Ο Εύθραυστος Πλανήτης Μας—Τι θα Συμβεί στο Μέλλον;

ΠΡΙΝ από διακόσια χρόνια, ο Αμερικανός πολιτικός Πάτρικ Χένρι είπε: «Δεν γνωρίζω άλλον τρόπο για να κρίνω το μέλλον παρά μόνο από το παρελθόν». Στο παρελθόν, ο άνθρωπος ποδοπάτησε το περιβάλλον. Θα αλλάξει τακτική στο μέλλον; Μέχρι τώρα, τα σημάδια δεν είναι ενθαρρυντικά.

Αν και έχει σημειωθεί κάποια αξιέπαινη πρόοδος, αυτή είναι κυρίως επιφανειακή, αντιμετωπίζοντας τα συμπτώματα και όχι τις αιτίες. Αν ένα σπίτι έχει σαράκι, με το να βάφουμε τα ξύλινα τμήματά του δεν θα αποτρέψουμε την κατάρρευση. Μόνο μια ριζική ανακαίνιση μπορεί να το σώσει. Παρόμοια, πρέπει να γίνει κάποια αναδιάρθρωση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιεί ο άνθρωπος τον πλανήτη. Δεν αρκεί να τεθεί απλώς υπό έλεγχο η βλάβη.

Αναλύοντας τα πορίσματα 20 ετών περιβαλλοντικού ελέγχου στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένας ειδικός συμπεραίνει ότι «η κακοποίηση του περιβάλλοντος δεν μπορεί να τεθεί υπό αποτελεσματικό έλεγχο, αλλά πρέπει να προληφθεί». Προφανώς, η πρόληψη της ρύπανσης είναι πολύ καλύτερη από τη θεραπεία των άσχημων συνεπειών της. Αλλά για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος απαιτείται σίγουρα μια ριζική αλλαγή στην ανθρώπινη κοινωνία και στο επίκεντρο των μεγαλοεπιχειρήσεων. Το βιβλίο Φροντίδα για τη Γη (Caring for the Earth) αναγνωρίζει ότι η φροντίδα για τη γη απαιτεί «αξίες, οικονομίες και κοινωνίες διαφορετικές από τις περισσότερες που επικρατούν σήμερα». Ποιες είναι μερικές από αυτές τις αξίες που πρέπει να αλλάξουν προκειμένου να σωθεί ο πλανήτης;

Οι Βαθύτερες Αιτίες της Κρίσης

Ιδιοτέλεια. Η τοποθέτηση των συμφερόντων του πλανήτη μπροστά από τα συμφέροντα των κερδοσκόπων είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα για την προστασία του περιβάλλοντος. Παρ’ όλα αυτά, λίγοι είναι εκείνοι που είναι διατεθειμένοι να αφήσουν έναν πλούσιο τρόπο ζωής, ακόμα και αν αυτός ίσως καταστρέφει τον πλανήτη για τις μελλοντικές γενιές. Όταν η κυβέρνηση της Ολλανδίας—μια από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης με τη μεγαλύτερη ρύπανση—προσπάθησε να περιορίσει την κυκλοφορία των αυτοκινήτων ως μέρος μιας αντιρρυπαντικής εκστρατείας, η γενική αντίδραση τορπίλισε το σχέδιο. Μολονότι στους ολλανδικούς δρόμους δημιουργείται το μεγαλύτερο μποτιλιάρισμα στον κόσμο, οι αυτοκινητιστές απλώς δεν ήταν διατεθειμένοι να θυσιάσουν την ελευθερία τους.

Το προσωπικό συμφέρον επηρεάζει εκείνους που παίρνουν τις αποφάσεις καθώς και το ευρύ κοινό. Οι πολιτικοί διστάζουν να εφαρμόσουν περιβαλλοντικά προγράμματα τα οποία μπορεί να τους στοιχίσουν ψήφους, και οι μεγαλοβιομήχανοι αρνούνται οποιεσδήποτε προτάσεις μπορεί να απειλήσουν τα κέρδη και την οικονομική ανάπτυξη.

