Ελευθερία Λόγου—Μήπως Γίνεται Κατάχρηση;
Η ΠΟΡΤΑ του 21ου αιώνα είναι έτοιμη να ανοίξει. Αναμφίβολα ο νέος αιώνας θα φέρει νέες ελπίδες, ιδανικά, ήθη, οράματα εκπληκτικών τεχνολογιών και απαιτήσεις για μεγαλύτερες ελευθερίες. Ήδη οι παραδοσιακές απόψεις των κυβερνήσεων, των θρησκειών και του λαού υποκύπτουν σε νέες φωνές και απαιτήσεις. Σε πολλά μέρη επισπεύδεται η άρση των τωρινών περιορισμών στην ελευθερία λόγου και έκφρασης, ανεξάρτητα από τις συνέπειες!
Αυτά τα οποία κάποτε αποδοκίμαζαν και απαγόρευαν οι εκφωνητές του ραδιοφώνου και οι παρουσιαστές της τηλεόρασης, και οι λογοκριτές—αισχρή γλώσσα, άσεμνες σκηνές και χειρονομίες—τώρα είναι συνηθισμένα σε πολλές χώρες, καλυμμένα υπό το πρόσχημα του δικαιώματος της ελευθερίας λόγου!
Όσοι είναι επιδέξιοι χρήστες κομπιούτερ, και ενήλικοι και παιδιά, μπορούν τώρα να μεταφέρουν τολμηρές εικόνες αισχρών σεξουαλικών πράξεων σε άλλες ηπείρους μέσα σε δευτερόλεπτα και να συνομιλήσουν με άτομα που είναι γνωστό ότι διέπραξαν σεξουαλικά αδικήματα και με άτομα που κακοποίησαν παιδιά, και τα οποία ζητούν ονόματα και διευθύνσεις για κρυφά ραντεβού. Μουσική με στίχους που προτείνουν και ενθαρρύνουν την αυτοκτονία καθώς και το φόνο γονέων, αστυνομικών και δημοσίων υπαλλήλων τώρα ακούγεται καθημερινά στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση ή υπάρχει σε ηχογραφήσεις που ακούνε τα παιδιά.
Ελάχιστοι από αυτούς που απαιτούν απεριόριστη ελευθερία λόγου θα διαφωνούσαν με το δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου Όλιβερ Γουέντελ Χολμς, το νεότερο, ο οποίος πριν από μισό και πλέον αιώνα έγραψε σε μια περίφημη απόφαση-ορόσημο σχετικά με την ελευθερία λόγου: «Ακόμη και η πιο αυστηρή προστασία της ελευθερίας του λόγου δεν θα προστάτευε έναν άντρα που ψευδώς θα φώναζε ‘Φωτιά!’ σε έναν κινηματογράφο, σπέρνοντας τον πανικό». Οι επακόλουθες συνέπειες μιας τέτοιας πράξης είναι ολοφάνερες. Πόσο παράλογο είναι, λοιπόν, να δίνουν τα ίδια άτομα ελάχιστη ή καθόλου αξία σε μια επόμενη πρόταση της ίδιας απόφασης και να ενεργούν αψηφώντας την πεισματικά. «Το ζήτημα σε κάθε υπόθεση», είπε ο Χολμς, «είναι αν οι λέξεις που χρησιμοποιούνται, χρησιμοποιούνται υπό τέτοιες συνθήκες και είναι τέτοιας φύσης ώστε να δημιουργήσουν τον ολοφάνερο κίνδυνο πρόκλησης των πραγματικών δεινών τα οποία το Κογκρέσο έχει το δικαίωμα να εμποδίσει».
