Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και οι Αδικίες Σήμερα

ΟΙ ΥΠΕΡΜΑΧΟΙ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρόσφατα επιτέλεσαν έναν άθλο. Πρώτον, ένωσαν 1.000 και πλέον οργανώσεις σε 60 χώρες σε ένα κίνημα που αποκαλείται Διεθνής Εκστρατεία για την Απαγόρευση των Ναρκών Ξηράς. Στη συνέχεια, πέτυχαν την υπογραφή μιας διεθνούς συνθήκης η οποία απαγόρευε τη χρήση αυτών των όπλων. Κατόπιν τούτου, η ακούραστη διευθύντρια του κινήματος, η Αμερικανίδα ακτιβίστρια Τζόντι Γουίλιαμς, κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για το 1997.

Τέτοια επιτεύγματα, όμως, συνοδεύονται από αφυπνιστικά μηνύματα. Όπως επισημαίνει η Παγκόσμια Έκθεση του Παρατηρητηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα 1998 (Human Rights Watch World Report 1998), η παγκοσμιότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξακολουθεί να «βάλλεται συνεχώς». Και δεν φταίνε για αυτό μόνο εκείνες που θεωρούνται ασήμαντες δικτατορίες. «Οι μεγάλες δυνάμεις», αναφέρει η έκθεση, «εκδήλωσαν την έντονη τάση να παραβλέπουν τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν γινόταν φανερό ότι αυτά δεν εξυπηρετούσαν τα οικονομικά ή τα στρατηγικά τους συμφέροντα—ένα κακό που πλήττει τόσο την Ευρώπη όσο και τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο είναι αδύνατον να παραβλέψουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η θλιβερή τους κατάσταση στη ζωή συνεχίζει να αμαυρώνεται από τις διακρίσεις, τη φτώχεια, την πείνα, το διωγμό, τους βιασμούς, την κακοποίηση παιδιών, τη δουλεία και το βίαιο θάνατο. Για αυτά τα θύματα, οι πολλά υποσχόμενες συνθήκες σχετικά με τις οποίες γίνεται λόγος στον πανύψηλο σωρό των συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα απέχουν πάρα πολύ από τον κόσμο που γνωρίζουν. Μάλιστα, για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, ακόμη και τα βασικά δικαιώματα που καταγράφονται στα 30 άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παραμένουν μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση. Για παράδειγμα, εξετάστε εν συντομία πώς μερικά από τα ευγενή δικαιώματα που αναφέρονται στη Διακήρυξη εφαρμόζονται στην καθημερινή ζωή.

Ισότητα για Όλους;

Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα.—Άρθρο 1.

Κάποιο προγενέστερο σχέδιο του Άρθρου 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης ανέφερε: «Όλοι οι άντρες είναι . . . ίσοι». Για να βεβαιωθούν, ωστόσο, ότι η ερμηνεία αυτής της δήλωσης δεν θα έδειχνε πως παραλείπονται οι γυναίκες, εκείνες που ήταν μέλη της προπαρασκευαστικής επιτροπής επέμεναν να αλλαχτεί η διατύπωση. Τελικά επικράτησαν, και το «όλοι οι άντρες . . . είναι ίσοι» έγινε «όλοι οι άνθρωποι είναι . . . ίσοι». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Αλλά μήπως η αλλαγή στη διατύπωση του άρθρου άλλαξε τη θέση των γυναικών;

Στις 10 Δεκεμβρίου 1997, Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Πρώτη Κυρία των Ηνωμένων Πολιτειών, η Χίλαρι Κλίντον, είπε στον Ο.Η.Ε. ότι ο κόσμος εξακολουθεί να «συμπεριφέρεται στις γυναίκες σαν να ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας». Παρέθεσε μερικά παραδείγματα: Από τους φτωχούς του κόσμου, το 70 τοις εκατό είναι γυναίκες. Τα δύο τρίτα από τα 130 εκατομμύρια παιδιά του κόσμου που δεν μπορούν να πάνε στο σχολείο είναι κορίτσια. Τα δύο τρίτα από τα 96 εκατομμύρια των αναλφάβητων του κόσμου είναι γυναίκες. Επίσης οι γυναίκες υποφέρουν πολύ από τη βία στο σπίτι και από τη σεξουαλική βία, η οποία, όπως πρόσθεσε η κ. Κλίντον, εξακολουθεί να είναι «μια από τις λιγότερο δημοσιοποιημένες και περισσότερο διαδεδομένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο».

