Κακώσεις Επαναλαμβανόμενης Προσπάθειας—Τι Πρέπει να Γνωρίζετε

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ

Ο ΜΑΡΤΣΕΛΟ, ένας 24χρονος ελαιοχρωματιστής που ζει στη Βραζιλία, έκανε την ίδια κίνηση σχεδόν κάθε πρωί εντελώς μηχανικά. Έβαζε το ρολόι στον καρπό του και τύλιγε γύρω του το δερμάτινο λουράκι. Αλλά αυτή τη φορά δυσκολευόταν να κουμπώσει το λουράκι. Τότε κοίταξε τον καρπό του και είδε ποιο ήταν το πρόβλημα. Είχε πρηστεί τόσο πολύ ώστε το λουράκι του ρολογιού δεν κούμπωνε.

Ύστερα από λίγο καιρό, το χέρι του πονούσε ακόμη και όταν κρατούσε τη χτένα ή την οδοντόβουρτσα. Τότε ο Μαρτσέλο πήγε στο γιατρό. Εκείνος, αφού εξέτασε τον Μαρτσέλο και έμαθε ότι επί δύο χρόνια έξυνε, σπατουλάριζε και έβαφε τοίχους, του είπε: «Ο πόνος που νιώθεις οφείλεται στην εργασία σου. Έχεις πάθει κάκωση επαναλαμβανόμενης προσπάθειας [repetitive strain injury (RSI)]».

Καινούρια Ασθένεια;

Πολλοί άνθρωποι που εργάζονται σε εργοστάσια και σε γραφεία μαθαίνουν από το γιατρό τους ότι έχουν την ίδια ασθένεια με τον Μαρτσέλο. Οι RSI εξαπλώνονται τόσο γρήγορα ώστε η εφημερίδα Φόλχα ντε Σ. Πάουλο (Folha de S. Paulo) έγραψε ότι πρόκειται για «την κυριότερη ασθένεια που σχετίζεται με την εργασία, στα τέλη αυτού του αιώνα». Εύλογα, πολλά άτομα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι RSI αποτελούν άλλο ένα από αυτά τα σύγχρονα νοσήματα! Αληθεύει, όμως, κάτι τέτοιο;

Στην πραγματικότητα, αν ο Μαρτσέλο ζούσε στην Ευρώπη στις αρχές του 18ου αιώνα, μπορεί κάποιος γιατρός να είχε αναγνωρίσει τα συμπτώματά του. Φυσικά, αυτό το πρόβλημα δεν ήταν γνωστό τότε με το ίδιο όνομα. Ο Ιταλός γιατρός Μπερναρντίνο Ραματσίνι περιέγραψε το πρόβλημα ως τενοντοθυλακίτιδα του καρπού (φλεγμονή των τενόντων και των γύρω θυλάκων) και το αποκάλεσε ασθένεια «των αντιγραφέων και των συμβολαιογράφων». Το 18ο αιώνα, όσοι ασκούσαν αυτά τα επαγγέλματα πάθαιναν ένα είδος RSI, εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων κινήσεων που απαιτούσε η εργασία τους. Αλλά στα τέλη του ίδιου αιώνα, ο αριθμός των εργαζομένων που έπασχαν από RSI είχε μειωθεί. Γιατί;

Η Υποχώρηση και η Έξαρση των RSI

Οι υπάλληλοι γραφείου στις μέρες του Ραματσίνι ζούσαν στη λεγόμενη προβιομηχανική εποχή. Εκείνες τις μέρες, οι άνθρωποι εργάζονταν πολλές ώρες χωρίς τη βοήθεια μηχανών. Η εργασία τους απαιτούσε επαναλαμβανόμενες κινήσεις και διαρκή διανοητική επαγρύπνηση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προσβάλλονται από ασθένειες που ανήκουν στην κατηγορία των RSI.

Αλλά στα τέλη του 18ου αιώνα, η Ευρώπη είχε μπει στη βιομηχανική εποχή και τα εργατικά χέρια αντικαθίσταντο από τις μηχανές. Τότε ο άνθρωπος έγινε ο αφέντης που άφηνε τη μηχανή να κάνει τις επαναλαμβανόμενες εργασίες. Αυτή η αλλαγή, συμπεραίνει ένας γιατρός ο οποίος μελέτησε την ιστορία των RSI, ίσως να μείωσε την εμφάνιση των RSI στους εργάτες.