Πορνογραφία σε Κομπιούτερ
«Το σεξ βρίσκεται παντού στις μέρες μας», ανέφερε το περιοδικό Τάιμ (Time), «σε βιβλία, σε περιοδικά, στις ταινίες, στην τηλεόραση, στα βίντεο κλιπ και σε διαφημίσεις αρωμάτων σε στάσεις λεωφορείων. Είναι τυπωμένο σε διαφημίσεις για ροζ τηλέφωνα τις οποίες βάζουν κάτω από τους υαλοκαθαριστήρες. . . . Οι περισσότεροι Αμερικανοί είναι τόσο εξοικειωμένοι με την απροκάλυπτη επίδειξη του ερωτισμού—και με τα επιχειρήματα λόγω των οποίων χαίρει ιδιαίτερης εύνοιας σύμφωνα με την Πρώτη Τροπολογία [ελευθερία λόγου]—ώστε ούτε καν προσέχουν ότι υπάρχει». Ο συνδυασμός, όμως, του απροκάλυπτου σεξ και των κομπιούτερ έχει δώσει νέα διάσταση και έννοια στη λέξη «πορνογραφία». Έχει γίνει δημοφιλής, διαδεδομένη και έχει παγκόσμια ακτίνα δράσης.
Σύμφωνα με μια μελέτη, υπάρχουν συνδρομητές σε πορνογραφικούς ηλεκτρονικούς πίνακες ανακοινώσεων για κομπιούτερ, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να πληρώνουν μηνιαία συνδρομή 10 ως 30 δολάρια (περ. 2.300 ως 6.900 δρχ.), σε «πάνω από 2.000 πόλεις και στις 50 πολιτείες των Η.Π.Α. καθώς και σε 40 χώρες, περιοχές και επαρχίες σε όλο τον κόσμο—περιλαμβανομένων και χωρών όπως η Κίνα, όπου η κατοχή πορνογραφικής ύλης μπορεί να είναι θανάσιμο αδίκημα».
Το περιοδικό Τάιμ περιέγραψε κάποιο είδος πορνογραφίας σε κομπιούτερ ως «ένα σάκο με ‘διαστροφές’ που περιλαμβάνει εικόνες αλυσοδεσίματος, σαδομαζοχισμού, ούρησης, αφόδευσης και σεξουαλικές πράξεις με πολλά και διάφορα ζώα». Η παρουσία τέτοιου υλικού σε ένα δημόσιο δίκτυο κομπιούτερ, στο οποίο έχουν πρόσβαση άντρες, γυναίκες και παιδιά σε όλο τον κόσμο, εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για την κατάχρηση της ελευθερίας λόγου.
«Όταν τα παιδιά συνδεθούν στο δίκτυο», ανέφερε μια βρετανική εφημερίδα, «η σκληρή πορνογραφία δεν περιορίζεται στα ψηλά ράφια των εφημεριδοπωλών, αλλά ενδεχομένως βρίσκεται στα χέρια κάθε παιδιού, και μάλιστα στην απομόνωση της κρεβατοκάμαρας». Προβλέπεται ότι το 47 τοις εκατό όλων των βρετανικών σπιτιών που έχουν κομπιούτερ θα έχουν συνδεθεί με δίκτυα κομπιούτερ ως το τέλος του 1996. «Πολλοί Βρετανοί γονείς δεν έχουν πρόσβαση στον κόσμο της υψηλής τεχνολογίας στον οποίο ζουν τα παιδιά τους. Τους περασμένους 18 μήνες ‘το σερφ στο Δίκτυο’ έγινε μια από τις πιο δημοφιλείς ασχολίες των εφήβων», έλεγε η εφημερίδα.
Η Καθλίν Μαχόνι, καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι, στον Καναδά, και ειδική σε νομικά ζητήματα γύρω από την πορνογραφία, είπε: «Το κοινό πρέπει να μάθει ότι υπάρχει ένα εντελώς ανεξέλεγκτο μέσο στο οποίο τα παιδιά μπορούν να πέσουν θύματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης». Ένας Καναδός αστυνόμος είπε: «Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι μας περιμένει μια τεράστια αύξηση στην παιδική πορνογραφία που σχετίζεται με κομπιούτερ». Πολλές ομάδες οικογενειακής υποβοήθησης επιμένουν ότι η πορνογραφία σε κομπιούτερ την οποία βλέπουν παιδιά και η επιρροή που μπορεί να ασκεί επάνω τους «αντιπροσωπεύουν έναν ολοφάνερο κίνδυνο».