Μερικά κορίτσια πέφτουν θύματα βίας πριν καν γεννηθούν. Ιδιαίτερα σε κάποιες ασιατικές χώρες, μερικές μητέρες κάνουν έκτρωση όταν μαθαίνουν ότι το παιδί που περιμένουν είναι κορίτσι, επειδή προτιμούν τους γιους από τις κόρες. Σε ορισμένα μέρη, η προτίμηση για γιους έχει κάνει το γενετικό έλεγχο με σκοπό την επιλογή του φύλου ακμάζουσα επιχείρηση. Μια κλινική για την εντόπιση του φύλου διαφήμιζε τις υπηρεσίες της λέγοντας ότι ήταν καλύτερο να ξοδέψει κανείς 38 δολάρια (περ. 12.000 δρχ.) τώρα για να τερματίσει τη ζωή του θηλυκού εμβρύου παρά 3.800 δολάρια (περ. 1,2 εκατ. δρχ.) αργότερα για την προίκα του. Τέτοιες διαφημίσεις έχουν απήχηση. Μια μελέτη που διεξάχθηκε σε κάποιο μεγάλο ασιατικό νοσοκομείο αποκάλυψε ότι το 95,5 τοις εκατό των θηλυκών εμβρύων θανατώνονταν με έκτρωση. Η προτίμηση για γιους υπάρχει και σε άλλα μέρη του κόσμου. Όταν ένας πρώην πρωταθλητής πυγμαχίας στις Η.Π.Α. ρωτήθηκε πόσα παιδιά είχε, απάντησε: «Ένα αγόρι και εφτά λάθη». Το έντυπο του Ο.Η.Ε. Οι Γυναίκες και η Βία (Women and Violence) παρατηρεί ότι «για να αλλάξουν οι άνθρωποι συμπεριφορά και νοοτροπία απέναντι στις γυναίκες θα χρειαστεί πολύς καιρός—τουλάχιστον μια γενιά, όπως πιστεύουν πολλοί, ίσως και περισσότερο».

Παιδιά Χωρίς Παιδική Ηλικία

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής· η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.—Άρθρο 4.

Στα χαρτιά, η δουλεία έχει καταργηθεί. Οι κυβερνήσεις έχουν υπογράψει πολυάριθμες συνθήκες οι οποίες καθιστούν τη δουλεία παράνομη. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Βρετανική Οργάνωση Κατά της Δουλείας, που είναι γνωστή ως ο αρχαιότερος οργανισμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο, «υπάρχουν περισσότεροι δούλοι σήμερα παρά ποτέ άλλοτε». Η σύγχρονη δουλεία περιλαμβάνει πολυποίκιλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η καταναγκαστική εργασία που επιβάλλεται σε παιδιά λέγεται ότι είναι μια μορφή σύγχρονης δουλείας.

Ο Ντεριβάν, ένα αγόρι από τη Νότια Αμερική, είναι ένα λυπηρό παράδειγμα. “Τα χεράκια του είναι καταγδαρμένα από τη δουλειά με τα τραχιά φύλλα σισάλ—τα οποία δίνουν φυτικές ίνες που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή στρωμάτων. Η δουλειά του είναι να μαζεύει τα φύλλα από μια αποθήκη και να τα κουβαλάει στο μηχάνημα επεξεργασίας περίπου 90 μέτρα μακριά. Μέσα σε μία 12ωρη ημέρα εργασίας μεταφέρει έναν τόνο φύλλα. Ο Ντεριβάν άρχισε να δουλεύει όταν ήταν πέντε χρονών. Σήμερα είναι 11 χρονών”.—Ανασκόπηση του Παγκόσμιου Τύπου (World Press Review).

