Χαμένοι στον Κυκεώνα της Διαφήμισης
«ΜΠΑΜΠΑ, τι υποτίθεται ότι διαφημίζει το φεγγάρι;» Αυτό το παράξενο ερώτημα, διατυπωμένο από το στόμα ενός παιδιού, εμφανίστηκε σε κάποιο ποίημα του Καρλ Σάντμπεργκ πριν από 50 χρόνια περίπου. Στο μέλλον αυτό το ερώτημα μπορεί να μη φαίνεται και τόσο παράξενο. Όπως αναφέρει το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist), δύο διαφημιστές στο Λονδίνο εκπονούν ένα σχέδιο σύμφωνα με το οποίο θα χρησιμοποιούν το ανακλώμενο ηλιακό φως για να προβάλλουν διαφημίσεις στην επιφάνεια του φεγγαριού.
Φανταστείτε να χρησιμοποιεί κάποιος το φεγγάρι σαν διαφημιστική πινακίδα! Σκεφτείτε να διαφημίζει ένα εμπορικό μήνυμα στο παγκόσμιο κοινό, ένα μήνυμα το οποίο οι αποδέκτες δεν μπορούν να αποφύγουν κλείνοντας τη συσκευή, κατεβάζοντας το ακουστικό, πετώντας το στα σκουπίδια ή χαμηλώνοντας τον ήχο με το τηλεκοντρόλ. Η ιδέα μπορεί να μην ενθουσιάζει εσάς, ωστόσο για μερικούς άλλους θα ήταν η πραγματοποίηση ενός ονείρου.
Ενώ η διαφήμιση δεν έχει αγγίξει ακόμα το φεγγάρι, έχει κατακλύσει τη γη. Τα περισσότερα αμερικανικά περιοδικά και εφημερίδες κρατούν το 60 τοις εκατό των σελίδων τους για διαφημίσεις. Η κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) και μόνο μπορεί να περιέχει 350 σελίδες με διαφημίσεις. Ορισμένοι ραδιοφωνικοί σταθμοί αφιερώνουν 40 λεπτά την ώρα για διαφημιστικά μηνύματα.
Έπειτα υπάρχει και η τηλεόραση. Σύμφωνα με έναν υπολογισμό, τα παιδιά στην Αμερική βλέπουν τηλεοπτικές διαφημίσεις τρεις ώρες την εβδομάδα. Μέχρι τη στιγμή που θα τελειώσουν το λύκειο, θα έχουν δει στην τηλεόραση 360.000 διαφημίσεις. Τηλεοράσεις μεταδίδουν διαφημίσεις σε αεροδρόμια, σε αίθουσες αναμονής νοσοκομείων και σε σχολεία.
Τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα έχουν γίνει τώρα μεγάλα διαφημιστικά γεγονότα. Τα αγωνιστικά αυτοκίνητα χρησιμοποιούνται σαν ταχύτατες διαφημιστικές πινακίδες. Μερικοί αθλητές παίρνουν το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων τους από τους διαφημιστές. Ένας κορυφαίος μπασκετμπολίστας κέρδισε 3,9 εκατομμύρια δολάρια (περ. 1,2 δισ. δρχ.) παίζοντας μπάσκετ. Οι διαφημιστές τού έδωσαν εννιά φορές περισσότερα για να προωθήσει τα προϊόντα τους.
Δεν υπάρχει τρόπος να ξεφύγουμε. Οι εμπορικές διαφημίσεις παρουσιάζονται σε τοίχους, λεωφορεία και φορτηγά. Διακοσμούν το εσωτερικό των ταξί και των υπόγειων σιδηροδρόμων—ακόμα και τις πόρτες στις δημόσιες τουαλέτες. Ακούμε μηνύματα σε σούπερ μάρκετ, μαγαζιά, ασανσέρ—και ενώ περιμένουμε στο ακουστικό του τηλεφώνου. Σε μερικές χώρες, στέλνονται τόσα διαφημιστικά με το ταχυδρομείο ώστε πολλοί παραλήπτες πηγαίνουν απευθείας από το ταχυδρομικό κουτί στον πλησιέστερο σκουπιδοτενεκέ για να πετάξουν την άχρηστη αλληλογραφία.
Σύμφωνα με το έντυπο Έκθεση του Μυημένου (Insider’s Report), που εξέδωσε η Μακ Καν-Έρικσον, μια διεθνής διαφημιστική εταιρία, υπολογίζεται ότι τα χρήματα που δαπανήθηκαν παγκόσμια για διαφημίσεις το 1990 ήταν 275,5 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 85,4 τρισ. δρχ.). Από τότε, οι αριθμοί ανήλθαν στα 411,6 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 127,5 τρισ. δρχ.) για το 1997, ενώ υπολογίζεται ότι το ποσό θα φτάσει τα 434,4 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 134,6 τρισ. δρχ.) το 1998. Τεράστια χρηματικά ποσά!
Ποιο είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών; Κάποια αναλύτρια το έθεσε ως εξής: «Η διαφήμιση είναι μια από τις ισχυρότερες κοινωνικές δυνάμεις του πολιτισμού. . . . Οι διαφημίσεις δεν πουλάνε μόνο προϊόντα. Πουλάνε αντιλήψεις, αξίες, στόχους, ιδέες σχετικά με το ποιοι είμαστε και με το ποιοι θα έπρεπε να είμαστε . . . Διαμορφώνουν τη νοοτροπία μας και η νοοτροπία μας διαμορφώνει τη συμπεριφορά μας».
Εφόσον δεν μπορείτε να ξεφύγετε από τις διαφημίσεις, γιατί να μην κατανοήσετε πώς λειτουργούν και πώς μπορεί να σας επηρεάσουν;