Να Χρησιμοποιείτε τα Φάρμακα Σοφά

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ

Η ΓΥΝΑΙΚΑ είπε ότι είχε πονοκέφαλο και στομαχόπονο. Ο γιατρός μίλησε λίγο μαζί της. Κατόπιν της έγραψε μια τριήμερη σειρά ενέσεων για την ελονοσία, παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη) για να σταματήσει ο πονοκέφαλος, δύο φάρμακα για την καταπολέμηση του πιθανού έλκους, ηρεμιστικά για το άγχος, και τέλος, σαν επιστέγασμα, κάποιες πολυβιταμίνες. Όλα αυτά θα κόστιζαν ακριβά, αλλά η γυναίκα δεν έφερε αντιρρήσεις. Έφυγε χαρούμενη, βέβαιη ότι τα φάρμακα θα έλυναν τα προβλήματά της.

Τέτοιες γνωματεύσεις δεν είναι ασυνήθιστες στη Δυτική Αφρική. Μια μελέτη που έγινε σε κάποια μεγάλη δυτικοαφρικανική χώρα αποκάλυψε ότι οι γιατροί στα δημόσια κέντρα υγείας συνταγογραφούν κατά μέσο όρο 3,8 διαφορετικά φάρμακα ανά επίσκεψη ασθενούς. Για πολλούς ανθρώπους, μάλιστα, καλός γιατρός είναι εκείνος που γράφει πολλά φάρμακα.

Η εμπιστοσύνη των Δυτικοαφρικανών στα φάρμακα είναι ίσως ευνόητη αν αναλογιστείτε ποια ήταν κάποτε η κατάσταση της υγείας εκεί. Πριν από 40 και πλέον χρόνια, ο συγγραφέας Τζον Γκούντερ έγραψε για προηγούμενες εποχές: «Η Ακτή των Σκλάβων δεν . . . σκότωνε μόνο μαύρους· σκότωνε και λευκούς, και αυτό είναι το μέρος της Αφρικής που έχει μείνει στην ιστορία ως ο ‘Τάφος του Λευκού’. Ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς της ακτής της Γουινέας ήταν επί αιώνες το κουνούπι. Ο κίτρινος πυρετός, ο ικτερώδης αιμοσφαιρινουρικός πυρετός και η ελονοσία ήταν τα επίλεκτα και καταστροφικά όπλα εκείνου του βασιλιά. Η φοβερή φονική δύναμη του κλίματος της Δυτικής Ακτής δεν αποτελεί γεγονός του μακρινού παρελθόντος, αλλά ζωντανή μνήμη. Ένα γνωστό ανέκδοτο μιλάει για κάποιον προξενικό υπάλληλο ο οποίος, όχι και τόσο παλιά, διορίστηκε στη Νιγηρία και ρώτησε για τη σύνταξή του. ‘Σύνταξη;’ απάντησε ο υπεύθυνος του Υπουργείου Αποικιών. ‘Αγαπητέ μου, κανένας από όσους πηγαίνουν στη Νιγηρία δεν ζει αρκετά για να πάρει σύνταξη’».

Οι καιροί έχουν αλλάξει. Σήμερα, υπάρχουν φάρμακα για την καταπολέμηση όχι μόνο των ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια αλλά και πολλών άλλων. Τα εμβόλια και μόνο έχουν μειώσει δραστικά τους θανάτους από ιλαρά, κοκίτη, τέτανο και διφθερίτιδα. Χάρη στα εμβόλια, η ευλογιά έχει εξαλειφτεί. Η πολιομυελίτιδα επίσης μπορεί σύντομα να είναι μια ασθένεια του παρελθόντος.

Δεν είναι να απορεί, λοιπόν, κανείς που πολλοί Αφρικανοί σήμερα έχουν ισχυρή πίστη στην αξία των φαρμάκων. Ασφαλώς, αυτή η πίστη δεν περιορίζεται στη Δυτική Αφρική. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι γιατροί γράφουν πάνω από 55 δισεκατομμύρια συνταγές το χρόνο. Στη Γαλλία, οι άνθρωποι αγοράζουν κατά μέσο όρο 50 κουτιά χάπια κάθε χρόνο. Τέλος, στην Ιαπωνία ο μέσος άνθρωπος ξοδεύει πάνω από 400 δολάρια (περ. 90.000 δρχ.) ετησίως για φάρμακα.

