Τα Κρυμμένα Ρήγματα της Γης

ΣΤΙΣ 18 Αυγούστου 1994, τουλάχιστον 171 άνθρωποι πέθαναν στην Αλγερία εξαιτίας ενός ισχυρού σεισμού. Εκατοντάδες τραυματίστηκαν και χιλιάδες έμειναν άστεγοι. Αρκετές εβδομάδες νωρίτερα, μεγάλοι σεισμοί έπληξαν επίσης τη Βολιβία, την Ινδονησία και την Κολομβία, και οι συνολικές απώλειες ανήλθαν σε αρκετές εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές.

Γνωρίζατε ότι είχαν συμβεί αυτές οι μεγάλες καταστροφές; Πιθανότατα όχι, εκτός και αν σας επηρέασαν προσωπικά ή αν ζείτε σε κάποια γειτονική χώρα. Απεναντίας, όταν μεγάλοι σεισμοί πλήττουν την περιοχή της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α., τα νέα φαίνεται ότι διαδίδονται αστραπιαία, και σχεδόν αμέσως γίνονται διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τους σεισμούς.

Ο λόγος είναι ότι καμιά άλλη περιοχή δεν έχει μελετηθεί τόσο λεπτομερώς από τους επιστήμονες όσο η νότια Καλιφόρνια, όπου περισσότερα από 700 σεισμόμετρα καταγράφουν σεισμούς με κατώτατο μέγεθος 1,5. Η μεγάλη συγκέντρωση σεισμολόγων σε εκείνη την περιοχή εξηγεί την άφθονη ροή πληροφοριών που υπάρχει από εκείνον τον τόπο όσον αφορά τους σεισμούς.

Μια Πρόσφατη Ανακάλυψη

Αυτή η εκτεταμένη έρευνα έχει αναμφίβολα βοηθήσει τους επιστήμονες σε πολλές χώρες να καταλάβουν τους σεισμούς και ακόμα να προσπαθήσουν να τους προβλέψουν έγκαιρα ώστε να αποφευχτούν τα θύματα. Αυτή η τεχνολογία είναι ζωτική, εφόσον κάθε χρόνο γύρω στους 40 σεισμούς σημαντικού μεγέθους ερημώνουν διάφορα μέρη του κόσμου. Υπάρχουν επίσης μικρότεροι σεισμοί οι οποίοι είναι στην πραγματικότητα αβλαβείς, αλλά εντούτοις αρκετά δυνατοί ώστε να γίνουν αισθητοί. Αυτοί ανέρχονται στους 40.000 με 50.000 ετησίως!

Οι περισσότεροι σεισμοί προκαλούνται προφανώς όταν μεγάλες πλάκες υπόγειων πετρωμάτων σπάζουν και μετακινούνται σε νέες θέσεις ενώ βρίσκονται κάτω από πίεση. Συνήθως αυτές οι διαταραχές εμφανίζονται κατά μήκος ρωγμών που υπάρχουν στον εξωτερικό φλοιό της γης. Αυτές οι ρωγμές είναι γνωστές ως ρήγματα.

Τις περισσότερες φορές, οι επιστήμονες είναι σε θέση να χαρτογραφούν τις τοποθεσίες αυτών των ρηγμάτων, εντοπίζοντας έτσι τις σεισμογενείς περιοχές. Γιατί λέμε «τις περισσότερες φορές»; Επειδή οι επιστήμονες πρόσφατα έμαθαν ότι οι χάρτες τους δεν είναι τόσο περιεκτικοί όσο νόμιζαν κάποτε. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες ανησύχησαν από την πρόσφατη αποκάλυψη ότι η πλειονότητα των καταμετρημένων σεισμών στην Καλιφόρνια εμφανίστηκε κατά μήκος κρυμμένων ρηγμάτων—σε πολλές περιπτώσεις, σε περιοχές τις οποίες οι γεωλόγοι στο παρελθόν θεωρούσαν σχετικά απαλλαγμένες από τον κίνδυνο των σεισμών.

