η οποία περνούσε από το χωριό Ιντίταροντ. Με τον καιρό, αυτή έγινε γνωστή ως Διαδρομή Ιντίταροντ.

Στη διάρκεια του πυρετού του χρυσού στην Αλάσκα και στον Καναδά, τα έλκηθρα με σκύλους μετέφεραν εξοπλισμό, αλληλογραφία και χρυσό στην αχανή ερημιά. Μια έκθεση αναφέρει ότι, στα τέλη του 1911, τέσσερις ομάδες σκύλων μετέφεραν 1.200 κιλά χρυσό μονομιάς από τη Διαδρομή Ιντίταροντ και έφτασαν στο Κνικ της Αλάσκας στις 10 Ιανουαρίου 1912.

Γεννιούνται οι Σύγχρονες Ελκηθροδρομίες με Σκύλους

Στην εποχή του πυρετού του χρυσού, όταν υπήρχαν τόσο πολλές ομάδες με σκύλους, ήταν συνηθισμένο για τους οδηγούς των σκύλων να πιστεύουν ότι η ομάδα τους ή ο αρχηγός των σκύλων τους ήταν πιθανώς ο δυνατότερος, ο γρηγορότερος ή ο εξυπνότερος. Ως αποτέλεσμα, οι αγώνες ήταν συχνοί. Κατόπιν, στο Νόουμ, το 1908, διεξάχτηκε η πρώτη οργανωμένη ελκηθροδρομία με σκύλους (All-Alaska Sweepstakes). Αυτός ο πρόδρομος των σύγχρονων ελκηθροδρομιών ετοίμασε τους οδηγούς για άλλον έναν αγώνα—όχι για να κερδίσουν κάποιο χρυσό έπαθλο αλλά για να σώσουν ζωές.

Ο Αγώνας για τον Ορό στο Νόουμ το 1925

Ο ιστορικός Αγώνας για τον Ορό στο Νόουμ ήταν μια ελκηθροδρομία με σκύλους, με αντίπαλο το θάνατο. Τον Ιανουάριο του 1925, η διφθερίτιδα έπληξε το Νόουμ. Επειδή επαπειλούνταν επιδημία, έπρεπε να μεταφερθεί αμέσως ένα απόθεμα ορού στο Νόουμ. Οργανώθηκαν 20 διαδοχικές ομάδες σκύλων με τους οδηγούς τους. Η πρώτη ομάδα ξεκίνησε από το Νίνανα, ενώ η θερμοκρασία ήταν μείον 46 βαθμοί Κελσίου, αρχίζοντας μια σειρά διαδοχικών διαδρομών μεταξύ χωριών που απείχαν 50 ως 80 χιλιόμετρα το ένα από το άλλο. Σχεδόν όλες έγιναν στο σκοτάδι, επειδή εκείνη την εποχή του έτους η μέρα στην Αρκτική διαρκούσε μόνο τρεις με τέσσερις ώρες.

Τα 1.080 και πλέον χιλιόμετρα ως το Νόουμ καλύφτηκαν σε 5 1/3 μέρες—ένα ταξίδι που φυσιολογικά χρειαζόταν 25 μέρες. Οι οδηγοί πέρασαν μέσα από μανιασμένες χιονοθύελλες με θερμοκρασία ανέμου μείον 57 βαθμούς Κελσίου ή και χαμηλότερη. Αυτός ο άθλος ήταν τόσο μεγαλειώδης ώστε ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Κάλβιν Κούλιτζ έδωσε παράσημο και δίπλωμα σε καθέναν που συμμετείχε.

Σκύλοι-Αρχηγοί

Ο σκύλος-αρχηγός μιας ομάδας παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο. Πολύ λίγοι σκύλοι έχουν τα προσόντα για να γίνουν αρχηγοί. Θυμηθείτε ότι, ανάλογα με το πόσοι σκύλοι υπάρχουν στην ομάδα, ο σκύλος-αρχηγός μπορεί να βρίσκεται 15 ως 20 μέτρα ή ακόμα περισσότερα μπροστά από τον οδηγό. Στο σκοτάδι ή σε ορατότητα περιορισμένη από το χιόνι ή όταν παίρνει απότομες στροφές, ο οδηγός μπορεί να μη βλέπει καθόλου το σκύλο-αρχηγό. Συνεπώς, αναμένεται από αυτόν το σκύλο να μυρίσει το μονοπάτι και να το ακολουθήσει ή να επιλέξει την ασφαλέστερη διαδρομή, καθώς και να πάρει άλλες αποφάσεις όταν χρειαστεί, ανεξάρτητα από τον κύριό του.