Είναι αλήθεια ότι, στη διάρκεια της βιομηχανικής εποχής, ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων αυξήθηκε και οι σχετιζόμενες με την εργασία ασθένειες που προσέβαλλαν τους εργάτες των εργοστασίων έγιναν περισσότερες. Παρ’ όλα αυτά, τα ιατρικά έντυπα που καλύπτουν εκείνη την περίοδο αναφέρουν την ύπαρξη κρουσμάτων RSI μόνο σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Παραδείγματος χάρη, οι πιανίστες και οι βιολιστές του 19ου αιώνα υπέφεραν από τενοντίτιδα στους βραχίονες και οι τενίστες προσβάλλονταν από την ασθένεια που ονομάζεται “αγκώνας του τενίστα”, δηλαδή από φλεγμονή των τενόντων του αγκώνα.

Αλλά στο δικό μας αιώνα, οι RSI που σχετίζονται με την εργασία έχουν επανεμφανιστεί. Γιατί; Πρώτον, υπάρχουν ολοένα και πιο αποδοτικές μηχανές που συχνά υπαγορεύουν στον άνθρωπο τι να κάνει και πόσο γρήγορα να το κάνει. Αυτή η αλλαγή έχει δημιουργήσει δυσαρέσκεια και προβλήματα υγείας στους εργαζομένους. Οι εργαζόμενοι δαπανούν πολλές ώρες σε εργασίες που συχνά τους αναγκάζουν να κάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις και οι οποίες απαιτούν συνεχή διανοητική επαγρύπνηση. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Οι RSI αποτελούν τώρα ένα πρόβλημα υγείας το οποίο ευθύνεται για το 50 και πλέον τοις εκατό όλων των ασθενειών που σχετίζονται με την εργασία και οι οποίες προσβάλλουν τους εργαζομένους στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Βραζιλία—για να αναφέρουμε μόνο δύο χώρες.

Οι Αιτίες, και τα Επαγγέλματα που Επηρεάζονται

Η κύρια αιτία των RSI είναι οι γρήγορες επαναλαμβανόμενες κινήσεις που απαιτούνται σε πολλές εργασίες. Δυστυχώς, οι εργαζόμενοι συχνά δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να συνεχίσουν να ασκούν επαγγέλματα τα οποία είναι δυνατόν να βλάπτουν την υγεία τους. Πολλοί εργαζόμενοι μπορούν να συμπονέσουν τη Βραζιλιάνα που δούλευε σε μια αυτοκινητοβιομηχανία και έπρεπε να συναρμολογεί ραδιόφωνα σε λιγότερο από ένα λεπτό το καθένα. Μια άλλη εργάτρια, αναφέρει η εφημερίδα Φόλχα ντε Σ. Πάουλο, έπρεπε να κάνει δοκιμές που απαιτούσαν από αυτήν να χτυπάει με ένα λαστιχένιο σφυρί 63 συσκευές την ώρα. Και οι δυο αυτές γυναίκες άρχισαν να νιώθουν πόνους στους βραχίονες και αργότερα απολύθηκαν λόγω ανικανότητας για εργασία, η οποία προκλήθηκε από RSI.

Οι προσπάθειες που καταπονούν τους μυς και τις αρθρώσεις (όπως το να μεταφέρει κάποιος βαριά σακιά) και οι στατικές προσπάθειες (δηλαδή οι προσπάθειες που καταβάλλουν οι μύες προκειμένου να κρατήσουν κάποια μέρη του σώματος σε σταθερή θέση) αποτελούν, επίσης, αιτίες RSI. Τέτοιες ενέργειες μπορεί να προκαλέσουν κακώσεις κυρίως όταν συνδυάζονται με άβολη στάση του σώματος κατά την εργασία.

Μερικοί εργαζόμενοι οι οποίοι, σύμφωνα με τους ερευνητές, κινδυνεύουν πολύ να προσβληθούν από RSI είναι οι μεταλλουργοί, οι τραπεζικοί υπάλληλοι, οι χειριστές πληκτρολογίου, οι τηλεφωνήτριες, οι ταμίες των σούπερ μάρκετ, οι σερβιτόροι, οι ελαιοχρωματιστές, οι συναρμολογητές παιχνιδιών, οι μοδίστρες, οι κομμώτριες, οι πλέκτριες, οι θεριστές ζαχαροκάλαμου, καθώς και άλλοι που κάνουν χειρωνακτικές εργασίες.

