Η Επιστροφή του Μεγάλου Λευκού Πουλιού

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ

ΚΡΑΤΩΝΤΑΣ ραβδιά, οι άντρες ξεκίνησαν με σκοπό να χτυπήσουν ένα-ένα τα όμορφα λευκά πουλιά μέχρι θανάτου. Τα πουλιά ήταν άλμπατρος. Οι άντρες: Ο Χάνεμον Ταμαόκι και οι συνεργοί του. Ο τόπος: Το νησί Τορισίμα, περίπου 600 χιλιόμετρα νότια του Τόκιο. Ήταν το έτος 1887.

Ο Ταμαόκι το σχεδίαζε αυτό χρόνια. Υπήρχε μεγάλη ζήτηση για μαλακά πούπουλα με τα οποία θα φτιάχνονταν στρώματα τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό, και το Τορισίμα ήταν ένα απομακρυσμένο νησί με μοναδικούς κατοίκους τα χιλιάδες άλμπατρος που έφταναν εκεί τακτικά για να ζευγαρώσουν. Ένα από αυτά ήταν και το άλμπατρος με την κοντή ουρά, το οποίο άρεσε ιδιαίτερα στον Ταμαόκι. Ήταν το μεγαλύτερο θαλασσοπούλι του Βόρειου Ημισφαιρίου. Φανταστείτε απλώς πόσο πολλά πούπουλα κάλυπταν ένα παχουλό σώμα που ζύγιζε περίπου 8 κιλά και είχε άνοιγμα φτερών πάνω από 2,5 μέτρα! Επίσης, αυτό το πουλί ήταν πειθήνιο και δεν έκανε καμιά προσπάθεια να ξεφύγει ακόμη και όταν κινδύνευε.

Ο Ταμαόκι έφερε 300 εργάτες στο νησί για να τον βοηθήσουν να σκοτώσει και να μαδήσει τα πουλιά. Έχτισαν ένα χωριό και κατασκεύασαν ένα μικρό σιδηρόδρομο για να μεταφέρουν τα νεκρά πουλιά. Η επιχείρηση είχε τόσο μεγάλη επιτυχία ώστε σύντομα ο Ταμαόκι έγινε πολύ πλούσιος—εις βάρος περίπου πέντε εκατομμυρίων πουλιών. Η ερήμωση ήταν τόσο μεγάλη ώστε όταν εξερράγη το ηφαίστειο του νησιού το 1902, καταστρέφοντας το χωριό και όλους τους κατοίκους του, μερικοί το θεώρησαν αυτό «κατάρα επειδή σκότωσαν τα άλμπατρος». Παρ’ όλα αυτά, το επόμενο έτος ήρθαν ξανά άντρες, αναζητώντας τα πουλιά που είχαν απομείνει.

Σε απόσταση σχεδόν 1.500 χιλιομέτρων, στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας, σε μια συστάδα έρημων βραχονησίδων μεταξύ Ταϊβάν και Οκινάβα, κάποιος Τατσουσίρο Κόγκα ασχολούνταν με την ίδια επικερδή επιχείρηση. Σαν τον Ταμαόκι, ο Κόγκα διαπίστωσε ότι το απόθεμα των πουλιών εξαφανιζόταν γοργά. Τελικά, έφυγε από το νησί το 1900—αφού όμως πρώτα είχε εξαλείψει περίπου ένα εκατομμύριο άλμπατρος.

Τραγικό Αποτέλεσμα της Απληστίας

Αυτή η μαζική καταστροφή των πουλιών ήταν μια τραγωδία με φρικτές συνέπειες. Από τα διάφορα είδη άλμπατρος, τα τρία ζουν στο Βόρειο Ειρηνικό και φτιάχνουν τις φωλιές τους κυρίως στα νησιά που λεηλάτησαν ο Ταμαόκι και ο Κόγκα. Ένα από αυτά, το άλμπατρος με την κοντή ουρά (Diomedea albatrus), προφανώς δεν είχε άλλες περιοχές αναπαραγωγής σε όλο τον κόσμο.

