Είδη υπό Εξαφάνιση—Η Έκταση του Προβλήματος

ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ντόντο έχουν γίνει σύμβολο των ειδών που έχουν εκλείψει. Το τελευταίο από αυτά τα πουλιά, τα οποία δεν πετούσαν, πέθανε γύρω στο 1680 στο νησί του Μαυρίκιου. Πολλά από τα είδη που τώρα κινδυνεύουν ζουν επίσης σε νησιά. Τα τελευταία 400 χρόνια, τα 85 από τα 94 είδη πουλιών που είναι γνωστό ότι εξαφανίστηκαν ζούσαν σε νησιά.

Διάφορα ζώα που ζουν σε αχανείς ηπείρους κινδυνεύουν επίσης να εκλείψουν. Λόγου χάρη οι τίγρεις οι οποίες κάποτε περιπλανιούνταν σε όλη τη Ρωσία. Τώρα έχει απομείνει στη Σιβηρία μόνο το υποείδος Αμούρ, και ο αριθμός του έχει περιοριστεί στις 180 με 200. Λέγεται ότι ζουν μόνο 30 με 80 τίγρεις της Νότιας Κίνας. Στην Ινδοκίνα αυτά τα ζώα κινδυνεύουν να εκλείψουν «μέσα σε δέκα χρόνια», αναφέρει η εφημερίδα Δε Τάιμς (The Times) του Λονδίνου. Παρόμοια στην Ινδία, όπου ζουν περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού των τίγρεων, οι αρχές υπολογίζουν ότι αυτά τα μεγαλόπρεπα πλάσματα μπορεί να έχουν εκλείψει μέσα σε μια δεκαετία.

Ο αριθμός των ρινόκερων και των γατόπαρδων (τσίτα) συρρικνώνεται. Στην Κίνα τα γιγαντιαία πάντα περιπλανιούνται σε μικρές ομάδες των δέκα ζώων. Το κουνάβι του είδους Martes martes κοντεύει να εκλείψει στην Ουαλία, και οι κόκκινοι σκίουροι «είναι πιθανό να εκλείψουν από την ηπειρωτική Αγγλία και την Ουαλία τα επόμενα δέκα με 20 χρόνια», ισχυρίζεται η εφημερίδα Δε Τάιμς. Πέρα από τον Ατλαντικό, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι νυχτερίδες απειλούνται με εξαφάνιση περισσότερο από κάθε άλλο χερσαίο θηλαστικό.

Η κατάσταση στους ωκεανούς παγκόσμια είναι εξίσου ζοφερή. Σύμφωνα με τον Άτλαντα των Ειδών υπό Εξαφάνιση (The Atlas of Endangered Species), οι θαλάσσιες χελώνες «πιθανώς αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο κίνδυνο εξαφάνισης» από όλα τα θαλάσσια πλάσματα. Τα αμφίβια φαίνεται πως είναι σε καλύτερη θέση· ωστόσο, σύμφωνα με το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist), 89 είδη αμφίβιων «κινδυνεύουν να εκλείψουν» τα τελευταία 25 χρόνια. Περίπου το 11 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού των πουλιών κινδυνεύει επίσης να εκλείψει.a

Αλλά τι θα πούμε για μικρότερα πλάσματα, όπως οι πεταλούδες; Η εικόνα είναι παρόμοια. Το 25 τοις εκατό και πλέον από τα 400 είδη πεταλούδας που ζουν στην Ευρώπη κινδυνεύουν—19 είδη αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο να εκλείψουν. Το 1993, η μεγάλη πεταλούδα του είδους Nymphalis polychloros της Βρετανίας μπήκε στον κατάλογο των ειδών που έχουν εκλείψει, παρέα με τον ντόντο.

Η Ανησυχία Αυξάνεται

Πόσα είδη ζώων εκλείπουν κάθε χρόνο; Η απάντηση εξαρτάται από το ποιον ειδικό ρωτάτε. Μολονότι οι επιστήμονες διαφωνούν, όλοι αναγνωρίζουν το γεγονός ότι πολλά είδη κινδυνεύουν να εκλείψουν. Ο οικολόγος Στούαρτ Πιμ παρατηρεί: «Η αντιλογία σχετικά με το πόσο γρήγορα χάνουμε [τα είδη] στην ουσία αποτελεί διένεξη για το μέλλον μας». Και προσθέτει: «Στους αιώνες που έχουν περάσει, έχουμε επιταχύνει το ρυθμό εξάλειψης των ειδών πολύ πάνω από το φυσιολογικό ρυθμό. Κατά συνέπεια, το μέλλον μας διαγράφεται πιο φτωχό».

Ο πλανήτης μας, η Γη, μοιάζει με ένα σπίτι. Μερικοί άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τα είδη υπό εξαφάνιση μελετούν την οικολογία, όρος που επινοήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τη λέξη οίκος. Αυτός ο τομέας επικεντρώνει την προσοχή στη σχέση μεταξύ των έμβιων όντων και του περιβάλλοντός τους. Ο 19ος αιώνας είδε να αυξάνεται το ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος, ενδιαφέρον που το έκαναν αναμφίβολα ακόμα εντονότερο οι αναφορές για είδη που είχαν εκλείψει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτό οδήγησε στη δημιουργία εθνικών πάρκων και προστατευόμενων περιοχών που προσφέρουν καταφύγιο στα ζώα. Τώρα, σύμφωνα με υπολογισμούς, υπάρχουν 8.000 διεθνώς αναγνωρισμένες περιοχές προστασίας της άγριας ζωής παγκόσμια. Σε συνδυασμό με τις 40.000 επιπλέον τοποθεσίες που συντελούν στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελούν σχεδόν το 10 τοις εκατό της χερσαίας επιφάνειας παγκόσμια.

Πολλοί άνθρωποι οι οποίοι ανησυχούν γίνονται μέλη οικολογικών ομάδων, συμμετέχοντας είτε σε εκστρατείες που γνωστοποιούν στο κοινό ποια είδη απειλούνται να εκλείψουν είτε σε εκστρατείες που απλώς ενημερώνουν τους ανθρώπους για την αλληλεξάρτηση της ζωής. Επίσης, μετά τη Συνάντηση Κορυφής για τη Γη που έγινε στο Ρίο το 1992, γενικά ο τρόπος σκέψης των κυβερνήσεων χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ευαισθησία για τα περιβαλλοντικά θέματα.

Το πρόβλημα των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση είναι παγκόσμιο και εντείνεται συνεχώς. Αλλά γιατί; Υπάρχουν προσπάθειες που να αποσκοπούν στην αποτροπή της εξάλειψης των ειδών οι οποίες να σημειώνουν επιτυχία αυτή τη στιγμή; Και τι θα πούμε για το μέλλον; Πώς περιλαμβάνεστε εσείς; Τα επόμενα άρθρα μας δίνουν απαντήσεις.

[Υποσημείωση]