Οφέλη και Κίνδυνοι

Τα σύγχρονα φάρμακα έχουν βοηθήσει πολύ την ανθρωπότητα. Όταν χρησιμοποιούνται ορθά, προωθούν την καλή υγεία, αλλά όταν χρησιμοποιούνται εσφαλμένα μπορούν να βλάψουν ή ακόμα και να σκοτώσουν. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, περίπου 300.000 άνθρωποι νοσηλεύονται κάθε χρόνο στο νοσοκομείο εξαιτίας ανεπιθύμητων ενεργειών από φάρμακα, και 18.000 πεθαίνουν.

Για να χρησιμοποιείτε τα φάρμακα σοφά, είναι απαραίτητο να αναγνωρίζετε ότι πάντοτε περιλαμβάνεται το στοιχείο του κινδύνου. Οποιοδήποτε φάρμακο, ακόμα και η ασπιρίνη, μπορεί να έχει επιβλαβείς παρενέργειες. Η πιθανότητα εμφάνισης παρενεργειών αυξάνει αν παίρνετε αρκετά φάρμακα ταυτόχρονα. Η τροφή και το ποτό επίσης επηρεάζουν το πώς ενεργεί ένα φάρμακο στο σώμα σας και μπορούν να ενισχύσουν ή να εξουδετερώσουν τη δράση του.

Υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι. Μπορεί να παρουσιάσετε αλλεργική αντίδραση σε κάποιο φάρμακο. Αν δεν παίρνετε τα φάρμακα σύμφωνα με τη συνταγή—την κατάλληλη δόση για το κατάλληλο χρονικό διάστημα—μάλλον δεν θα σας βοηθήσουν και μπορούν ακόμα και να σας βλάψουν. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει αν ο γιατρός σας σάς συστήσει λάθος ή μη αναγκαίο φάρμακο. Επίσης κινδυνεύετε αν πάρετε φάρμακα που είναι ληγμένα, κατώτερης ποιότητας ή ψεύτικα.

Για να ελαχιστοποιήσετε τους κινδύνους, θα πρέπει να γνωρίζετε όσο το δυνατόν περισσότερα για οποιοδήποτε φάρμακο παίρνετε. Μπορείτε να ωφεληθείτε πολύ αν γνωρίζετε τα γεγονότα.

Αντιβιοτικά—Τα Υπέρ και τα Κατά

Από την εποχή της εμφάνισής τους, περίπου πριν από 50 χρόνια, τα αντιβιοτικά έχουν σώσει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Έχουν θέσει υπό έλεγχο φοβερές αρρώστιες, όπως είναι η λέπρα, η φυματίωση, η πνευμονία, η οστρακιά και η σύφιλη. Επίσης παίζουν βασικό ρόλο στη θεραπεία άλλων λοιμώξεων.

Ο Δρ Στιούαρτ Λίβι, καθηγητής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ταφτς στις Ηνωμένες Πολιτείες, είπε: «[Τα αντιβιοτικά] έχουν φέρει επανάσταση στο χώρο της ιατρικής. Είναι ο μοναδικός παράγοντας που άλλαξε τόσο την ιστορία της ιατρικής». Κάποια άλλη ιατρική φυσιογνωμία λέει: «Αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο πάνω στον οποίο είναι χτισμένη η σύγχρονη ιατρική».

Ωστόσο, προτού σπεύσετε στο γιατρό σας και του ζητήσετε να σας γράψει αντιβίωση, σκεφτείτε την αρνητική πλευρά. Τα αντιβιοτικά, όταν χρησιμοποιούνται ακατάλληλα, μπορούν να σας κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Αυτό συμβαίνει επειδή τα αντιβιοτικά λειτουργούν με το να επιτίθενται και να καταστρέφουν τα βακτήρια που υπάρχουν στο σώμα. Αλλά δεν καταστρέφουν πάντοτε όλα τα βλαβερά βακτήρια· ορισμένα στελέχη βακτηρίων αντέχουν στην επίθεση. Αυτά τα ανθεκτικά στελέχη όχι μόνο επιζούν αλλά πολλαπλασιάζονται και μεταδίδονται από άτομο σε άτομο.

Η πενικιλίνη, για παράδειγμα, ήταν κάποτε πολύ αποτελεσματική για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τώρα, εν μέρει εξαιτίας της εμφάνισης ολοένα ανθεκτικότερων στελεχών βακτηρίων, οι φαρμακοβιομηχανίες προωθούν στην αγορά αρκετές εκατοντάδες διαφορετικά είδη πενικιλίνης.

Τι μπορείτε να κάνετε για να αποφύγετε τα προβλήματα; Αν όντως χρειάζεστε αντιβίωση, βεβαιωθείτε ότι σας τη συστήνει κάποιος αρμόδιος γιατρός και ότι αγοράζετε τα αντιβιοτικά από την κατάλληλη πηγή. Μην πιέζετε το γιατρό σας να σας γράψει αμέσως αντιβίωση—ίσως θέλει να κάνετε κάποιες εξετάσεις για να βεβαιωθεί ότι το φάρμακο που θα συστήσει είναι κατάλληλο για την πάθησή σας.