Πέρυσι, η οδηγός Ντίντι Τζονρόου από την Αλάσκα, που τερμάτισε δεύτερη το προηγούμενο έτος, αναγκάστηκε να αφήσει τον Μπάρκλεϊ, τον πιο αξιόπιστο σκύλο-αρχηγό της. Αυτό ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για την ομάδα της. Πριν από δυο χρόνια, ο Λέιβον Μπαρβ, που έχει δέκα συμμετοχές στο Ιντίταροντ, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον αγώνα 369 χιλιόμετρα πριν από το Νόουμ, βραχνιασμένος από τις διαταγές που φώναζε διαρκώς στους δύο άπειρους σκύλους-αρχηγούς του.

Με το να εγκωμιάζουμε το σκύλο-αρχηγό δεν θέλουμε να πούμε ότι ο οδηγός δεν συμβάλλει πολύ στο να κατευθύνει την ομάδα του. Αντίθετα, αυτός είναι επικεφαλής, και δίνει την κατεύθυνση φωνάζοντας διάφορες εντολές, όπως «τζι» (δεξιά), «χο» (αριστερά) ή «γουό» (σταματήστε). Λέξεις όπως «εμπρός» ή «πάμε» θέτουν την ομάδα σε κίνηση και κατευθύνουν τις ενέργειές της. Τέτοιες διαταγές, σε συνδυασμό με μια μάλλον εντυπωσιακή άγκυρα χιονιού, την οποία βυθίζουν στο χιόνι για να μην αφήνει τους υπερβολικά ανυπόμονους σκύλους να ξεκινήσουν πριν από την ώρα τους, συνήθως κρατούν υπό έλεγχο την ομάδα.

Λέμε «συνήθως» επειδή ο οδηγός Μαρκ Νόρντμαν από τη Μινεσότα ίσως προς στιγμή να διαφωνήσει για την αξιοπιστία του σκύλου-αρχηγού ή την ανταπόκριση της ομάδας στις διαταγές. Σε έναν πρόσφατο αγώνα, λίγο προτού φτάσουν σε κάποιο σημείο ελέγχου, σταμάτησε την ομάδα του για να ισιώσει μερικά σχοινιά που είχαν μπλεχτεί. Στην προσπάθειά του, και ενώ οι σκύλοι μπλέκονταν με τα σχοινιά τους, έλυσε το κεντρικό μεταλλικό σύρμα που έδενε τον κάθε σκύλο με το έλκηθρο και οι σκύλοι άρχισαν να τρέχουν. Καθώς η ομάδα άρχισε να απομακρύνεται, ο Μαρκ βούτηξε για να πιάσει το σύρμα, και το πρόλαβε μόλις πίσω από τους τελευταίους σκύλους. (Το να χάσεις την ομάδα σου στην ερημιά είναι πολύ επικίνδυνο). Επί μισό χιλιόμετρο περίπου, «όργωνε» το χιόνι και έκανε σκι στο νερό καθώς η ομάδα του τον έσερνε στα χιόνια και σε σημεία που είχαν υπερχειλίσει ποταμοί. Το μπουφάν του γέμισε νερό, και πάγος συγκεντρώθηκε κάτω από το πηγούνι του καθώς γλιστρούσε πίσω από την ομάδα του, φωνάζοντας διαρκώς διαταγές να σταματήσουν. Τελικά οι σκύλοι υπάκουσαν, και αυτός γύρισε περπατώντας για να μαζέψει το εγκαταλειμμένο έλκηθρό του. Τόσο υπάκουος—με λίγη καθυστέρηση βέβαια—ήταν ο σκύλος-αρχηγός!

Ωστόσο, υπάρχουν περιστάσεις κατά τις οποίες η αξιοπιστία του σκύλου-αρχηγού φέρνει ευτυχέστερα αποτελέσματα. Στη διάρκεια του Ιντίταροντ, ο ύπνος είναι δυσεύρετος. Όταν το μονοπάτι είναι ευθύ και επίπεδο, υπάρχουν φορές που ο οδηγός μπορεί να παραδώσει την ομάδα στο σκύλο-αρχηγό ενώ ο οδηγός παίρνει έναν υπνάκο στο έλκηθρο. Όλη αυτή την ώρα, οι σκύλοι συνεχίζουν με ζωηρό ρυθμό την πορεία προς τον προορισμό τους, το Νόουμ.

Μερικές φορές, σε ένα καλό μονοπάτι, μια ομάδα μπορεί εύκολα να βαδίσει γοργά με 18 ως 19 χιλιόμετρα την ώρα ή μπορεί να τρέξει με 30 χιλιόμετρα την ώρα για μικρότερα διαστήματα. Η μέση ταχύτητα είναι πολύ μικρότερη, αλλά συχνά καλύπτουν 160 χιλιόμετρα σε μια μέρα. Μια νικήτρια ομάδα κάλυψε κατά μέσο όρο περίπου 7 χιλιόμετρα την ώρα σε όλο τον αγώνα των δέκα ημερών.