Το άλμπατρος κάποτε ενέπνεε δέος στους ναυτικούς στις ανοιχτές θάλασσες. Οι θρύλοι και οι παραδόσεις της θάλασσας το απεικονίζουν ως προάγγελο ανέμων, καταχνιάς και ομίχλης. Δεν είναι θρύλος, όμως, το ότι τα ασυνήθιστα μακριά φτερά αυτού του μεγάλου λευκού πουλιού τού έδιναν τη δυνατότητα να διασχίζει έναν ωκεανό μέσα σε λίγες μέρες, τον περισσότερο καιρό γλιστρώντας στον αέρα με τα φτερά του σχεδόν ακίνητα. Η ικανότητά του να ολισθαίνει στον αέρα και να μένει στη θάλασσα επί μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι απαράμιλλη.

Μολονότι το άλμπατρος μπορεί να πετάει με χάρη, στο έδαφος κινείται αργά και αδέξια. Τα μακριά φτερά του και το μάλλον παχουλό σώμα του δεν του επιτρέπουν να απογειώνεται γρήγορα. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι δεν είχε μάθει να φοβάται τους ανθρώπους, έκανε το άλμπατρος εύκολη λεία. Γι’ αυτό, οι άνθρωποι το αποκαλούσαν «κουτό πουλί» ή «χαζό γλάρο».a

Ανεύθυνοι άνθρωποι, γνωρίζοντας ότι τα νεκρά άλμπατρος αποφέρουν χρήματα, συνέχισαν χαιρέκακα την εξολόθρευση. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι το 1933 υπήρχαν λιγότερα από 600 πουλιά στο Τορισίμα. Η ιαπωνική κυβέρνηση που βρέθηκε σε απόγνωση απαγόρευσε στους ανθρώπους να πηγαίνουν στο νησί. Αλλά αδίστακτοι άνθρωποι έσπευσαν στο νησί για να σκοτώσουν όσο περισσότερα πουλιά μπορούσαν προτού τεθεί σε ισχύ η απαγόρευση. Το 1935, σύμφωνα με κάποιον ειδικό, είχαν απομείνει μόνο 50 πουλιά. Τελικά, ανακοινώθηκε ότι το άλμπατρος με την κοντή ουρά είχε εξαφανιστεί. Πόσο τραγικό ήταν το αποτέλεσμα της ανθρώπινης απληστίας! Αλλά το μέλλον επιφύλασσε μια μεγάλη έκπληξη.

Αρχίζει η Επιστροφή

Ένα απόγευμα τον Ιανουάριο του 1951, κάποιος άντρας που σκαρφάλωνε στα βράχια του Τορισίμα τρόμαξε από έναν ξαφνικό κρότο. Βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με ένα άλμπατρος! Το άλμπατρος με την κοντή ουρά είχε με κάποιον τρόπο επιβιώσει και ζευγάρωνε ξανά στο Τορισίμα. Αυτή τη φορά, όμως, τα πουλιά είχαν φτιάξει φωλιές σε απότομα μέρη που ήταν σχεδόν απρόσιτα για τους ανθρώπους. Και τώρα φαίνονταν ασυνήθιστα επιφυλακτικά απέναντι στον άνθρωπο. Πόσο πρέπει να χάρηκαν οι φυσιολάτρες!

Η ιαπωνική κυβέρνηση κινήθηκε γρήγορα. Φύτεψαν μίσχανθο, ένα είδος χορταριού, προκειμένου να κάνουν πιο σταθερό το έδαφος για τις φωλιές και απαγόρευσαν στους ανθρώπους να πηγαίνουν στο Τορισίμα. Το άλμπατρος ανακηρύχτηκε εθνικός θησαυρός και έγινε ένα διεθνώς προστατευόμενο είδος.

Από το 1976, ο Χιρόσι Χασεγκάουα του Πανεπιστημίου Τόχο της Ιαπωνίας μελετάει τα πουλιά και τώρα επισκέπτεται το νησί τρεις φορές το χρόνο για να τα επιθεωρήσει. Είπε στο Ξύπνα! ότι, περνώντας στα πόδια των πουλιών δαχτυλίδια διαφορετικού χρώματος κάθε χρόνο, έχει ανακαλύψει πως τα άλμπατρος με την κοντή ουρά επιστρέφουν μόνο κάθε τρία ή τέσσερα χρόνια εκεί που γεννήθηκαν για να ζευγαρώσουν. Πρώτη φορά ζευγαρώνουν σε ηλικία έξι ετών και κάνουν μόνο ένα αβγό κάθε φορά. Συνεπώς, μολονότι ζουν κατά μέσο όρο 20 χρόνια, χρειάζεται πολύς καιρός για να αυξηθούν αριθμητικά. Από τα 176 αβγά που γεννήθηκαν στο Τορισίμα το χειμώνα του 1996/1997, μόνο τα 90 εκκολάφτηκαν.