Αντίθετες Απόψεις
Οι υπέρμαχοι των πολιτικών ελευθεριών είναι εξαγριωμένοι με τις προσπάθειες που καταβάλλει το Κογκρέσο προκειμένου να περιορίσει την πορνογραφία σε κομπιούτερ, σε αρμονία με την απόφαση του δικαστή Χολμς και του Ανώτατου Δικαστηρίου των Η.Π.Α. «Αποτελεί κατά μέτωπο επίθεση στην Πρώτη Τροπολογία», διακήρυξε ένας καθηγητής δικαίου στο Χάρβαρντ. Ακόμη και παλαίμαχοι εισαγγελείς την ειρωνεύονται, σχολίασε το περιοδικό Τάιμ. «Αν περάσει από σχολαστική ανάλυση, δεν θα αντέξει ούτε σε πταισματοδικείο», είπε κάποιος. «Είναι κυβερνητική λογοκρισία», είπε ένας υπεύθυνος του Κέντρου Πληροφοριών του Ηλεκτρονικού Απορρήτου. Σύμφωνα με το Τάιμ, ο ίδιος είπε ότι «η Πρώτη Τροπολογία δεν πρέπει να τελειώνει εκεί που αρχίζει το Ιντερνέτ». «Σαφώς αποτελεί παραβίαση της ελευθερίας λόγου», ανακοίνωσε ένα μέλος του Κογκρέσου των Η.Π.Α., «και παραβίαση του δικαιώματος των ενηλίκων να επικοινωνούν μεταξύ τους».
Μια καθηγήτρια στη Νομική Σχολή της Νέας Υόρκης ισχυρίζεται ότι υπάρχει κάτι το καλό στις διάφορες εκφράσεις του σεξ, πέρα από τα πολιτικά δικαιώματα και την ελευθερία λόγου. «Το σεξ στο Ιντερνέτ ίσως είναι καλό για τους νέους», έγραψε το περιοδικό Τάιμ αναφέροντας την άποψή της. «[Ο κυβερνοχώρος] είναι ένας ασφαλής χώρος για να εξερευνήσει κάποιος ό,τι θεωρείται απαγορευμένο και ταμπού . . . Προσφέρει τη δυνατότητα για γνήσιες, ανενδοίαστες συνομιλίες σχετικά με ακριβείς αλλά και φανταστικές σεξουαλικές εικόνες», είπε η ίδια.
Επίσης πολλοί νεαροί, ιδιαίτερα φοιτητές πανεπιστημίου, έχουν εξεγερθεί ενάντια σε οποιουσδήποτε περιορισμούς της πορνογραφίας στα δίκτυα κομπιούτερ. Μερικοί έχουν κάνει πορείες διαμαρτυρίας για αυτό που θεωρούν στέρηση των δικαιωμάτων τους στην ελευθερία λόγου. Μολονότι δεν προέρχεται από σπουδαστή, μια άποψη την οποία ανέφερε η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) αναμφίβολα απηχεί τη γνώμη πολλών που αντιτίθενται σε κάθε πρόταση η οποία θα απαγόρευε την πορνογραφία σε κομπιούτερ: «Υποπτεύομαι ότι συλλογικά οι χρήστες του Ιντερνέτ σε αυτή τη χώρα θα γελάσουν με αυτή την πρόταση και θα την αγνοήσουν, και όσο για την υπόλοιπη παγκόσμια κοινότητα του Ιντερνέτ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα γίνουν περίγελος».
Αναφέροντας τη δήλωση ενός εκπροσώπου κάποιας ομάδας πολιτικών ελευθεριών, το περιοδικό Νέα των Η.Π.Α. & Παγκόσμιες Ειδήσεις (U.S.News & World Report) σχολίασε: «Ο κυβερνοχώρος [τα δίκτυα για κομπιούτερ] ίσως δίνει στην ελευθερία λόγου περισσότερη πυγμή από ό,τι δίνει η Πρώτη Τροπολογία. Πράγματι, ίσως ήδη ‘έχει γίνει ουσιαστικά αδύνατον για μια κυβέρνηση να κάνει τους ανθρώπους να σωπάσουν’».