Δεν Ευθύνονται Μόνο οι Κινήσεις

Μολονότι οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι RSI προκαλούνται αποκλειστικά και μόνο από εργασίες οι οποίες απαιτούν επαναλαμβανόμενες κινήσεις, οι ειδικοί που παρακολούθησαν το Πρώτο Εθνικό Σεμινάριο για τις RSI το οποίο διεξάχθηκε στην Μπραζίλια, την πρωτεύουσα της Βραζιλίας, τόνισαν ότι δεν ευθύνονται μόνο οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις.

Ο Δρ Βάντερλεϊ Κόντου, σύμβουλος σε θέματα ψυχικής υγείας και εργασίας στο Πανεπιστήμιο της Μπραζίλια, εξήγησε: «Ο τρόπος με τον οποίο είναι οργανωμένη η εργασία—οι επιμέρους εργασίες, οι σχέσεις μεταξύ διεύθυνσης και εργαζομένων, το κλίμα που επικρατεί στην επιχείρηση, ο βαθμός συμμετοχής των εργαζομένων, καθώς και η ρουτίνα εργασίας—αποτελεί έναν από τους παράγοντες που συνδέονται άμεσα με αυτού του είδους τις ασθένειες».

Και άλλοι ειδικοί σε θέματα υγείας που συμμετείχαν σε αυτό το σεμινάριο για τις RSI υπογράμμισαν τη σχέση η οποία υπάρχει ανάμεσα σε αυτές τις ασθένειες και στην οργάνωση που επικρατεί στο χώρο εργασίας. Ένα μειονέκτημα της νέας τεχνολογίας, είπαν, είναι ότι έχει οδηγήσει σε νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας, σύμφωνα με τις οποίες ο εργαζόμενος παύει να έχει οποιονδήποτε έλεγχο στην εργασία του—παράγοντας που συμβάλλει στην εμφάνιση των RSI.

Επειδή ο τρόπος οργάνωσης και εκτέλεσης της εργασίας σχετίζεται άμεσα με τις RSI, ορισμένοι εργαζόμενοι σε προηγούμενες δεκαετίες μπορούσαν να κάνουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις χωρίς να προσβάλλονται από RSI. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν μερικοί ειδικοί.

Προσδιορισμός της Πάθησης

Μην ξεχνάτε ότι οι RSI δεν αποτελούν μία ασθένεια, αλλά μια κατηγορία ασθενειών. Όλες οι παθήσεις αυτής της κατηγορίας επηρεάζουν τους μυς, τους τένοντες, τις αρθρώσεις και τους συνδέσμους, κυρίως των άνω άκρων. Εφόσον οι RSI αποτελούν μια κατηγορία ασθενειών, αυτό σημαίνει ότι προκαλούν διαφόρων ειδών ενδείξεις και συμπτώματα. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ασαφή, και η σχέση μεταξύ των αιτιών και των συμπτωμάτων μπορεί να μην καθοριστεί αμέσως. Εξετάστε τις ακόλουθες βασικές ενδείξεις.

Μια ένδειξη είναι το να αισθάνεται κανείς ένα βάρος και μια δυσφορία στο πάσχον μέρος του σώματος (παραδείγματος χάρη, στον ώμο και/ή στο βραχίονα) που εξελίσσεται σε συνεχή πόνο και σε μυρμηκίαση. Επίσης, μπορεί να αναπτυχθούν κάτω από το δέρμα οζίδια, δηλαδή μικρά εξογκώματα. Στα πιο προχωρημένα στάδια των RSI, το πρήξιμο και ο πόνος μπορεί να γίνουν τόσο έντονα ώστε το άτομο να μην μπορεί να κάνει ακόμη και απλά πράγματα όπως το να χτενίσει τα μαλλιά του και να βουρτσίσει τα δόντια του. Αν δεν εφαρμοστεί κάποια θεραπεία, οι RSI μπορούν να προξενήσουν ακόμη και παραμορφώσεις και αναπηρία.

Πώς να Αντιμετωπίσετε τις RSI

Αν η παρούσα εργασία σας απαιτεί επαναλαμβανόμενες κινήσεις και παρατηρείτε ήδη ενδείξεις RSI, ίσως θα θέλατε να ζητήσετε βοήθεια από την ιατρική υπηρεσία της εταιρίας σας. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, ίσως μπορείτε να απευθυνθείτε σε κάποιον ιατρικό φορέα όπου ένας ορθοπεδικός θα μπορέσει να αξιολογήσει το πρόβλημά σας και να κάνει τα απαραίτητα βήματα για να σας βοηθήσει. Η πιθανότητα να θεραπευτείτε είναι πολύ μεγαλύτερη αν ασχοληθείτε με την ασθένεια στα αρχικά της στάδια.