Οι Σκύλοι για Έλκηθρα στην Αλάσκα

Μερικοί αναρωτιούνται μήπως αυτοί οι σκύλοι υφίστανται κακομεταχείριση και εκμετάλλευση από τον άνθρωπο. Έχοντας υπόψη την κακοποίηση που ο άνθρωπος έχει προκαλέσει μερικές φορές στα ζώα, αυτή η ανησυχία δεν είναι παράλογη.

Οι σκύλοι για έλκηθρα φαίνεται ότι εκτελούν την αποστολή τους με ενθουσιασμό, καθώς η γραμμή της εκκίνησης είναι γεμάτη γαβγίσματα—κάθε σκύλος εκφράζει την επιθυμία του να βρεθεί στο μονοπάτι. Τόσο πολύ ανυπομονούν μερικοί σκύλοι να ξεκινήσουν που μια ομάδα δέκα σκύλων τράβηξαν τα σχοινιά τους με τέτοια δύναμη ώστε έσυραν το φορτηγό στο οποίο ήταν δεμένοι—και το φορτηγό είχε ταχύτητα και τραβηγμένο χειρόφρενο!

Οι οδηγοί προσέχουν πολύ την υγεία των ζώων τους. Στις στάσεις, δαπανούν μεγάλο μέρος του χρόνου για να ετοιμάσουν φαγητό για τους σκύλους και να απλώσουν άχυρα ως μόνωση πάνω στο χιόνι στο οποίο κοιμούνται, καθώς και να ελέγξουν τις μπότες τους, οι οποίες προστατεύουν τις πατούσες τους, και να περιποιηθούν όσες έχουν πληγωθεί. Η ανάπαυση για τον οδηγό στο Ιντίταροντ μπορεί να είναι κάποιος υπνάκος μιάμιση ως δύο ώρες τη φορά, μολονότι υπάρχει μια υποχρεωτική 24ωρη στάση όπου οι οδηγοί μπορεί να κοιμηθούν έξι με εφτά ώρες. Οι σκύλοι, ευτυχώς, ξεκουράζονται περισσότερο από τον οδηγό.

Ο εμπειρικός κανόνας του οδηγού είναι ότι ο σκύλος δεν πρέπει να σέρνει περισσότερο από το βάρος του. Ένα μέσο έλκηθρο στον αγώνα Ιντίταροντ, μαζί με τον οδηγό, ζυγίζει 140 ως 230 κιλά. Αν ο οδηγός έχει μια ομάδα 15 σκύλων, ο καθένας σέρνει περίπου 15 κιλά ή λιγότερο, αρκετά κάτω από το μέσο βάρος του σκύλου που είναι 25 κιλά. Επιπλέον, για αρκετό χρονικό διάστημα, ο οδηγός δεν βρίσκεται πάνω στο έλκηθρο. Αντίθετα, τρέχει από πίσω και σπρώχνει, ίσως βοηθώντας σε μια απότομη ανηφοριά ή σε μια έκταση ανώμαλου εδάφους.

Ωστόσο, παρά τη φροντίδα που παρέχουν οι οδηγοί στους σκύλους τους, υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι αγώνες προκαλούν βλάβη σε μερικούς. Μια επιστολή προς την εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) σημείωνε πως ο Ανθρωπιστικός Σύλλογος των Ηνωμένων Πολιτειών ισχυρίστηκε ότι μερικοί σκύλοι δεν μπορούν να τερματίσουν τον αγώνα και μερικοί μάλιστα πεθαίνουν επειδή υφίστανται μεγάλη πίεση. Αναφέρθηκε ότι, σε μεγάλο βαθμό, ο λόγος ήταν το υψηλό χρηματικό έπαθλο που προσφέρουν οι εταιρίες χορηγοί.

Τέσσερα Είδη Σκύλων

Ποιος σκύλος μπορεί να διατηρήσει τέτοιο ρυθμό και να δείχνει ότι το απολαμβάνει; Οποιοσδήποτε σκύλος που έχει εκπαιδευτεί να σέρνει μπορεί να σύρει έλκηθρο. Αλλά οι σκύλοι των ελκηθροδρομιών στην Αλάσκα συνήθως ανήκουν σε ένα από τα τέσσερα κύρια είδη: μάλαμουτ της Αλάσκας, χάσκι της Σιβηρίας, χάσκι της Αλάσκας και κοινοί ινδιάνικοι σκύλοι, σύμφωνα με τη συγγραφέα Λόρνα Κόπινγκερ, στο βιβλίο της Ο Κόσμος των Σκύλων για Έλκηθρα (The World of Sled Dogs).

1) Οι μάλαμουτ της Αλάσκας είναι μια ξεχωριστή ντόπια ράτσα της Αρκτικής. Οι Ρώσοι εξερευνητές βρήκαν τους μάλαμουτ στην ντόπια φυλή Ίνουιτ του πορθμού Κότσεμπουε, που ήταν τότε γνωστή ως Μάλεμουτ. Αυτοί οι σκύλοι είναι μεγαλόσωμοι και πολύ ρωμαλέοι. Αποδείχτηκαν εξαιρετικοί για να μεταφέρουν βαριά φορτία την εποχή του πυρετού του χρυσού. Τη μικρότερη ταχύτητά τους την αναπληρώνει η τρομερή δύναμη και αντοχή τους.

2) Οι χάσκι της Σιβηρίας, συνήθως με γαλάζια μάτια, παρόμοια αναγνωρίζονται ως ράτσα. Είναι μικροί, έξυπνοι και γρήγοροι και έχουν πολύ ξεχωριστά σημάδια. Πρώτα τους έφερε στην Αλάσκα το 1909 ένας Ρώσος έμπορος γουναρικών που συμμετείχε με την ομάδα του, 10 χάσκι της Σιβηρίας, στη δεύτερη οργανωμένη ελκηθροδρομία με σκύλους.

3) Οι χάσκι της Αλάσκας δεν θεωρούνται ράτσα αλλά ξεχωρίζουν ως διαφορετικοί, έχοντας αρκετά χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Προέρχονται από διασταύρωση σκύλων του βορρά και πήραν το όνομά τους από μια ντόπια λέξη που χρησιμοποιείται για τους Εσκιμώους—χάσκι—η οποία σημαίνει «αυτός που τρώει ωμό κρέας». Το όνομα είναι κατάλληλο, καθώς οι οδηγοί των έλκηθρων στο βορρά τα παλιά χρόνια τάιζαν τις ομάδες τους κυρίως με αποξηραμένα ψάρια.

4) Οι κοινοί ινδιάνικοι σκύλοι, οι πιο συνηθισμένοι σκύλοι της Αλάσκας για ελκηθροδρομίες σήμερα, συνήθως δεν ανήκουν σε κάποιο συγκεκριμένο είδος. Είναι αποτέλεσμα ετών επιλεκτικής διασταύρωσης των καλύτερων ειδών που υπήρχαν στα χωριά όπου συναντούνται. Αυτοί οι σκύλοι μπορούν να τρέξουν ένα χιλιόμετρο σε περίπου δύο λεπτά και μπορούν να ολοκληρώσουν έναν αγώνα 30 χιλιομέτρων με ταχύτητα πάνω από 27 χιλιόμετρα την ώρα και να εξακολουθούν να έχουν αρκετή ενεργητικότητα ώστε να περιμένουν ανυπόμονα τον αυριανό αγώνα. Μολονότι αυτοί οι σκύλοι δεν εντυπωσιάζουν μερικούς, οι οδηγοί τους θεωρούν πανέμορφους αρκεί να έχουν σωστό βηματισμό.

Ο Τερματισμός

Η άφιξη του νικητή δεν δίνει τέλος στο Ιντίταροντ. Μπορεί να περάσουν ακόμη οχτώ ως δέκα μέρες προτού τελειώσει επίσημα ο αγώνας και δοθεί το Βραβείο Κόκκινο Φανάρι στον τελευταίο οδηγό που θα περάσει τη γραμμή τερματισμού. Το κόκκινο φανάρι είναι απομεινάρι των ημερών του σιδηροδρόμου, όταν κρεμούσαν ένα κόκκινο φανάρι στο τελευταίο βαγόνι του τρένου.

Όταν σκεφτόμαστε το Ιντίταροντ, μας εντυπωσιάζει η συνεργασία ανθρώπου και σκύλου που τους δίνει τη δυνατότητα να διανύουν πάνω από 1.800 χιλιόμετρα σε εξαιρετικά δύσκολο έδαφος με πολύ αφιλόξενο καιρό. Εντούτοις, μερικές ομάδες το καταφέρνουν αυτό μέσα σε δεκάμισι μέρες. Μας εντυπωσιάζουν επίσης οι θαυμάσιες σωματικές και διανοητικές ικανότητες που έχει θέσει ο Δημιουργός στον άνθρωπο και στο ζώο, οι οποίες τους δίνουν τη δυνατότητα να επιτελούν ένα τέτοιο κατόρθωμα.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 17]