Είναι επίσης σημαντικό να πάρετε την κατάλληλη δόση για το κατάλληλο χρονικό διάστημα. Θα πρέπει να πάρετε ολόκληρη τη σειρά των αντιβιοτικών, ακόμα και αν αισθάνεστε καλύτερα προτού την τελειώσετε.

Είναι οι Ενέσεις Καλύτερες από τα Χάπια;

«Θέλω να μου γράψετε ενέσεις!» Αυτά τα λόγια ακούνε πολλοί γιατροί στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό οφείλεται στην πεποίθηση ότι με την ένεση τα φάρμακα εισέρχονται αμέσως στην κυκλοφορία του αίματος και παρέχουν πιο αποτελεσματική θεραπεία από τα δισκία ή τα χάπια. Σε μερικές χώρες είναι συνηθισμένο να βλέπει κανείς στις αγορές πρακτικούς ‘γιατρούς που χορηγούν ενέσεις’.

Οι ενέσεις συνεπάγονται κινδύνους οι οποίοι δεν υπάρχουν στα χάπια και στα δισκία. Αν η βελόνα δεν είναι καθαρή, ο ασθενής μπορεί να προσβληθεί από ηπατίτιδα, τέτανο, ακόμα και AIDS. Μια βρώμικη βελόνα μπορεί επίσης να δημιουργήσει ένα επώδυνο απόστημα. Οι κίνδυνοι αυξάνονται αν κάνει την ένεση κάποιο αναρμόδιο άτομο.

Αν χρειάζεστε πράγματι ενέσεις, βεβαιωθείτε ότι σας τις κάνει κάποιος που έχει τα προσόντα από ιατρική άποψη. Για τη δική σας προστασία, να βεβαιώνεστε πάντοτε ότι τόσο η βελόνα όσο και η σύριγγα είναι αποστειρωμένες.

Ψεύτικα Φάρμακα

Η παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία αποτελεί μεγάλη επιχείρηση, η οποία αποφέρει περίπου 170 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 39 τρισ. δρχ.) ετησίως, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO). Θέλοντας να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, ασυνείδητοι άνθρωποι παράγουν πλαστά φάρμακα. Τα πλαστά φάρμακα μοιάζουν με τα γνήσια—το ίδιο και η ετικέτα τους και η συσκευασία τους—αλλά είναι άχρηστα.

Ενώ ψεύτικα φάρμακα υπάρχουν παντού, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στον αναπτυσσόμενο κόσμο και έχουν τραγικές συνέπειες. Στη Νιγηρία, πέθαναν 109 παιδιά από νεφρική ανεπάρκεια αφού πήραν κάποιο παυσίπονο σιρόπι που περιείχε διαλυτικό. Στο Μεξικό, άνθρωποι με εγκαύματα έπαθαν έντονες δερματικές λοιμώξεις από υποτιθέμενα φάρμακα που περιείχαν πριονίδι, καφέ και χώμα. Στη Βιρμανία, δεκάδες χωρικοί πέθαναν από ελονοσία ίσως επειδή πήραν κάποιο ψεύτικο φάρμακο το οποίο δεν καταπολεμούσε τον πυρετό που προξενεί η ελονοσία. «Εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο», δηλώνει η WHO, «είναι για άλλη μια φορά οι πιο φτωχοί άνθρωποι, οι οποίοι μερικές φορές σκέφτονται ότι το να αγοράσουν αυτό που φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικό φάρμακο από κάποια αξιοσέβαστη εταιρία είναι ευκαιρία».

Πώς μπορείτε να προστατευτείτε από τα ψεύτικα φάρμακα; Βεβαιωθείτε ότι αυτό που αγοράζετε προέρχεται από κάποια αξιόπιστη πηγή, όπως είναι ένα φαρμακείο. Μην αγοράζετε από πλανόδιους πωλητές. Κάποιος φαρμακοποιός από το Μπενίν Σίτι της Νιγηρίας προειδοποιεί: «Για τους πλανόδιους πωλητές, η πώληση φαρμάκων είναι απλώς μια δουλειά. Δίνουν φάρμακα σαν να ήταν καραμέλες ή μπισκότα. Πολλές φορές τα φάρμακα που πουλάνε είναι ληγμένα ή ψεύτικα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τίποτα σχετικά με τα φάρμακα που πουλάνε».

