Μια «Μεγάλη Εργασία Ολοκληρώθηκε»

ΠΡΙΝ από 50 χρόνια, μια ηλικιωμένη γυναίκα ύψωσε τη φωνή της και ο κόσμος άκουσε. Συνέβη στο Παρίσι στις 10 Δεκεμβρίου 1948. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ήταν συγκεντρωμένη στο νεόκτιστο Παλαί Σεγιό όταν η πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. σηκώθηκε για να εκφωνήσει μια ομιλία. Με σταθερή φωνή, η Έλινορ Ρούζβελτ, η ψηλή χήρα του πρώην προέδρου των Η.Π.Α. Φράνκλιν Ντ. Ρούζβελτ, είπε στους παρευρισκομένους: «Στεκόμαστε σήμερα στο κατώφλι ενός βαρυσήμαντου γεγονότος τόσο για τη ζωή των Ηνωμένων Εθνών όσο και για τη ζωή της ανθρωπότητας· πρόκειται για την έγκριση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τη Γενική Συνέλευση».

Αφού εκείνη διάβασε τις δυνατές δηλώσεις του προοιμίου καθώς και τα 30 άρθρα της Διακήρυξης, η Γενική Συνέλευση υιοθέτησε το έγγραφο.a Κατόπιν, προς τιμήν της εξαιρετικής ηγεσίας της κ. Ρούζβελτ, τα μέλη του Ο.Η.Ε. σηκώθηκαν όρθια και χειροκρότησαν την «Πρώτη Κυρία του Κόσμου», όπως την αποκαλούσαν χαϊδευτικά. Στο τέλος της μέρας, η ίδια έγραψε: «Η μεγάλη εργασία ολοκληρώθηκε».

Πολλές Γνώμες, Μία Διακήρυξη

Δύο χρόνια νωρίτερα, τον Ιανουάριο του 1947, λίγο καιρό αφότου ξεκίνησε το έργο της επιτροπής του Ο.Η.Ε., είχε γίνει φανερό ότι η σύνταξη ενός εγγράφου για τα ανθρώπινα δικαιώματα το οποίο θα επικροτούσαν όλα τα μέλη του Ο.Η.Ε. θα ήταν δύσκολο εγχείρημα. Ευθύς εξαρχής, η σοβαρή διαφωνία των 18 μελών της επιτροπής οδήγησε σε ένα τέλμα ατέλειωτων διενέξεων. Ο Κινέζος εκπρόσωπος θεωρούσε ότι το έγγραφο θα έπρεπε να περιλαμβάνει τη φιλοσοφία του Κομφούκιου, ένα Καθολικό μέλος της επιτροπής προωθούσε τις διδασκαλίες του Θωμά του Ακινάτη, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριζαν την Αμερικανική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων και οι Σοβιετικοί ήθελαν να συμπεριλάβουν τις ιδέες του Καρλ Μαρξ—και αυτές ήταν μερικές μόνο από τις ισχυρές απόψεις που εκφράστηκαν!

Οι συνεχιζόμενοι διαπληκτισμοί των μελών της επιτροπής έθεταν σε δοκιμασία την υπομονή της κ. Ρούζβελτ. Το 1948, κατά τη διάρκεια μιας διάλεξης στο Παρίσι, στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης, δήλωσε ότι κάποτε πίστευε πως η ανατροφή της πολυμελούς οικογένειάς της είχε δοκιμάσει στο έπακρο την υπομονή της. Ωστόσο, φέρεται ότι είπε, συναρπάζοντας το ακροατήριό της, πως «η προεδρία της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απαίτησε ακόμη περισσότερη εγκαρτέρηση».

Παρ’ όλα αυτά, η πείρα που είχε ως μητέρα προφανώς αποδείχτηκε χρήσιμη. Εκείνη την περίοδο, ένας δημοσιογράφος έγραψε ότι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόταν η κ. Ρούζβελτ στα μέλη της επιτροπής τού θύμιζε κάποια μητέρα που «επιβλέπει μια μεγάλη οικογένεια με άτακτα, μερικές φορές απείθαρχα, αλλά βασικά καλόκαρδα αγόρια, τα οποία χρειάζονται πού και πού να τα βάζουν με σταθερότητα στη θέση τους». (Έλινορ Ρούζβελτ—Προσωπική και Δημόσια Ζωή [Eleanor Roosevelt—A Personal and Public Life]) Αλλά συνδυάζοντας τη χάρη με τη σταθερότητα, κατάφερνε να πείθει τους άλλους χωρίς να κάνει εχθρούς της τους αντιπάλους της.