Τι κάνουν τα άλμπατρος τον υπόλοιπο καιρό; Ο Χασεγκάουα λέει ότι δεν γνωρίζουμε πολλά για αυτό. Είναι βέβαιο ότι αποφεύγουν την ξηρά και τους ανθρώπους. Ακολουθούν άραγε τα άλμπατρος τα πλοία και κάθονται σε αυτά; Αυτός είναι ένας θρύλος για τον οποίο δεν υπάρχουν αποδείξεις, σύμφωνα με τον Χασεγκάουα. Είναι απόλυτα σίγουρος, λέει, ότι «τα άλμπατρος της Ιαπωνίας δεν κάθονται σε πλοία». Αλλά προσθέτει ότι, σε άλλες περιοχές του κόσμου, «μερικά πουλιά μπορεί να μείνουν στα πλοία για λίγο αν τα ταΐσουν». Τον περισσότερο καιρό, κάνουν αυτό που καταφέρνουν καλύτερα—εκμεταλλεύονται ευνοϊκά ρεύματα αέρα και περιπλανιούνται πάνω από τον αχανή ωκεανό. Όταν κουράζονται, κοιμούνται επιπλέοντας στη θάλασσα. Τρέφονται με καλαμάρια, χελιδονόψαρα, καβούρια και γαρίδες. Τα πουλιά στα οποία έχει τοποθετήσει δαχτυλίδια ο Χασεγκάουα εντοπίζονται συχνά στη Βερίγγειο Θάλασσα και στον Κόλπο της Αλάσκας. Μάλιστα το 1985 ένα άλμπατρος με κοντή ουρά θεάθηκε στα ανοιχτά της ακτής της Καλιφόρνιας—πρώτη φορά έπειτα από έναν αιώνα σχεδόν—προκαλώντας μεγάλη συγκίνηση στους παρατηρητές πουλιών εκεί.

Τι Επιφυλάσσει το Μέλλον;

Το θετικό είναι ότι τα άλμπατρος με την κοντή ουρά αυξάνονται σταθερά σε αριθμό. Τον περασμένο Μάιο, ο Χασεγκάουα υπολόγισε ότι υπήρχαν «πάνω από 900 μαζί με τα μικρά τους». Πρόσθεσε: «Ως το 2000 πρέπει να έχουμε πάνω από 1.000 πουλιά στο Τορισίμα και μόνο, καθώς γεννιούνται πάνω από 100 μικρά κάθε χρόνο». Συναρπαστικό, επίσης, είναι το γεγονός ότι το 1988, έπειτα από 88 χρόνια, τα είδαν και πάλι να ζευγαρώνουν στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας. Τα πουλιά διάλεξαν μια βραχώδη απόμακρη περιοχή σε αμφισβητούμενα ύδατα, στην οποία πρέπει να είναι για λίγο ασφαλή από την ανθρώπινη παρέμβαση.

Οι αδικίες που έγιναν πριν από έναν αιώνα σταδιακά επανορθώνονται. Ή μήπως όχι; Οι ερευνητές συχνά διαπιστώνουν ότι όταν πιάνουν τα πουλιά για να τους περάσουν δαχτυλίδια, εκείνα πανικοβάλλονται και κάνουν εμετό. Από το στομάχι τους βγαίνουν κομμάτια πλαστικό, πλαστικοί αναπτήρες και άλλα σκουπίδια τα οποία πετάνε απρόσεκτα οι άνθρωποι στη θάλασσα, εκεί όπου αυτά βρίσκουν την τροφή τους.

Θα οδηγήσει ξανά η ανοησία του ανθρώπου το μεγάλο λευκό πουλί στο χείλος της εξαφάνισης;

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Τα μακρόστενα φτερά του κάνουν το άλμπατρος παγκόσμιο πρωταθλητή στην ολίσθηση

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Το Τορισίμα, το σπίτι του άλμπατρος με την κοντή ουρά

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Το άλμπατρος με την κοντή ουρά επέστρεψε στο Τορισίμα