Ένας άλλος σημαντικός τρόπος με τον οποίο μπορείτε να αντιμετωπίσετε τις RSI είναι να δώσετε προσοχή στην εργονομία. Τι είναι η εργονομία; Ο όρος αυτός αναφέρεται «στην εφαρμοσμένη επιστήμη που ασχολείται με το σχεδιασμό και την οργάνωση των αντικειμένων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, ώστε η αλληλεπίδραση ανθρώπων και αντικειμένων να είναι η πλέον αποτελεσματική και ασφαλής».

Συνεπώς, η εργονομία φροντίζει για την προσαρμογή του χώρου εργασίας ανάλογα με τον άνθρωπο, καθώς και του ανθρώπου ανάλογα με το χώρο εργασίας. Ωστόσο, κάνει πολύ περισσότερα πράγματα από το να βελτιώνει απλώς το σχήμα ενός πληκτρολογίου ή ενός σφυριού. Ασχολείται, επίσης, με τις ψυχικές και τις συναισθηματικές ανάγκες του εργαζομένου. Για να επιτευχθεί αυτό, λέει η Δρ Ίνγκεμποργκ Ζελ, ειδική σε θέματα εργονομίας, η εν λόγω επιστήμη «αξιοποιεί τα δεδομένα, τις πληροφορίες και τη γνώση που προέρχονται από όλες τις συναφείς ειδικότητες [και] προσπαθεί να καταλήξει στην απόκτηση νέας και ευρείας γνώσης σχετικά με τον άνθρωπο και την εργασία του».

Αναμφισβήτητα, η αλλαγή του χώρου εργασίας με βάση τις αρχές της εργονομίας ίσως να είναι έξω από τη σφαίρα επιρροής των περισσότερων εργαζομένων. Αλλά οι ειδικευμένοι γιατροί οι οποίοι συμμετείχαν στο σεμινάριο για τις RSI που διεξάχθηκε στην Μπραζίλια εξήγησαν ότι δεν ισχύει το ίδιο και για την “εργονομία με συμμετοχή των εργαζομένων”. Τι σημαίνει εργονομία με συμμετοχή των εργαζομένων;

Ο εργοδότης που προωθεί την εργονομία με συμμετοχή των εργαζομένων στο χώρο εργασίας λαβαίνει υπόψη του και τη δική τους άποψη. Ζητάει από τους εργαζομένους να συμμετάσχουν και αυτοί στον καθορισμό τού πώς μπορεί να βελτιωθεί ο χώρος στον οποίο εργάζονται. Ένας τέτοιος εργοδότης βλέπει επίσης με καλό μάτι την ύπαρξη μιας επιτροπής RSI μέσα στο χώρο εργασίας, η οποία συγκροτείται από εργαζομένους και από μέλη της διοίκησης. Η επιτροπή θα φροντίζει να παραμένει το περιβάλλον εργασίας ασφαλές και άνετο. Τα μέλη της ασχολούνται με την αντιμετώπιση των αιτιών που ευθύνονται για τις RSI, προωθούν προληπτικά μέτρα και καθορίζουν ποιες είναι οι ευθύνες του εργοδότη και των εργαζομένων σε ό,τι αφορά τον έλεγχο ή ακόμη και την εξάλειψη των κρουσμάτων RSI μέσα στην εταιρία.

Πρόληψη στο Σπίτι και στην Εργασία

Η πρόληψη των RSI αρχίζει στο σπίτι. Τι μπορείτε να κάνετε; Όταν ξυπνάτε, να κάνετε ό,τι κάνει ο σκύλος σας ή η γάτα σας. Παρατηρήστε πώς τεντώνει το ζώο τους μυς του προτού ξεκινήσει μια καινούρια μέρα. Να κάνετε το ίδιο. Επίσης, στη διάρκεια της μέρας, να το επαναλαμβάνετε αυτό κάπου-κάπου. Αυτό είναι απαραίτητο για να διατηρούνται υγιή τα οστά σας και οι μύες σας. Να κάνετε μερικές ασκήσεις για να ζεσταίνετε τους μυς σας. Έτσι επιταχύνεται η κυκλοφορία του αίματος και αυξάνεται η ποσότητα οξυγόνου που είναι διαθέσιμη για να επιτελούν οι μύες σας το έργο τους. Φυσικά, όταν ο καιρός είναι ψυχρός, καθώς και προτού ασχοληθείτε με κάποιο σπορ, αυτό το βήμα είναι ακόμη πιο απαραίτητο. Να κάνετε μερικές ασκήσεις που ενισχύουν εκείνους τους μυς τους οποίους χρησιμοποιείτε περισσότερο. Οι ισχυροί μύες σάς βοηθούν να φέρνετε σε πέρας τις απαιτούμενες δουλειές στην εργασία σας.