Απληστία. Όταν πρέπει να γίνει επιλογή μεταξύ του κέρδους και της διατήρησης του περιβάλλοντος, τα χρήματα συνήθως έρχονται πρώτα. Ισχυρές βιομηχανίες ασκούν πίεση σε πολιτικά πρόσωπα για να ελαχιστοποιήσουν τον έλεγχο της ρύπανσης ή για να αποφύγουν τελείως τις κυβερνητικές ρυθμίσεις. Η βλάβη που έχει προκληθεί στο στρώμα του όζοντος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του προβλήματος. Ακόμη και το Μάρτιο του 1988, ο πρόεδρος μιας μεγάλης χημικής εταιρίας των Η.Π.Α. δήλωσε: «Προς το παρόν, τα επιστημονικά στοιχεία δεν δείχνουν να υπάρχει ανάγκη για μεγάλες μειώσεις στην εκπομπή χλωροφθορανθράκων».

Η ίδια εταιρία, ωστόσο, πρότεινε τη σταδιακή, ολοκληρωτική απαγόρευση των χλωροφθορανθράκων. Μήπως άλλαξε άποψη; «Αυτό δεν είχε καμιά σχέση με το αν το περιβάλλον καταστρεφόταν ή όχι», εξήγησε ο Μουσταφά Τόλμπα, γενικός διευθυντής του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP). «Το όλο ζήτημα ήταν ποιος θα βρισκόταν σε πλεονεκτικότερη θέση από [οικονομική] άποψη». Τώρα πολλοί επιστήμονες συνειδητοποιούν ότι η καταστροφή του στρώματος του όζοντος είναι μια από τις χειρότερες περιβαλλοντικές καταστροφές στην ιστορία που έχει προκαλέσει ο άνθρωπος.

Άγνοια. Αυτά που γνωρίζουμε είναι ασήμαντα αν συγκριθούν με αυτά που δεν γνωρίζουμε. «Εξακολουθούμε να γνωρίζουμε σχετικά λίγα πράγματα για την αφθονία της ζωής στα τροπικά βροχερά δάση», εξηγεί ο Πίτερ Χ. Ρέιβεν, διευθυντής του Βοτανικού Κήπου του Μισούρι. «Το απίστευτο είναι ότι γνωρίζουμε περισσότερα—πολύ περισσότερα—για την επιφάνεια της σελήνης». Το ίδιο αληθεύει σχετικά με την ατμόσφαιρα. Πόσο διοξείδιο του άνθρακα μπορούμε να εκλύουμε στον ουρανό χωρίς να επηρεάζουμε το παγκόσμιο κλίμα; Κανένας δεν γνωρίζει. Αλλά όπως έλεγε το περιοδικό Τάιμ (Time), «είναι επικίνδυνο να υποβάλλουμε τη φύση σε τέτοια γιγαντιαία πειράματα όταν το αποτέλεσμα είναι άγνωστο και οι πιθανές συνέπειες είναι τόσο τρομακτικές που θα ήταν καλύτερα να μην τις σκέφτεται κανείς».

Σύμφωνα με υπολογισμούς του UNEP, πιθανότατα η απώλεια του όζοντος που θα υπάρξει μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας θα προκαλεί τελικά εκατοντάδες χιλιάδες καινούρια κρούσματα καρκίνου του δέρματος κάθε χρόνο. Οι συνέπειες στα σπαρτά και στην αλιεία είναι ακόμα άγνωστες, αλλά αναμένεται ότι θα είναι σημαντικές.

Κοντόφθαλμες απόψεις. Ανόμοια με άλλες καταστροφές, τα περιβαλλοντικά προβλήματα εξελίσσονται εις βάρος μας πολύ ύπουλα. Αυτό παρεμποδίζει τις προσπάθειες για συντονισμένη δράση προτού προκληθεί μόνιμη βλάβη. Το βιβλίο Πώς να Σώσουμε τον Πλανήτη (Saving the Planet) συγκρίνει την τωρινή μας κατάσταση με εκείνη των καταδικασμένων επιβατών του λαβωμένου Τιτανικού το 1912: «Λίγοι γνωρίζουν τις διαστάσεις της πιθανής τραγωδίας». Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι ο πλανήτης μπορεί να σωθεί μόνο αν οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες αντιμετωπίσουν με θάρρος την πραγματικότητα και σκεφτούν με βάση τις μακροπρόθεσμες βιώσιμες λύσεις και όχι με βάση τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα.