Σύμφωνα με τους γεωεπιστήμονες Ρος Στάιν της Γεωλογικής Επισκόπησης των Η.Π.Α. και Ρόμπερτ Γέιτς του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Όρεγκον, «το ελαφρά κυματιστό ή ορεινό έδαφος είναι πιθανώς το λιγότερο απειλητικό τοπίο, το οποίο σου μεταδίδει αισθήματα γαλήνης μάλλον παρά κινδύνου». Εντούτοις, οι μελέτες τους έχουν βρει ενεργά σεισμογόνα ρήγματα κάτω από πτυχώσεις πετρωμάτων με μορφή αψίδας, πολλές από τις οποίες έχουν υποστεί εκμετάλλευση για να αντληθούν τα παγιδευμένα αποθέματα πετρελαίου. Πώς και δεν είχαν ανακαλυφτεί αυτά τα υπόγεια ρήγματα, και πόσο απειλητικά είναι;

Μια Απειλή που Δεν Πρέπει να Αγνοηθεί

Οι γεωλόγοι έχουν αναγνωρίσει από παλιά ότι τα πετρώματα μπορούν να συμπιέζονται και να πτυχώνονται σαν ένα τσαλακωμένο πατάκι. Αλλά γενικά πιστευόταν ότι αυτή ήταν μια σταδιακή, σταθερή διαδικασία. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες των ενεργών πτυχών στα πετρώματα δείχνουν ότι ανυψώνονται με ξαφνικές εκτινάξεις—μέχρι και 5 μέτρα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα! Αυτή η πτυχωτή κίνηση συμπιέζει τα πετρώματα που υπάρχουν από κάτω. Η πίεση που αναπτύσσεται σπάζει το πέτρωμα το οποίο βρίσκεται πολύ κάτω από την πτυχή, και το ένα κομμάτι του πετρώματος αρχίζει να προστρίβεται στο άλλο. Αυτές οι φαινομενικά αβλαβείς πτυχές με τα θαμμένα ενεργά ρήγματά τους θα εξελιχτούν σε σεισμό προτού οι σεισμολόγοι έχουν την ευκαιρία να τα εντοπίσουν. Αυτή η δράση των υπόγειων ρηγμάτων μπορεί να προκαλέσει ισχυρούς σεισμούς, όπως ακριβώς συμβαίνει με πιο γνωστά ρήγματα που είναι ορατά στην επιφάνεια της γης.

Ο σεισμός που έπληξε το Νόρθριτζ στην περιοχή του Λος Άντζελες στις 17 Ιανουαρίου 1994 είναι ένα πρόσφατο παράδειγμα του τι μπορεί να κάνει ένα κρυμμένο ρήγμα. Ο σεισμός προκλήθηκε από τη δράση που υπήρξε σε κάποιο πολύ βαθύ ρήγμα, 8 με 19 χιλιόμετρα κάτω από το έδαφος. Πριν από το σεισμό, οι επιστήμονες δεν γνώριζαν την ύπαρξη του ρήγματος. Αυτό το κρυμμένο ρήγμα προκάλεσε τεράστιες υλικές ζημιές, τραυματισμούς σε πάνω από 9.000 ανθρώπους και 61 θανάτους.

Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι τα κρυμμένα ρήγματα είναι η αιτία αρκετών μεγάλων σεισμών, όχι μόνο στην Καλιφόρνια αλλά επίσης στην Αλγερία, στην Αργεντινή, στην Αρμενία, στην Ιαπωνία, στην Ινδία, στο Ιράν, στον Καναδά, στη Νέα Ζηλανδία και στο Πακιστάν. Στις τελευταίες λίγες δεκαετίες, χιλιάδες άτομα έχουν πεθάνει σε αυτές τις χώρες εξαιτίας σεισμών που μπορεί να πυροδοτήθηκαν από κρυμμένα ρήγματα.

Οι επιστήμονες πρέπει τώρα να ασχοληθούν με το δύσκολο έργο του εντοπισμού αυτών των ενεργών πτυχών και της πρόβλεψης της πιθανής σεισμικής επικινδυνότητάς τους. Στο μεταξύ, δεν υποτιμούν πλέον την καταστροφική δύναμη ενός φαινομενικά αβλαβούς κυματιστού λόφου.

[Πλαίσιο στη σελίδα 22]

Συρρικνώνεται το Λος Άντζελες;

Ένα εκτεταμένο δίκτυο ρηγμάτων και πτυχών που υπάρχει κάτω από το Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας κάνει εκείνη την περιοχή εξαιρετικά ασταθή. Η λεκάνη του Λος Άντζελες φαίνεται ότι απορροφά μεγάλο μέρος της συμπίεσης που προκαλείται από μια κοντινή μετάπτωση στο Ρήγμα του Αγίου Ανδρέα. (Βλέπε το Ξύπνα! 22 Ιουλίου 1994, σελίδες 15-18.) Ντόπιοι γεωλόγοι υπολογίζουν ότι η πτύχωση που προκαλείται από αυτή τη συμπίεση ίσως μειώνει την έκταση της λεκάνης του Λος Άντζελες κατά ένα στρέμμα περίπου το χρόνο.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 21]

Globe: Mountain High Maps™ copyright © 1993 Digital Wisdom, Inc.