Στον Καναδά διεξάγονται μάχες για το τι ενδεχομένως παραβιάζει τα άρθρα περί ελευθερίας έκφρασης τα οποία βρίσκονται στον Καταστατικό Χάρτη των Δικαιωμάτων και των Ελευθεριών. Έχουν γίνει συλλήψεις καλλιτεχνών των οποίων οι πίνακες ξεσήκωσαν την οργή των κριτικών και της αστυνομίας, που τους χαρακτήρισαν «αισχρούς». Οι καλλιτέχνες και οι υπέρμαχοι του ελεύθερου λόγου ενώθηκαν για να διαμαρτυρηθούν και να καταδικάσουν τις συλλήψεις ως παραβίαση της προσωπικής τους ελευθερίας λόγου. Ως και πριν από δύο χρόνια περίπου, οι πορνογραφικές βιντεοκασέτες κατάσχονταν συνήθως από την αστυνομία υπό τον καναδικό νόμο περί άσεμνων δημοσιευμάτων, οι υποθέσεις παραπέμπονταν σε δίκη και καταδικάζονταν οι έμποροι που τις πουλούσαν.
Όλα αυτά άλλαξαν, όμως, το 1992, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά αποφάσισε σε μια υπόθεση-ορόσημο ότι αυτά τα προϊόντα προστατεύονταν από δίωξη επειδή ο Καταστατικός Χάρτης των Δικαιωμάτων και των Ελευθεριών εγγυάται την ελευθερία έκφρασης. Η απόφαση του δικαστηρίου «έχει προκαλέσει αξιοπρόσεκτες αλλαγές στην καναδική κοινωνία», έγραψε το περιοδικό Μακλίνς (Maclean’s). «Σε πολλές πόλεις τώρα είναι συνηθισμένο να βρίσκεις ‘σκληρά’ πορνογραφικά περιοδικά και βιντεοκασέτες σε κεντρικά καταστήματα», παρατήρησε το περιοδικό. Ακόμη και εκείνα που το δικαστήριο έκρινε ότι μπορούσαν να απαγορευτούν παραμένουν διαθέσιμα στους καταναλωτές.
«Ξέρω ότι αν πας εκεί θα βρεις πράγματα που ίσως παραβιάζουν το νόμο», είπε ένας αστυνόμος. «Αυτά πιθανώς είναι πράγματα για τα οποία θα μπορούσαμε να πάμε και να υποβάλουμε μηνύσεις. Αλλά . . . δεν έχουμε χρόνο». Επίσης δεν έχουν καμία εγγύηση ότι οι κατηγορίες θα γίνουν αποδεκτές. Σε αυτόν τον ανεκτικό αιώνα, η έμφαση δίνεται στην απεριόριστη προσωπική ελευθερία και τα δικαστήρια συνήθως επηρεάζονται από την κοινή γνώμη. Αλλά όποια και αν είναι η αιτία, η αντιλογία θα συνεχίσει να εγείρει βαθιά και διαιρετικά πάθη και από τις δύο παρατάξεις—υπέρ και κατά.
Κάποτε η Ιαπωνία είχε αυστηρούς περιορισμούς στην ελευθερία λόγου και τύπου. Για παράδειγμα, η είδηση για ένα σεισμό μεγέθους 7,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που σκότωσε τουλάχιστον χίλια άτομα δεν επιτρεπόταν να μεταδοθεί με ακρίβεια. Περιπτώσεις διαφθοράς και περιπτώσεις εραστών που αλληλοδολοφονούνταν κατόπιν συμφωνίας δεν επιτρεπόταν να μεταδοθούν. Οι εκδότες των εφημερίδων υπέκυπταν στις κυβερνητικές απειλές καθώς οι έλεγχοι εντείνονταν ακόμη και σε ασήμαντα ζητήματα. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως, οι περιορισμοί άρθηκαν και η Ιαπωνία απολάμβανε μεγαλύτερη ελευθερία λόγου και τύπου.