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας υπολογίζει ότι εργάζονται σήμερα 250 εκατομμύρια παιδιά από 5 ως 14 χρονών—μια στρατιά νεαρών εργαζομένων που κοντεύει να φτάσει το συνολικό πληθυσμό της Βραζιλίας και του Μεξικού! Πολλά από αυτά τα παιδιά που δεν έχουν παιδική ηλικία μοχθούν μέσα σε ορυχεία κουβαλώντας δοχεία γεμάτα κάρβουνα, σέρνουν τα πόδια τους μέσα στη λάσπη καθώς θερίζουν τη συγκομιδή, ή σκύβουν πάνω από αργαλειούς για να φτιάξουν χαλιά. Ακόμη και πολύ μικρά παιδιά—τριών, τεσσάρων και πέντε χρονών—τα ζεύουν σε ομάδες για να οργώνουν, να σπέρνουν και να σταχυολογούν χωράφια από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου. «Τα παιδιά», λέει ένας γαιοκτήμονας σε κάποια ασιατική χώρα, «έχουν φτηνότερο κόστος λειτουργίας από τα τρακτέρ και είναι πιο έξυπνα από τα βόδια».

Η Επιλογή και η Αλλαγή Θρησκείας

Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας· στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή θρησκείας.—Άρθρο 18.

Στις 16 Οκτωβρίου 1997, η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. έλαβε μια «έκθεση για την κατάργηση κάθε μορφής θρησκευτικής μη ανοχής». Η έκθεση, η οποία εκπονήθηκε από τον Ειδικό Εισηγητή της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Αμπντελφατάχ Αμόρ, καταγράφει συνεχιζόμενες παραβιάσεις του Άρθρου 18. Μιλώντας για πολλές και διάφορες χώρες, η έκθεση παραθέτει πολυάριθμες περιπτώσεις που αφορούν “παρενοχλήσεις, απειλές, κακομεταχείριση, συλλήψεις, κρατήσεις, εξαφανίσεις και φόνους”.

Παρόμοια, οι Εκθέσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για το 1997 (1997 Human Rights Reports), οι οποίες συντάσσονται από το Γραφείο Δημοκρατίας, Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Εργασίας των Η.Π.Α., επισημαίνουν ότι ακόμη και χώρες με μακρά παράδοση δημοκρατίας «έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν τις ελευθερίες κάποιας ομάδας διαφορετικών μεταξύ τους θρησκευτικών μειονοτήτων χαρακτηρίζοντάς τες όλες αδιάκριτα ως “αιρέσεις”». Τέτοιες τάσεις αποτελούν αιτία για ανησυχία. Ο Γουίλι Φοτρέ, πρόεδρος της οργάνωσης Ανθρώπινα Δικαιώματα Χωρίς Σύνορα, η οποία εδρεύει στις Βρυξέλλες, παρατηρεί: «Η θρησκευτική ελευθερία είναι μια από τις καλύτερες ενδείξεις της γενικής κατάστασης των ανθρωπίνων ελευθεριών σε οποιαδήποτε κοινωνία».

Πονεμένη Πλάτη Αλλά Άδειο Πορτοφόλι

Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.—Άρθρο 23.

Οι εργάτες που κόβουν ζαχαροκάλαμα στην Καραϊβική μπορεί να κερδίζουν τρία δολάρια (περ. 930 δρχ.) την ημέρα, αλλά τα έξοδα του ενοικίου και των εργαλείων τούς επιβαρύνουν με ένα άμεσο χρέος προς τους ιδιοκτήτες των φυτειών. Επιπλέον, δεν πληρώνονται σε μετρητά αλλά με κουπόνια. Και εφόσον το μόνο κατάστημα στο οποίο μπορούν να πάνε οι εργάτες είναι το παντοπωλείο της φυτείας, είναι υποχρεωμένοι να αγοράζουν το λάδι, το ρύζι και τα φασόλια τους από εκεί. Ωστόσο, επειδή το κατάστημα δέχεται τα κουπόνια των εργατών αφαιρεί ως προμήθεια για την παροχή υπηρεσιών το 10 ως 20 τοις εκατό της αξίας κάθε κουπονιού. Ο Μπιλ Ο’ Νιλ, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Δικηγόρων για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, είπε σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του Ο.Η.Ε.: «Στο τέλος της περιόδου, δεν τους μένει τίποτα απολύτως ύστερα από τόσες εβδομάδες και μήνες εξαντλητικής εργασίας. Δεν έχουν βάλει στην άκρη ούτε μία δεκάρα, και μόλις και μετά βίας κατάφεραν να τα βγάλουν πέρα αυτή την περίοδο».