Εγωκεντρική στάση. Στη Συνάντηση Κορυφής για τη Γη το 1992, ο Ισπανός πρωθυπουργός Φελίπε Γκονζάλες τόνισε ότι «το πρόβλημα είναι παγκόσμιο, και η λύση δεν μπορεί παρά να είναι παγκόσμια». Αυτό είναι αλήθεια, αλλά η εύρεση λύσεων που να είναι παγκόσμια αποδεκτές είναι πολύ δύσκολο έργο. Κάποιος εκπρόσωπος των Η.Π.Α. στη Συνάντηση Κορυφής για τη Γη είπε απερίφραστα: «Ο αμερικανικός τρόπος ζωής δεν επιδέχεται διαπραγματεύσεις». Η Ινδή περιβαλλοντολόγος Μανέκα Γκάντι, από την άλλη μεριά, διαμαρτυρήθηκε για το ότι «ένα παιδί στη Δύση καταναλώνει όσα καταναλώνουν 125 παιδιά στην Ανατολή». Ισχυρίστηκε ότι «σχεδόν όλη η υποβάθμιση του περιβάλλοντος στην Ανατολή οφείλεται στην καταναλωτική μανία της Δύσης». Επανειλημμένα, οι διεθνείς προσπάθειες που γίνονται για βελτίωση του περιβάλλοντος έχουν ναυαγήσει στα βράχια των εγωκεντρικών εθνικών συμφερόντων.

Παρ’ όλα αυτά τα θεμελιώδη προβλήματα, υπάρχουν λόγοι για να αποβλέπουμε στο μέλλον με εμπιστοσύνη. Ένας από αυτούς είναι η ανθεκτικότητα του αμυντικού συστήματος του πλανήτη μας.

Η Θεραπεία της Γης

Σαν το ανθρώπινο σώμα, η γη έχει την καταπληκτική ικανότητα να αυτοθεραπεύεται. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτού του γεγονότος παρουσιάστηκε τον περασμένο αιώνα. Το 1883, το ινδονησιακό ηφαιστειογενές νησί Κρακατάου (Κρακατόα) ανατινάχτηκε σε μια γιγαντιαία έκρηξη που ακούστηκε σε απόσταση 5.000 χιλιομέτρων. Σχεδόν 21 κυβικά χιλιόμετρα ύλης εκτοξεύτηκαν στον ουρανό, και τα δύο τρίτα του νησιού καταποντίστηκαν. Εννέα μήνες αργότερα το μόνο σημάδι ζωής ήταν μια μικροσκοπική αράχνη. Σήμερα, ολόκληρο το νησί είναι καλυμμένο από οργιώδη τροπική βλάστηση, η οποία φιλοξενεί εκατοντάδες είδη πουλιών, θηλαστικών, φιδιών και εντόμων. Αναμφίβολα, σε αυτή την ανάρρωση συντέλεσε η προστασία που απολαμβάνει το νησί ως μέρος του Εθνικού Πάρκου Ουτζούνγκ Κούλον.

Η βλάβη που έχει προξενήσει ο άνθρωπος μπορεί επίσης να εξουδετερωθεί. Αν της δοθεί αρκετός χρόνος, η γη μπορεί να αυτοθεραπευτεί. Το ερώτημα είναι: Θα δώσουν οι άνθρωποι στη γη την ανάπαυλα που χρειάζεται; Πιθανότατα όχι. Αλλά υπάρχει Κάποιος που είναι αποφασισμένος να αφήσει τον πλανήτη μας να αυτοθεραπευτεί—Εκείνος που τον δημιούργησε.

