Το Χόμπι μου Είναι η Αστρονομία

ΖΩ ΣΤΗ Βόρεια Νήσο της Νέας Ζηλανδίας, στο Νότιο Ειρηνικό. Ενδιαφέρομαι για την αστρονομία από τότε που ήμουν 15 χρονών. Είναι ένα ήσυχο χόμπι που μπορεί να είναι όσο απλό ή όσο πολύπλοκο θέλει κάποιος. Να είστε βέβαιοι ότι δεν χρειάζεται να έχετε πτυχίο στη φυσική ή να είστε διάνοια στα μαθηματικά για να απολαμβάνετε την αστρονομία.

Τα περισσότερα χόμπι χρειάζονται κάποιον εξοπλισμό. Τι θα χρειαστείτε, λοιπόν; Κυρίως τα μάτια σας. Από τη στιγμή που θα βγείτε έξω από τα φωτισμένα δωμάτια του σπιτιού σας το βράδυ, τα μάτια σας θα χρειαστούν περίπου δέκα λεπτά για να προσαρμοστούν στο μειωμένο φως. Αν μένετε σε πόλη, ίσως προσέξετε ότι τα φώτα του δρόμου και των σπιτιών είναι πολύ ενοχλητικά. Τι μπορείτε να κάνετε για αυτό; Για να έχετε καλά αποτελέσματα, σταθείτε σε μια θέση προφυλαγμένη από αυτές τις πηγές φωτός.

Θα απολαύσετε τις καλύτερες συνθήκες παρατήρησης σε μια σκοτεινή, ξάστερη, ασέληνη νύχτα. Η σελήνη μεταδίδει μια απαλή λάμψη στην ατμόσφαιρα, κάνοντας πολλά αμυδρά άστρα να χάνονται. Πόσα άστρα μπορείτε να δείτε με γυμνό μάτι; Συνήθως 2.000 ως 4.000. Είναι δυσκολότερο να δείτε τα άστρα που βρίσκονται κοντά στον ορίζοντα επειδή κοιτάζετε μέσα από ένα πιο πυκνό στρώμα ατμόσφαιρας, πράγμα που συντελεί σε μεγαλύτερο θάμπωμα και παραμόρφωση. Μερικοί εκπλήσσονται από το γεγονός ότι μπορούν να δουν μόνο ένα σχετικά μικρό αριθμό άστρων με γυμνό μάτι, επειδή φαίνεται να υπάρχουν εκατομμύρια όταν κοιτάζουμε ψηλά για πρώτη φορά.

Άστρο ή Πλανήτης;

Όταν βλέπουμε ένα πιο λαμπρό φωτεινό σημείο αναρωτιόμαστε: Είναι άστρο ή πλανήτης; Τα άστρα είναι πηγές φωτός, μεγάλες πυρηνικές μηχανές που εκτοξεύουν τα ηλεκτρομαγνητικά τους σήματα στο διάστημα. Απέχουν πολύ από τη γη· το κοντινότερο—εκτός από τον ήλιο—βρίσκεται σε απόσταση 4,3 ετών φωτός. Το φως ταξιδεύει με ταχύτητα περίπου 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Επειδή το φως που προέρχεται από τα άστρα διανύει τόση απόσταση για να φτάσει σε εμάς, γίνεται κάπως αδύναμο. Κατόπιν πρέπει να περάσει από την αυξημένη πυκνότητα της ατμόσφαιρας της γης, η οποία διαχέει σε διαφορετικές κατευθύνσεις τις ακτίνες του φωτός. Με απλά λόγια, αν κάτι τρεμοσβήνει στον ουρανό, είναι άστρο.

Οι πλανήτες, ωστόσο, απλώς αντανακλούν φως από τον ήλιο, όπως ακριβώς και η σελήνη. Βρίσκονται σχετικά κοντά σε εμάς, καθώς ανήκουν και αυτοί στην οικογένεια του ήλιου, το ηλιακό σύστημα. Έτσι, οι πλανήτες που φαίνονται με γυμνό μάτι αντανακλούν ένα φως το οποίο είναι σταθερό και δεν τρεμοπαίζει.

Υπάρχει Βοήθεια

Αν θα θέλατε να προχωρήσετε περισσότερο, θα σας μιλήσω για μερικούς φίλους που κάνουν το χόμπι μου πολύ πιο απολαυστικό. Ο πρώτος είναι ένας αστρικός άτλας. Τώρα έχω τον Αστρικό Άτλαντα Νόρτον (Norton’s Star Atlas), Αναθεωρημένη Έκδοση. Περιέχει εξαιρετικούς χάρτες του ουρανού, αλλά και πληροφορίες που εξοικειώνουν τον ερασιτέχνη με το λεξιλόγιο της αστρονομίας.