Το εκκρεμές κινήθηκε, λοιπόν, προς το άλλο άκρο καθώς τα περιοδικά και μερικά παιδικά κόμικς γέμισαν με ερωτικές και αισχρές εικόνες. Μια μεγάλη εφημερίδα του Τόκιο, η Δε Ντέιλι Γιομιούρι (The Daily Yomiuri), κάποτε παρατήρησε: «Ίσως ένα από τα συγκλονιστικότερα θεάματα για έναν ξένο ο οποίος μόλις φτάνει στην Ιαπωνία είναι οι επιχειρηματίες που διαβάζουν άσεμνα κόμικς στους υπόγειους σιδηροδρόμους του Τόκιο. Τώρα η τάση φαίνεται να επηρεάζει το άλλο μισό του πληθυσμού, καθώς εμφανίζονται πορνογραφικά κόμικς για γυναίκες σε ράφια βιβλιοπωλείων και στα σούπερ μάρκετ».
Το 1995 η έγκυρη εφημερίδα Ασάχι Σιμπούν (Asahi Shimbun) αποκάλεσε την Ιαπωνία «Παράδεισο της Πορνογραφίας». Ενώ οι συντάκτες και οι εκδότες ήθελαν να δώσουν μόνοι τους τη λύση στις αντιρρήσεις των γονέων αντί να τους επιβληθούν κυβερνητικοί περιορισμοί, οι νεαροί αναγνώστες επαναστάτησαν. Ίσως αναρωτιέστε: ‘Ποιες φωνές θα επικρατήσουν τελικά;’
Η ελευθερία λόγου είναι ένα θέμα που προκαλεί μεγάλες διενέξεις τώρα στη Γαλλία. «Χωρίς αμφιβολία», έγραψε ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν Μοράνζ στο βιβλίο του περί ελευθερίας λόγου, «η ιστορία της ελευθερίας λόγου δεν έχει τελειώσει, και θα συνεχίσει να προκαλεί διαιρέσεις. . . . Δεν περνάει έτος χωρίς να προβάλλεται μια ταινία ή κάποια τηλεοπτική σειρά ή να γίνεται μια διαφημιστική εκστρατεία που να προκαλεί σφοδρές αντιδράσεις, αφυπνίζοντας την παλιά και ατέρμονη διαμάχη σχετικά με τη λογοκρισία».
Κάποιο άρθρο το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Λε Φίγκαρο (Le Figaro) του Παρισιού ανέφερε ότι ένα συγκρότημα της ραπ που ονομάζεται Πικρή Διακονία (Ministére amer) παροτρύνει τους οπαδούς του να σκοτώνουν αστυνομικούς. Ένας από τους στίχους του λέει: «Δεν θα υπάρξει ειρήνη αν δεν πεθάνουν οι [αστυνομικοί]». «Στο δίσκο μας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του συγκροτήματος, «τους λέμε να κάψουν το αστυνομικό τμήμα και να θυσιάσουν τους [αστυνομικούς]. Τι πιο φυσιολογικό;» Δεν έχει υποβληθεί μήνυση σε αυτό το συγκρότημα της ραπ.
Τα συγκροτήματα της ραπ στην Αμερική προωθούν επίσης το φόνο αστυνομικών και δηλώνουν ότι έχουν το δικαίωμα να εκφράζονται έτσι υπό την προστασία της ελευθερίας λόγου. Στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Αγγλία και σε άλλα κράτη της Ευρώπης και όλου του κόσμου, από όλους τους τομείς ακούγεται η κραυγή να μην τεθούν όρια στην ελευθερία της δημόσιας έκφρασης, έστω και αν τα λεγόμενα «είναι τέτοια ώστε να δημιουργούν έναν ολοφάνερο κίνδυνο». Πότε θα τερματιστεί η διένεξη, και ποια μεριά θα αναδείξει το νικητή;
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Πορνογραφία σε κομπιούτερ, ‘ένας σάκος με «διαστροφές»’