Ο Εγκέφαλός Σας—Θαύμα Πολυπλοκότητας

«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελεί τον ύστατο γρίφο: πώς μπορεί μια μάζα ιστών που έχει την πυκνότητα ωμού αβγού να ευθύνεται για το “νου” σας, τις σκέψεις σας, την προσωπικότητά σας, τις αναμνήσεις και τα αισθήματά σας, ακόμη και για αυτή καθαυτή τη συνειδητότητά σας;»—Καθηγήτρια Σούζαν Α. Γκρίνφιλντ, Ανάλυση του Ανθρώπινου Νου (The Human Mind Explained).

Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ σας ρυθμίζει τη λειτουργία του σώματός σας. Σας δίνει τη δυνατότητα να μαθαίνετε καινούριες έννοιες, ακόμη και καινούριες γλώσσες, καθώς επίσης αποθηκεύει και ανακαλεί τις αναμνήσεις ολόκληρης της ζωής σας. Ωστόσο, ο νευροβιολόγος Τζέιμς Μπάουερ παραδέχεται: «Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τι είδους μηχάνημα είναι ο εγκέφαλος». Ο νευροεπιστήμονας Ρίτσαρντ Φ. Τόμσον συμφωνεί: «Έχουμε να μάθουμε πολύ περισσότερα από όσα γνωρίζουμε τώρα». Το ενδιαφέρον για την αποκάλυψη των μυστηρίων του εγκεφάλου είναι τόσο μεγάλο ώστε το Κογκρέσο των Η.Π.Α. ανακήρυξε τη δεκαετία του 1990 Δεκαετία του Εγκεφάλου.

Μια Ματιά Μέσα στο Κεφάλι Σας

Οι συνεστραμμένοι λοβοί του εγκεφαλικού φλοιού, δηλαδή της εξωτερικής στιβάδας του εγκεφάλου, αποτελούν το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό. (Βλέπε το σχέδιο στη σελίδα 4 και το πλαίσιο στη σελίδα 8.) Αυτή η ελικοειδής ροζ-φαιά στιβάδα πάχους μερικών χιλιοστών φιλοξενεί κατά προσέγγιση το 75 τοις εκατό των 10 ως 100 δισεκατομμυρίων νευρώνων (νευρικών κυττάρων) του εγκεφάλου. Αλλά μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ακόμη και αυτή η τεράστια ποσότητα δεν μπορεί να δικαιολογήσει την περιπλοκότητα του εγκεφάλου.

Πολλοί νευρώνες έχουν μια μακριά αποφυάδα, όμοια με ουρά, που ονομάζεται νευράξονας. Οι άλλες ίνες που ξεκινούν από το νευρώνα είναι οι μικροσκοπικοί δενδρίτες, οι οποίοι μοιάζουν με τα κλαδιά και τα βλαστάρια ενός αναπτυσσόμενου δέντρου. Μέσω αυτών, ένας συνηθισμένος νευρώνας αποκτάει χιλιάδες συνδέσεις με άλλους νευρώνες. Οι νευρώνες στην πραγματικότητα δεν εφάπτονται ποτέ. Στην ενδιάμεση σχισμή, που ονομάζεται σύναψη, ρέουν πολύ μικρές ποσότητες χημικών ουσιών, οι οποίες προσδίδουν μια νέα διάσταση στην πολυπλοκότητα του όλου συστήματος.

«Ο αριθμός των πιθανών διαφορετικών συνδυασμών των συναπτικών συνδέσεων» στον εγκέφαλό σας είναι «μεγαλύτερος από το συνολικό αριθμό των ατομικών σωματιδίων που απαρτίζουν το γνωστό σύμπαν», υπολογίζει κάποιος ειδικός.

Μολονότι ο γεμάτος νευρώνες φλοιός είναι ίσως το γνωστότερο τμήμα του εγκεφάλου, τι γίνεται με τις περιοχές εκείνες που βρίσκονται κάτω από το φλοιό; Παραδείγματος χάρη, το μεσολόβιο παρέχει τη ζωτική σύνδεση ανάμεσα στο αριστερό και στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου. Εκεί κοντά βρίσκεται ο θάλαμος, μέσω του οποίου περνούν οι περισσότερες πληροφορίες που λαβαίνει ο εγκέφαλός σας· ο σχετιζόμενος με αυτόν υποθάλαμος, ο οποίος βοηθάει στη ρύθμιση της πίεσης του αίματός σας και της θερμοκρασίας του σώματός σας· και μια μικρή προεξοχή που ονομάζεται υπόφυση. Αυτός ο σημαντικότατος αδένας ελέγχει το ενδοκρινικό σας σύστημα εκκρίνοντας χημικές ουσίες που ονομάζονται ορμόνες, οι οποίες επηρεάζουν την παραγωγή των υπόλοιπων αδένων του σώματος. Έχετε, επίσης, τη γέφυρα του εγκεφάλου, η οποία επεξεργάζεται πληροφορίες για τις κινήσεις που κάνετε, και τον προμήκη μυελό, ο οποίος ελέγχει την αναπνοή σας, την κυκλοφορία του αίματός σας, τους παλμούς της καρδιάς σας και την πέψη σας. Και τα κάνουν όλα αυτά χωρίς καν να συνειδητοποιείτε ότι υπάρχουν!

Με τόσο πολλά τμήματα που έχει, πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος; Και πώς μπορείτε να χρησιμοποιείτε τον εγκέφαλό σας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Τα δύο επόμενα άρθρα θα δώσουν τις απαντήσεις.

[Πλαίσιο στη σελίδα 4]

Γιατί Δεν Χρειαζόμαστε Μεγαλύτερο Κεφάλι

«Αν ο φλοιός του ανθρώπινου εγκεφάλου ήταν λείος και όχι γεμάτος ζάρες, τότε ο εγκέφαλος θα έπρεπε να είναι σε μέγεθος όσο μια μπάλα του μπάσκετ, και όχι όσο δυο σφιγμένες γροθιές βαλμένες δίπλα-δίπλα».—Καθηγήτρια Σούζαν Α. Γκρίνφιλντ.

[Διάγραμμα στη σελίδα 4, 5]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΜΕΡΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

Σχέδιο σε πραγματικό μέγεθος

Εγκεφαλικός φλοιός

Η σχετικά λεπτή εξωτερική στιβάδα κάθε ημισφαιρίου του εγκεφάλου

Κυρίως εγκέφαλος

Το μεγάλο σφαιρικό τμήμα του εγκεφάλου. Καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κρανίου

Οπτικός φλοιός

Παρεγκεφαλίδα

Η λατινική της ονομασία (cerebellum) κατά γράμμα σημαίνει «μικρός εγκέφαλος». Τμήμα που βρίσκεται στην οπίσθια βάση όλου του εγκεφάλου

Γέφυρα

Προμήκης μυελός

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ

Μεσολόβιο

Δέσμη νευρικών ινών που συνδέουν τα ημισφαίρια του εγκεφάλου

Θάλαμος

Υποθάλαμος

Ελέγχει ορισμένες αυτόνομες λειτουργίες του σώματος

Υπόφυση

[Ευχαριστίες]

Βασισμένο στο βιβλίο Ανάλυση του Ανθρώπινου Νου, της καθηγήτριας Σούζαν Α. Γκρίνφιλντ, 1996