Ο δεύτερος φίλος μου είναι μια επιπεδόσφαιρα, που αποτελείται από δύο πλαστικούς δίσκους, τον έναν πάνω στον άλλον, οι οποίοι ενώνονται στο κέντρο με ένα θόλο. Ο πάνω δίσκος, που έχει ένα άνοιγμα, μπορεί να περιστραφεί σε σχέση με τον κάτω, ο οποίος έχει τυπωμένο ένα αστρικό διάγραμμα, και μπορεί να ρυθμιστεί στη ζητούμενη ώρα και μέρα. Τώρα μπορείτε να καθορίσετε ποια άστρα είναι ορατά από το παρατηρητήριό σας τη συγκεκριμένη ώρα και εποχή του έτους στο δικό σας γεωγραφικό πλάτος. Στη Νέα Ζηλανδία μπορείτε εύκολα να αγοράσετε ή να παραγγείλετε μια Επιπεδόσφαιρα Φίλιπς (Philips’ Planisphere) σε πολλά βιβλιοπωλεία. Όταν αγοράζετε μια επιπεδόσφαιρα, θα χρειαστεί να μάθετε το γεωγραφικό πλάτος της πόλης σας, βόρεια ή νότια του ισημερινού.

Πρέπει να αγοράσετε τηλεσκόπιο; Αν αγαπήσετε αυτό το χόμπι, υποψιάζομαι ότι τελικά θα αγοράσετε. Υπάρχουν τρεις τύποι—διοπτρικό, κατοπτρικό και διοπτρικό-κατοπτρικό. Επισκεφτείτε τη δημόσια βιβλιοθήκη για να βρείτε βιβλία σχετικά με την αστρονομία και τα τηλεσκόπια. Είναι εκπληκτικά εύκολο να φτιάξετε μόνοι σας ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο. Αγοράστε ένα φτηνό βιβλίο με οδηγίες για να φτιάξετε ένα αστρονομικό τηλεσκόπιο. Θα το βρείτε πολύ ενδιαφέρον.

Τα κιάλια παρουσιάζουν μια ευρεία άποψη του ουρανού. Μπορείτε να δείτε όμορφα αστρικά σμήνη να κρέμονται σαν κοσμήματα στο μαύρο βελούδινο ουρανό. Μπορείτε να δείτε συννεφάκια που αποδεικνύονται ότι είναι νεφελώματα, νέφη από σκόνη και αέρια, έτη φωτός μακριά στο απώτερο διάστημα. Η λαμπερή λωρίδα του γαλαξία μας είναι ορατή από κάθε σημείο στη Γη. Επίσης, τα κιάλια είναι πολύ χρήσιμα για να καλύψετε όλο τον ουρανό όταν αναζητάτε ή παρατηρείτε κομήτες, αυτά τα περιπλανώμενα σώματα που μερικές φορές εισβάλλουν στο κοντινό μας διάστημα. Οι τοπικές εφημερίδες μπορεί να δημοσιεύουν εβδομαδιαία άρθρα με σκοπό να σας βοηθήσουν να παρατηρείτε το νυχτερινό ουρανό.

Μήπως έχετε κομπιούτερ; Υπάρχουν μερικά προγράμματα σχετικά με την αστρονομία τα οποία θα απολάμβανε ένας αρχάριος, καθώς και μερικά πιο προχωρημένα. Χρησιμοποιώ τον κομπιούτερ μου για να αποθηκεύω κάθε είδους πληροφορίες σχετικά με το χόμπι μου. Επίσης υπάρχουν δημοφιλή περιοδικά αστρονομίας. Κάπου κάπου, το Ξύπνα! δημοσιεύει άρθρα σχετικά με αυτό το ζήτημα.

Η Σελήνη και οι Πλανήτες

Φυσικά, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κάποιος τη σελήνη. Όταν είναι ορατή, κυριαρχεί στο νυχτερινό ουρανό. Η πανσέληνος είναι όντως όμορφη όπως φαίνεται να πλέει από την ανατολή προς τη δύση καθώς η νύχτα δίνει τη θέση της στην αυγή. Μια πιο προσεκτική παρατήρηση, με οδηγό τα άστρα, αποκαλύπτει ότι η σελήνη στην πραγματικότητα ταξιδεύει στην ίδια κατεύθυνση με εμάς, από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Παρατηρήστε το αυτό επί μία ή δύο ώρες ή σε δύο διαδοχικές νύχτες, σημειώνοντας τη θέση των σταθερών άστρων σε σχέση με τη σελήνη. Επειδή η γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της γρηγορότερα από την τροχιά που διαγράφει η σελήνη, αφήνουμε τη σελήνη πίσω.

Ο αστρονόμος μπορεί να δυσκολευτεί όταν η σελήνη είναι πιο γεμάτη—υπάρχει πάρα πολύ φως. Πάντοτε μου άρεσε περισσότερο να παρατηρώ τη σελήνη όταν είναι 4 ως 7 ημερών ή 22 ως 24 ημερών, επειδή οι σκιές των βουνών και των κρατήρων της είναι μεγαλύτερες και πιο σαφείς. Επειδή η σελήνη είναι το μόνο ουράνιο σώμα που βρίσκεται αρκετά κοντά ώστε να βλέπουμε τα μόνιμα χαρακτηριστικά της επιφάνειάς του με γυμνό μάτι, η επιφάνειά της φαίνεται διαφορετική ανάλογα με το αν βρίσκεστε βόρεια ή νότια του ισημερινού.