«Ας Αγάλλεται η Γη»

Ο Θεός ποτέ δεν είχε ως σκοπό του να καταστρέψει ο άνθρωπος τη γη. Εκείνος είπε στον Αδάμ να ‘εργάζεται και να φυλάει’ τον κήπο της Εδέμ. (Γένεσις 2:15) Το ενδιαφέρον του Ιεχωβά για την προστασία του περιβάλλοντος ήταν επίσης εμφανές σε πολλούς από τους νόμους που έδωσε στους Ισραηλίτες. Για παράδειγμα, τους είχε ειπωθεί να αφήνουν τη γη να αναπαύεται μια φορά κάθε εφτά χρόνια—το Σαββατιαίο έτος. (Έξοδος 23:10, 11) Όταν οι Ισραηλίτες περιφρόνησαν πολλές φορές αυτήν και άλλες θεϊκές εντολές, ο Ιεχωβά τελικά επέτρεψε στους Βαβυλωνίους να απογυμνώσουν τη γη από κατοίκους, η οποία στη συνέχεια έμεινε έρημη 70 χρόνια «εωσού η γη χαρή τα σάββατα αυτής». (2 Χρονικών 36:21) Με βάση αυτό το ιστορικό προηγούμενο, δεν μας εκπλήσσει το ότι η Αγία Γραφή λέει πως ο Θεός θα ‘καταστρέψει εκείνους που καταστρέφουν τη γη’, ώστε η γη να μπορέσει να θεραπευτεί από την ανθρώπινη κακοποίηση του περιβάλλοντος.—Αποκάλυψη 11:18.

Αυτή η πράξη, ωστόσο, θα είναι μόνο το πρώτο βήμα. Η επιβίωση του πλανήτη, όπως ορθά τονίζει ο βιολόγος Μπάρι Κόμονερ, «εξαρτάται εξίσου από τον τερματισμό του πολέμου με τη φύση και από τον τερματισμό των μεταξύ μας πολέμων». Για να επιτύχουν αυτόν το στόχο, οι άνθρωποι στη γη πρέπει να ‘διδαχτούν από τον Ιεχωβά’ να φροντίζουν ο ένας τον άλλον και να φροντίζουν το γήινο σπίτι τους. Ως αποτέλεσμα, η ειρήνη τους θα είναι ‘άφθονη’.—Ησαΐας 54:13, ΜΝΚ.

Ο Θεός μάς διαβεβαιώνει ότι τα οικοσυστήματα της γης θα ανακαινιστούν. Οι έρημοι, αντί να επεκτείνονται ανελέητα, θα ‘ανθήσουν ως ρόδον’. (Ησαΐας 35:1) Αντί για ελλείψεις τροφίμων, θα υπάρχει ‘πληθώρα σιτηρών στη γη’. (Ψαλμός 72:16, ΜΝΚ) Αντί να πεθαίνουν από τη ρύπανση, τα ποτάμια της γης θα ‘χειροκροτήσουν’.—Ψαλμός 98:8.

Πότε θα είναι δυνατόν να λάβει χώρα μια τέτοια μεταμόρφωση; Όταν θα ‘βασιλεύει ο Ιεχωβά’. (Ψαλμός 96:10) Η διακυβέρνηση του Θεού θα διασφαλίσει ευλογίες για κάθε ζωντανό πλάσμα στη γη. «Ας αγάλλεται η γη», λέει ο ψαλμωδός. «Ας ηχή η θάλασσα και το πλήρωμα αυτής. Ας χαίρωσιν αι πεδιάδες και πάντα τα εν αυταίς· τότε θέλουσιν αγάλλεσθαι πάντα τα δένδρα του δάσους».—Ψαλμός 96:11, 12.

Μια γη που έχει την ευλογία του Δημιουργού της και κυβερνιέται με δικαιοσύνη έχει ένα ένδοξο μέλλον. Η Αγία Γραφή περιγράφει τα αποτελέσματα: ‘Δικαιοσύνη και ειρήνη εφιλήθησαν. Αλήθεια εκ της γης θέλει αναβλαστήσει· και δικαιοσύνη εξ ουρανού θέλει κύψει. Ο Ιεχωβά βεβαίως θέλει δώσει το αγαθόν· και η γη ημών θέλει δώσει τον καρπόν αυτής’. (Ψαλμός 85:10-12) Όταν χαράξει αυτή η μέρα, ο πλανήτης μας δεν θα ξανακινδυνέψει ποτέ πια.

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Σαν το ανθρώπινο σώμα, η γη έχει την καταπληκτική ικανότητα να αυτοθεραπεύεται