Το Πρόβλημα της Φτώχειας

Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που λαβαίνει κάποιο άτομο συνήθως καθορίζεται από το πόσα χρήματα έχει. Προκειμένου να εξοικονομήσουν χρήματα και χρόνο, οι άνθρωποι στις αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί να παρακάμψουν το γιατρό και να πάνε απευθείας στο φαρμακείο, με σκοπό να αγοράσουν φάρμακα για τα οποία ο νόμος απαιτεί να υπάρχει συνταγή γιατρού. Επειδή έχουν χρησιμοποιήσει το φάρμακο στο παρελθόν ή επειδή τους το σύστησαν οι φίλοι τους, γνωρίζουν τι θέλουν για την αρρώστια τους. Αλλά αυτό που θέλουν μπορεί να μην είναι αυτό που χρειάζονται.

Οι άνθρωποι προσπαθούν να εξοικονομήσουν χρήματα και με άλλους τρόπους. Ο γιατρός φροντίζει να γίνουν εξετάσεις και συστήνει ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Ο ασθενής πηγαίνει τη συνταγή στο φαρμακείο αλλά διαπιστώνει ότι το φάρμακο είναι ακριβό. Έτσι, αντί να φροντίσουν να βρουν τα επιπλέον χρήματα, οι άνθρωποι συχνά αγοράζουν ένα πιο φτηνό φάρμακο ή αγοράζουν μόνο κάποιο μέρος της ποσότητας του φαρμάκου που λέει η συνταγή.

Χρειάζεστε Πράγματι Φαρμακευτική Αγωγή;

Αν πράγματι χρειάζεστε κάποιο φάρμακο, μάθετε τι ακριβώς παίρνετε. Μην ντραπείτε να ρωτήσετε το γιατρό ή το φαρμακοποιό για το φάρμακο που θα πάρετε. Έχετε το δικαίωμα να γνωρίζετε. Άλλωστε, το δικό σας σώμα είναι εκείνο που ίσως θα υποφέρει.

Αν δεν χρησιμοποιήσετε το φάρμακό σας σωστά, ίσως να μη γίνετε καλά. Πρέπει να γνωρίζετε πόσο να παίρνετε, πότε να το παίρνετε και για πόσο καιρό. Πρέπει επίσης να γνωρίζετε ποια φαγητά, ποτά και άλλα φάρμακα ή δραστηριότητες να αποφεύγετε όταν παίρνετε το φάρμακο. Επιπλέον, πρέπει να είστε ενήμεροι για τυχόν παρενέργειες και για το τι να κάνετε αν παρουσιαστούν.

Να θυμάστε, επίσης, ότι τα φάρμακα δεν είναι η λύση για όλα τα ιατρικά προβλήματα. Ίσως δεν χρειάζεστε καθόλου φάρμακα. Το περιοδικό Παγκόσμια Υγεία (World Health), της WHO, δηλώνει: «Να χρησιμοποιείτε φάρμακα μόνο όταν είναι απαραίτητα. Η ανάπαυση, η καλή τροφή και τα πολλά υγρά συνήθως αρκούν για την ανάρρωση ενός ατόμου».

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 12]

«Υπάρχουν χίλιες μορφές ασθενειών· θα πρέπει να υπάρχουν και χίλιες θεραπείες», έγραψε κάποιος Ρωμαίος ποιητής πριν από 2.000 χρόνια περίπου. Σήμερα, ο ποιητής μπορεί να έγραφε: ‘Υπάρχουν χίλιες μορφές ασθενειών· θα πρέπει να υπάρχουν και χίλια χάπια’! Πράγματι, φαίνεται να υπάρχει ένα χάπι σχεδόν για κάθε αρρώστια, πραγματική ή φανταστική. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, σε όλο τον κόσμο υπάρχουν περίπου 100.000 είδη φαρμάκων, τα οποία παρασκευάζονται από τουλάχιστον 5.000 δραστικές ουσίες.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 13]

Συνετή Χρήση των Φαρμάκων

1. Μη χρησιμοποιείτε ληγμένα φάρμακα.

2. Να τα αγοράζετε από αξιόπιστη πηγή. Μην τα αγοράζετε από πλανόδιους πωλητές.

3. Βεβαιωθείτε ότι κατανοείτε και ακολουθείτε τις οδηγίες.

4. Μη χρησιμοποιείτε φάρμακα τα οποία έχει γράψει ο γιατρός σε άλλο άτομο.

5. Μην επιμένετε να παίρνετε ενέσεις. Τα φάρμακα που λαβαίνονται από το στόμα είναι συνήθως το ίδιο αποτελεσματικά.

6. Να φυλάτε τα φάρμακα σε δροσερό μέρος, μακριά από τα παιδιά.