Ιατρική Περίθαλψη για Όλους;

Καθένας έχει το δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία και ιατρική περίθαλψη.—Άρθρο 25.

“Ο Ρικάρντο και η Χουστίνα είναι φτωχοί Λατινοαμερικανοί αγρότες οι οποίοι ζουν περίπου 80 χιλιόμετρα από την κοντινότερη πόλη. Όταν το μωρό τους, η Χέμα, αρρώστησε, την πήγαν σε μια κοντινή ιδιωτική κλινική, αλλά το προσωπικό τούς έδιωξε επειδή ήταν φανερό ότι ο Ρικάρντο δεν μπορούσε να πληρώσει τα έξοδα. Την επομένη, η Χουστίνα δανείστηκε χρήματα από γείτονες για να πληρώσει το εισιτήριό της και έκανε το μεγάλο ταξίδι προς την πόλη. Όταν η Χουστίνα και το μωρό έφτασαν επιτέλους στο μικρό κρατικό νοσοκομείο της πόλης, της είπαν ότι δεν υπήρχαν διαθέσιμα κρεβάτια και ότι θα έπρεπε να ξαναπάει το επόμενο πρωί. Επειδή δεν είχε συγγενείς στην πόλη ούτε είχε χρήματα για να νοικιάσει δωμάτιο, διανυκτέρευσε σε κάποιο τραπέζι στην αγορά. Η Χουστίνα έσφιγγε το μωρό στην αγκαλιά της για να το ανακουφίσει και να το προστατέψει κάπως, αλλά μάταια. Εκείνη τη νύχτα, η μικρή Χέμα πέθανε”.—Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Κοινωνική Εργασία (Human Rights and Social Work).

Σε ολόκληρο τον κόσμο, ο 1 στους 4 ανθρώπους ίσα που καταφέρνει να τα βγάλει πέρα με ένα δολάριο (περ. 310 δρχ.) την ημέρα. Αυτοί αντιμετωπίζουν το ίδιο θανάσιμο δίλημμα με τον Ρικάρντο και τη Χουστίνα: Η ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη είναι διαθέσιμη αλλά απρόσιτη οικονομικά, ενώ η δημόσια υγειονομική περίθαλψη είναι οικονομικά προσιτή αλλά δεν είναι διαθέσιμη. Το τραγικό είναι ότι, παρά το γεγονός πως οι πάνω από ένα δισεκατομμύριο φτωχοί του κόσμου έχουν αποκτήσει “το δικαίωμα στην ιατρική περίθαλψη”, τα οφέλη της ιατρικής περίθαλψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα σε αυτούς.

Ο φοβερός κατάλογος της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ατελείωτος. Υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια περιπτώσεις σαν και αυτές που προαναφέρθηκαν. Παρά τις κολοσσιαίες προσπάθειες που καταβάλλουν οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παρά την αφοσίωση χιλιάδων ακτιβιστών οι οποίοι κυριολεκτικά διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να βελτιώσουν την κατάσταση των αντρών, των γυναικών και των παιδιών σε όλο τον κόσμο, το να υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα για όλους παραμένει ένα όνειρο. Θα γίνει ποτέ πραγματικότητα; Ασφαλώς και θα γίνει, αλλά πρέπει πρώτα να λάβουν χώρα πολλές αλλαγές. Το επόμενο άρθρο θα εξετάσει δύο από αυτές.

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 8]

Ευγενής παραχώρηση από MgM Stiftung Menschen gegen Minen (www.mgm.org)

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 9]

Φωτογραφία WHO/PAHO από J. Vizcarra

UN PHOTO 148051/J. P. Laffont—SYGMA