Ως αποτέλεσμα, ύστερα από δύο χρόνια αλλεπάλληλων συναντήσεων, εκατοντάδων τροποποιήσεων, χιλιάδων δηλώσεων και 1.400 ψηφοφοριών γύρω από σχεδόν κάθε λέξη και κάθε πρόταση, η επιτροπή συνέταξε πράγματι ένα έγγραφο στο οποίο κατέγραφε τα ανθρώπινα δικαιώματα που πίστευε ότι πρέπει να έχουν όλοι οι άντρες και οι γυναίκες παντού στον κόσμο. Αυτό ονομάστηκε Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εκτελέστηκε μια αποστολή η οποία, μερικές φορές, φαινόταν αδύνατον να πραγματοποιηθεί.

Μεγάλες Προσδοκίες

Βέβαια, δεν αναμενόταν ότι θα έπεφταν όλα τα τείχη της καταδυνάστευσης με το πρώτο σάλπισμα. Εντούτοις, η υιοθέτηση της Οικουμενικής Διακήρυξης δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες. Ο τότε πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε., ο Δρ Χέρμπερτ Β. Έβατ από την Αυστραλία, προείπε ότι «εκατομμύρια άντρες, γυναίκες και παιδιά σε όλο τον κόσμο, πολλά χιλιόμετρα μακριά από το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη, θα στρέφονταν σε αυτό το έγγραφο για βοήθεια, καθοδηγία και έμπνευση».

Έχουν περάσει 50 χρόνια από τότε που ο Δρ Έβατ είπε εκείνα τα λόγια. Σε αυτό το διάστημα, πολλά άτομα έχουν βασιστεί στη Διακήρυξη ως οδηγό και την έχουν χρησιμοποιήσει ως μέτρο για να προσδιορίσουν το βαθμό στον οποίο γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα ανά τον κόσμο. Καθώς το έκαναν αυτό, τι διαπίστωσαν; Ανταποκρίνονται τα κράτη-μέλη του Ο.Η.Ε. σε αυτό το μέτρο; Ποια είναι η κατάσταση σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα στον κόσμο σήμερα;

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 4]

Τι Είναι τα Ανθρώπινα Δικαιώματα;

Τα Ηνωμένα Έθνη ορίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως «τα δικαιώματα που ενυπάρχουν στη φύση μας και χωρίς τα οποία δεν μπορούμε να ζήσουμε ως ανθρώπινα όντα». Τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν επίσης χαρακτηριστεί ως «η κοινή γλώσσα της ανθρωπότητας»—και δικαιολογημένα. Ακριβώς όπως η ικανότητα για την εκμάθηση μιας γλώσσας αποτελεί έμφυτη ιδιότητα η οποία μας δίνει ανθρώπινη υπόσταση, έτσι υπάρχουν και άλλες έμφυτες ανάγκες και ιδιότητες οι οποίες μας ξεχωρίζουν από άλλα πλάσματα στη γη. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από τη γνώση, την καλλιτεχνική έκφραση και την πνευματικότητα. Όταν ο άνθρωπος στερείται την ικανοποίηση αυτών των βασικών αναγκών, υποχρεώνεται να ζήσει ως κατώτερο ανθρώπινο ον. Για να προστατευτούν οι άνθρωποι από τέτοιου είδους αποστέρηση, εξηγεί μια δικηγόρος που ασχολείται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, «χρησιμοποιούμε τον όρο “ανθρώπινα δικαιώματα” αντί για “ανθρώπινες ανάγκες” διότι από νομικής πλευράς η λέξη “ανάγκη” δεν έχει την ίδια βαρύτητα με τη λέξη “δικαίωμα”. Αποκαλώντας το λοιπόν “δικαίωμα”, εξυψώνουμε την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών σε κάτι το οποίο δικαιούται ηθικά και νομικά ο κάθε άνθρωπος».

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 5]

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Ο συγγραφέας και νομπελίστας Αλεξάντρ Σολζενίτσιν αποκάλεσε την Οικουμενική Διακήρυξη το «καλύτερο έγγραφο» που συνέταξε ποτέ ο Ο.Η.Ε. Μια ματιά στα περιεχόμενά του δείχνει γιατί πολλοί συμφωνούν με την άποψή του.

Η βασική φιλοσοφία της Διακήρυξης αναφέρεται στο Άρθρο 1: «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης».

Πάνω σε αυτό το θεμέλιο, οι συντάκτες της Διακήρυξης στήριξαν δύο ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πρώτη ομάδα περιγράφεται στο Άρθρο 3: «Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια». Αυτό το άρθρο αποτελεί τη βάση για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα που καταγράφονται στα Άρθρα 4 ως 21. Η δεύτερη ομάδα βασίζεται στο Άρθρο 22, το οποίο αναφέρει, εν μέρει, ότι κάθε άτομο δικαιούται να αναμένει την ικανοποίηση των δικαιωμάτων «που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του». Υποστηρίζει τα Άρθρα 23 ως 27, τα οποία επεξηγούν τα οικονομικά, τα κοινωνικά και τα πολιτιστικά δικαιώματα του ανθρώπου. Η Οικουμενική Διακήρυξη ήταν το πρώτο διεθνές έγγραφο που αναγνώρισε ότι αυτή η δεύτερη ομάδα δικαιωμάτων συμπεριλαμβάνεται στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Ήταν επίσης το πρώτο διεθνές έγγραφο που χρησιμοποίησε ποτέ τον όρο «ανθρώπινα δικαιώματα».

Η Βραζιλιανή κοινωνιολόγος Ρουτ Ρόσα εξηγεί με απλή γλώσσα αυτά που μας λέει η Οικουμενική Διακήρυξη: «Δεν έχει σημασία σε ποια φυλή ανήκετε. Δεν έχει σημασία αν είστε άντρας ή γυναίκα. Δεν έχει σημασία ποια γλώσσα μιλάτε, ποια είναι η θρησκεία σας, ποιες είναι οι πολιτικές σας πεποιθήσεις, από ποια χώρα κατάγεστε ή ποια είναι η οικογένειά σας. Δεν έχει σημασία αν είστε πλούσιος ή φτωχός. Δεν έχει σημασία από ποιο μέρος του κόσμου κατάγεστε· αν στην πατρίδα σας υπάρχει βασιλεία ή δημοκρατία. Αυτά τα δικαιώματα και τις ελευθερίες πρέπει να τα απολαμβάνουν όλοι».

Από τότε που υιοθετήθηκε, η Οικουμενική Διακήρυξη έχει μεταφραστεί σε 200 και πλέον γλώσσες και έχει γίνει μέρος του συντάγματος πολλών χωρών. Σήμερα, όμως, μερικοί ηγέτες πιστεύουν ότι η Διακήρυξη είναι ανάγκη να ξαναγραφτεί. Αλλά ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε. Κόφι Ανάν διαφωνεί. Σύμφωνα με μια αξιωματούχο του Ο.Η.Ε., ο Ανάν είπε: «Ακριβώς όπως δεν χρειάζεται να ξαναγραφτεί η Αγία Γραφή ή το Κοράνιο, έτσι δεν χρειάζεται να τροποποιηθεί η Διακήρυξη. Αυτό που χρειάζεται να τροποποιηθεί είναι, όχι το κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης, αλλά η συμπεριφορά εκείνων που θέλουν να την ακολουθούν».

Ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε. Κόφι Ανάν

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία UN/DPI από Evan Schneider (Φεβ97)

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Η κ. Ρούζβελτ κρατώντας την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

[Ευχαριστίες]

Η κ. Ρούζβελτ και το σύμβολο στις σελίδες 3, 5 και 7: φωτογραφία UN