Αυτό αληθεύει και για τους αστερισμούς ή συμπλέγματα άστρων, κάνοντάς το προτιμότερο να χρησιμοποιείτε χάρτες που έχουν τυπωθεί για το ημισφαίριό σας. Αλλιώς, είναι ταυτόχρονα το πάνω κάτω και το πίσω μπρος—προκαλώντας σύγχυση, ιδιαίτερα σε έναν ερασιτέχνη. Πρέπει να αναφέρουμε επίσης ότι ένα αστρονομικό τηλεσκόπιο παρουσιάζει το αντικείμενο που βλέπετε αναστραμμένο. Αλλά πού είναι οι πλανήτες; Πρώτα, πρέπει να ξέρουμε δύο πράγματα: Τι είναι η εκλειπτική και τι ο ζωδιακός κύκλος;

Η εκλειπτική είναι η φαινομενική διαδρομή του ήλιου στο ετήσιο ταξίδι του, με τα άστρα ως φόντο. Η εκλειπτική τέμνει τον ουράνιο ισημερινό περίπου στις 23,5 μοίρες. Ο ζωδιακός κύκλος, δηλαδή «ο κύκλος των ζώων», είναι μια φανταστική ζώνη που εκτείνεται σε πλάτος περίπου 8 μοίρες προς τις δύο πλευρές της εκλειπτικής. Ο ήλιος, η σελήνη και οι πλανήτες που φαίνονται με γυμνό μάτι βρίσκονται πάντοτε μέσα στο ζωδιακό κύκλο. Για να βεβαιωθείτε ότι αυτό που κοιτάζετε είναι πλανήτης πρέπει να το παρατηρείτε σε διαδοχικές νύχτες, επειδή ο πλανήτης θα βρίσκεται σε διαφορετική θέση σε σχέση με τα φαινομενικά σταθερά άστρα.

Αλλά ποιον πλανήτη βλέπω; Ο Ερμής και η Αφροδίτη πάντοτε θα βρίσκονται στα δυτικά του νυχτερινού ουρανού και στα ανατολικά το πρωί, ποτέ πάνω από το κεφάλι μας. Η Αφροδίτη επισκιάζεται μόνο από τη Σελήνη. Χωρίς αμφιβολία τη γνωρίζετε ως αυγερινό ή αποσπερίτη. Οι πλανήτες που διαγράφουν τροχιά γύρω από τον Ήλιο πιο μακριά από τη γη ταξιδεύουν από την ανατολή προς τη δύση. Ο Άρης, ο Δίας, ο Κρόνος και ο Ουρανός είναι επίσης ορατοί με γυμνό μάτι. Αρχικά θα χρειαστεί να συμβουλευτείτε κάποια πηγή πληροφοριών για να βρείτε τη θέση τους, επειδή κρύβονται ανάμεσα στα άστρα.

Τα Άστρα

Πάντοτε θα διαπιστώνετε ότι τα άστρα είναι συναρπαστικές πηγές φωτός. Η εξοικείωσή σας με τους αστερισμούς μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας νέας φιλίας με αυτό το έργο του Δημιουργού το οποίο εμπνέει δέος.

Μερικά άστρα μάς ενδιαφέρουν ιδιαίτερα. Ένα είναι ο Σείριος· είναι το πιο λαμπρό άστρο. Είναι επίσης διπλό άστρο, δηλαδή δύο άστρα σε τροχιά γύρω από ένα κοινό κέντρο. Το δεύτερο άστρο σε λαμπρότητα είναι ο Κάνωπος. Τα διαστημόπλοια χρησιμοποιούν αυτό το άστρο για να καθορίσουν τη θέση τους στο διάστημα και για να στρέψουν τις κεραίες τους προς τη γη προκειμένου να διευκολύνουν τη μετάδοση εντολών.

Προειδοποιήσεις

(1) Η αστρονομία πρέπει να είναι χόμπι, όχι πάθος. Ένας εξαιρετικός κανόνας είναι ο εξής: «Πρώτα ο Δημιουργός και μετά το δημιούργημα». (2) Ποτέ, μα ποτέ, μην κοιτάξετε τον ήλιο ούτε να ερευνήσετε τον ουρανό που βρίσκεται κοντά του με τηλεσκόπιο ή κιάλια· η τιμωρία μπορεί να είναι τύφλωση. (3) Μην πιστεύετε όλα όσα διαβάζετε. Τα παλιά βιβλία μπορεί να σας παροδηγήσουν, το ίδιο και οι αναπόδεικτες θεωρίες. (4) Μη βιαστείτε να δαπανήσετε χρήματα για εξοπλισμό, επειδή μπορεί να βαρεθείτε.

Το χόμπι μου είναι μια ατελείωτη περιπέτεια ανακάλυψης και εκπλήξεων. Ακόμη και όταν θα ζούμε για πάντα στο νέο κόσμο του Θεού δεν θα μάθουμε όλα τα μυστήρια του σύμπαντος. (Εκκλησιαστής 3:11· 8:17) Αλλά τότε θα είναι παντοτινά συναρπαστικό να μαθαίνουμε όλο και περισσότερα για αυτό.—Από Συνεργάτη.