Εκτός από αυτές τις ενέργειες που μπορείτε να κάνετε στο σπίτι, απαιτείται να υπάρχει και πρόγραμμα πρόληψης στο χώρο εργασίας σας. Ο εργοδότης μπορεί να προλάβει τα κρούσματα RSI ανάμεσα στους εργαζομένους αν οργανώσει ένα πρόγραμμα εργασίας που περιλαμβάνει διαλείμματα ή αλλαγές και το οποίο προβλέπει να εναλλάσσονται οι εργαζόμενοι στα διαφορετικά είδη εργασίας.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούν να προληφθούν οι RSI είναι το να παρέχονται στον εργαζόμενο τα σωστά εργαλεία. Μεταξύ άλλων, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει γραφεία και καρέκλες με κατάλληλο ύψος, μαξιλαράκια για τους αγκώνες, τρυπάνια και πένσες που δεν απαιτούν από το χέρι να ασκεί υπερβολική δύναμη, πληκτρολόγια για κομπιούτερ τα οποία είναι φιλικά προς το χρήστη, ή βαριά εργαλεία με σύστημα απόσβεσης των δονήσεων για την αποφυγή υπερβολικών κραδασμών.

Ο Μαρτσέλο, που αναφέρθηκε στον πρόλογο, έθεσε σε εφαρμογή πολλές από αυτές τις υποδείξεις. Η προσπάθειά του αυτή, συνδυαζόμενη με την ιατρική περίθαλψη την οποία έλαβε, εξάλειψε τα συμπτώματα RSI που είχε. Μάλιστα υπάρχει η δυνατότητα να θεραπευτεί πλήρως. Αναμφίβολα, απαιτείται προσωπική προσπάθεια και οργανωτικές αλλαγές για να αντιμετωπιστούν οι RSI, αλλά, εφόσον ο αριθμός των κρουσμάτων RSI στους χώρους εργασίας αυξάνεται, τα οφέλη αυτών των αλλαγών μπορεί να αποβούν μεγαλύτερα από το κόστος.

[Πλαίσιο στη σελίδα 17]

Οι RSI στους Μουσικούς

Οι κακώσεις επαναλαμβανόμενης προσπάθειας (RSI) είναι συνηθισμένες στους επαγγελματίες μουσικούς. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 1986, οι μισοί από όλους τους μουσικούς που έπαιζαν σε οχτώ συμφωνικές ορχήστρες της Ευρώπης υπέφεραν από RSI. Το 19ο αιώνα, αυτή η ασθένεια ονομαζόταν “κράμπα του μουσικού”. Μια από τις πρώτες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί ήταν αυτή του Ρόμπερτ Σούμαν. Οι RSI τον ανάγκασαν να σταματήσει να παίζει πιάνο και να αφοσιωθεί στη σύνθεση.

[Πλαίσιο στη σελίδα 17]

Παράγοντες που Συντελούν στις RSI

1. Λάθος στάση του σώματος

2. Πολλές ώρες εργασίας

3. Άγχος στην εργασία

4. Προγενέστερες κακώσεις στους μυς και στους τένοντες

5. Δυσαρέσκεια από την εργασία σας

6. Έκθεση στο κρύο

[Πλαίσιο στη σελίδα 18]

Πρόληψη των RSI

ΤΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΕ

1. Το να κρατάτε βαριά αντικείμενα πολλή ώρα

2. Το να πέφτει μεγάλο βάρος στις αρθρώσεις

3. Το να χρησιμοποιείτε πολλή ώρα τους βραχίονές σας πάνω από το ύψος της καρδιάς

4. Το να εργάζεστε έχοντας άβολες στάσεις

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ

1. Να εναλλάσσετε τα χέρια σας όταν κάνετε διάφορες δουλειές—ακόμη και ελαφριές

2. Να κατανέμετε τις διαφορετικές εργασίες σε όλη τη διάρκεια της μέρας

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]

Σελίδες 16 και 17: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck