Το Ευρώ—Ένα Καινούριο Νόμισμα για μια Παλιά Ήπειρο

ΠΕΡΙΧΑΡΗΣ ο υπουργός οικονομικών της Γαλλίας δάγκωσε το καινούριο νόμισμα και δήλωσε: «Είναι γνήσιο, δεν είναι αντίγραφο. Είναι το πρώτο που φτιάχτηκε στη Γαλλία και στην Ευρώπη». Επρόκειτο για το πρώτο ευρώ που κόπηκε στο κρατικό νομισματοκοπείο της Γαλλίας. Ήταν Δευτέρα, 11 Μαΐου 1998.

Τι είναι το ευρώ; Πώς θα επηρεαστούν από αυτό οι νοικοκυρές, οι εργαζόμενοι, οι τουρίστες και οι επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη; Θα υπάρξουν επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία; Προτού πετάξετε τα γερμανικά σας μάρκα, τις λιρέτες σας ή τα φράγκα σας, θα ήταν καλό να πάρετε τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα.

Πώς Καλλιεργήθηκε η Ιδέα;

Όταν η Συνθήκη του Μάαστριχτ μετέτρεψε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα σε Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), την 1η Νοεμβρίου 1993, ένας από τους θεμελιώδεις στόχους που τέθηκαν ήταν να εισαχθεί ένα ενιαίο νόμισμα για τα κράτη-μέλη.a Από τους ρωμαϊκούς χρόνους, η Ευρώπη ποτέ δεν είχε ενιαίο νόμισμα. Αποφασίστηκε ότι το όνομα του καινούριου νομίσματος θα ήταν ευρώ. Δεν συμμετέχουν όλες οι χώρες της ΕΕ σε αυτή τη νομισματική ένωση. Μόνο 11 από τις 15 χώρες της ΕΕ είναι τώρα σε θέση να χρησιμοποιήσουν το ευρώ. Αυτές οι χώρες είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία και η Φινλανδία. Η Ελλάδα δεν πληρούσε τα οικονομικά κριτήρια που είναι απαραίτητα για τη συμμετοχή. Οι υπόλοιπες τρεις—η Βρετανία, η Δανία και η Σουηδία—επέλεξαν να μη συμμετάσχουν προς το παρόν.

Η εισαγωγή του ευρώ θα είναι σταδιακή. Από τις 4 Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, το ευρώ άρχισε να χρησιμοποιείται στις διεθνείς χρηματαγορές για συναλλαγές που δεν γίνονται σε μετρητά. Τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα του ευρώ θα αρχίσουν να κυκλοφορούν στη διάρκεια μιας εξάμηνης περιόδου που θα ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2002—κατόπιν, τα προηγούμενα νομίσματα των χωρών που θα συμμετέχουν προφανώς θα γίνουν μουσειακό και συλλεκτικό είδος. Υπολογίζεται ότι το ευρώ θα αντικαταστήσει 12 δισεκατομμύρια χαρτονομίσματα και 70 δισεκατομμύρια κέρματα, συνολικού βάρους 300.000 τόνων. Εκφράζεται η ελπίδα ότι στο μέλλον και οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ θα είναι σε θέση να εισέλθουν στη νομισματική ένωση.

Ο υπουργός οικονομικών της Αυστρίας είπε για τη μετάβαση στο ευρώ: «Στεκόμαστε στο κατώφλι μιας καινούριας εποχής όσον αφορά την ενοποίηση της Ευρώπης». Ωστόσο, στην Ευρώπη η κοινή γνώμη είναι διχασμένη όσον αφορά το ευρώ· το 47 τοις εκατό πιστεύει ότι το ενιαίο νόμισμα θα μετατρέψει την Ευρώπη σε οικονομικό κολοσσό, ενώ το 40 τοις εκατό πιστεύει ότι το ευρώ θα βλάψει την ευρωπαϊκή οικονομία. Μερικοί μάλιστα έχουν υποστηρίξει ότι το ενιαίο νόμισμα μπορεί να οδηγήσει σε πόλεμο! Στο ενδιάμεσο βρίσκονται οι αναποφάσιστοι «ευρωσκεπτικιστές», οι οποίοι διακρίνουν τα πλεονεκτήματα της ύπαρξης ενός ενιαίου νομίσματος στην Ευρώπη αλλά αμφιβάλλουν για την τελική του επιτυχία.

Μερικοί το Θεωρούν Ευλογία . . .

Το ανώτατο εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διακήρυξε: «Δημιουργώντας το ενιαίο νόμισμα, η Ευρώπη θα προσφέρει στους πολίτες της, στα παιδιά της και στους εταίρους της . . . ένα πιο απτό σύμβολο του κοινού προορισμού που επέλεξε με τη θέλησή της: να χτίσει μια κοινωνία βασισμένη στην ειρήνη και στην ευημερία».

Οι υποστηρικτές του ευρώ απαριθμούν τα πολλά πιθανά οφέλη του ενιαίου νομίσματος. Η εξάλειψη του κόστους συναλλάγματος θα έχει τον πιο άμεσο αντίκτυπο. Μερικές φορές παρατίθεται το παράδειγμα ενός ακούραστου Ευρωπαίου ταξιδιώτη που επισκέπτεται τις υπόλοιπες 14 χώρες της ΕΕ. Αν, για παράδειγμα, ξεκινήσει με 1.000 γερμανικά μάρκα και αλλάξει τα χρήματά του σε κάθε χώρα, θα καταλήξει μόλις με 500 μάρκα εξαιτίας του κόστους συναλλάγματος και μόνο!

Παρόμοια, ούτε οι εξαγωγές και οι εισαγωγές θα επιβαρύνονται πια με το κόστος συναλλάγματος. Ταυτόχρονα, το ενιαίο νόμισμα θα εξαλείψει το έμμεσο κόστος των διακυμάνσεων των ισοτιμιών. Όταν μειώνεται η αξία του νομίσματος μιας χώρας, ακριβαίνουν τα εισαγόμενα αγαθά στη συγκεκριμένη χώρα. Αυτό συχνά οδηγεί σε πληθωρισμό. Συνεπώς, με την ύπαρξη του ενιαίου νομίσματος, οπότε θα έχει απομακρυνθεί ο κίνδυνος που εμπερικλείουν οι μεταβολές στις ισοτιμίες συναλλάγματος, η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει πιο ελκυστική για τους ξένους επενδυτές.

Οι υπέρμαχοι του ευρώ οραματίζονται, επίσης, πτώση των τιμών σε όλη την Ευρώπη. Οι πελάτες και οι επιχειρήσεις μπορούν τώρα να συγκρίνουν τις τιμές εύκολα, και αυτό θα γίνει ακόμη πιο απλό όταν θα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα του ευρώ το 2002. Οι διαφορές στην τιμή του ίδιου προϊόντος σε διάφορα μέρη της Ευρώπης αναμένεται να μειωθούν προς όφελος του καταναλωτή.

. . . Άλλοι το Θεωρούν Κατάρα

Και τώρα η άποψη των επικριτών. Αυτοί πιστεύουν ότι το ευρώ θα αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για την ευρωπαϊκή οικονομία, αφού θα καταστρέψει την ευελιξία της και θα αναχαιτίσει την πρόοδό της. Προβλέπουν ότι το ενιαίο νόμισμα θα αυξήσει την ανεργία, θα προκαλέσει μαζικές κερδοσκοπικές επιθέσεις στις χρηματαγορές και θα επιφέρει πολιτικές εντάσεις. Τέτοιες πολιτικές εντάσεις έχουν ήδη παρατηρηθεί. Πάρτε για παράδειγμα τη διαφωνία μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας σχετικά με το ποιος θα έπρεπε να είναι επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δηλαδή ο φύλακας που θα προσέχει το ευρώ. Μπορεί κανείς να αναμένει και άλλες τέτοιες διαφωνίες εφόσον το κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ προωθεί τα δικά του συμφέροντα.

Σε μερικές χώρες της ΕΕ η ανεργία βρίσκεται ήδη σε πρωτοφανή επίπεδα. Πολλοί πιστεύουν ότι η αιτία αυτού του γεγονότος είναι οι περικοπές των δαπανών και οι αυξήσεις των φόρων, πράγματα απαραίτητα προκειμένου να ανταποκριθεί μια χώρα στα κριτήρια για το ενιαίο νόμισμα. Σε όλη την Ευρώπη ξεσπούν διαμαρτυρίες για την αυστηρή οικονομική πολιτική που περιλαμβάνει περικοπές στην κοινωνική πρόνοια, στις συντάξεις και στα προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης. Πόσο μπορεί να διαρκέσει μια τέτοια αυστηρή οικονομική πειθαρχία; Μήπως κάποιες χώρες θα ενδώσουν στον πειρασμό να χαλαρώσουν λίγο την εφαρμογή αυτών των μέτρων μετά την κυκλοφορία του ευρώ; Θα μπορούσε μια τέτοια χαλαρή πολιτική να σπείρει τον όλεθρο στο ενιαίο ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα;

Άλλοι τονίζουν το βαθύ συναισθηματικό δεσμό που έχουν οι άνθρωποι με το νόμισμα της χώρας τους. Το νόμισμα δεν είναι απλώς τα χρήματα που έχετε στο πορτοφόλι σας. Για πολλούς, είναι η ίδια η ιστορία της χώρας τους, ένα σύμβολο εξίσου σημαντικό με τη σημαία. Το εθνικό νόμισμα είναι ο κώδικας με βάση τον οποίο ένας λαός κερδίζει, υπολογίζει, λογαριάζει, συναλλάσσεται και αποταμιεύει. Ενώ οι Γερμανοί, παραδείγματος χάρη, θα δουν τα ποσά των καταθέσεών τους να μειώνονται αριθμητικά κατά το ήμισυ λόγω της μετατροπής σε ευρώ, τα αντίστοιχα ποσά των Ιταλών θα μειωθούν κατακόρυφα εφόσον θα διαιρεθούν με το 2.000 όταν θα πάψει να κυκλοφορεί η λιρέτα. Σύμφωνα με μια έρευνα, η μετάβαση στο ευρώ θα αποτελέσει «τραυματική» εμπειρία για πολλούς Ευρωπαίους.

Είναι Κατάλληλο για Όλους;

Μερικοί οικονομολόγοι στην ΕΕ και στις Ηνωμένες Πολιτείες επισημαίνουν ότι, μολονότι υπάρχει αξιοσημείωτη πολιτική βούληση για το ενιαίο νόμισμα, οι οικονομίες της Ευρώπης είναι εντελώς ξεχωριστές η μια από την άλλη, οι λαοί της έχουν ριζώσει στις πατρίδες τους και οι πολιτισμοί της είναι εντελώς διαφορετικοί. Άρα, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τους κατοίκους των Ηνωμένων Πολιτειών, οι Ευρωπαίοι που θα χάνουν τη δουλειά τους θα είναι πιο απίθανο να μαζέψουν τα πράγματά τους και να μετακομίσουν κάπου μακριά για να βρουν εργασία. Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτές οι διαφορές στερούν από τα κράτη του ευρώ τους μηχανισμούς αντιμετώπισης προβλημάτων οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να υπάρχει κοινή οικονομία και κοινό νόμισμα.

Με το ενιαίο νομισματικό σύστημα, λένε οι επικριτές, οι εθνικές κυβερνήσεις θα χάσουν την ευελιξία τους στην αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων. Λένε ότι το ευρώ θα μετατοπίσει την εξουσία από την κάθε χώρα στην καινούρια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας. Στη συνέχεια, αυτό θα αυξήσει τις πιέσεις για συντονισμό των φορολογικών διατάξεων και της οικονομικής πολιτικής σε διάφορους τομείς, σε ολόκληρη την ήπειρο. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι τα εκτελεστικά και νομοθετικά όργανα στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο θα ισχυροποιηθούν. Πράγματι, η Συνθήκη του Μάαστριχτ απαιτεί πολιτική ενότητα η οποία θα καθορίζει τελικά την εξωτερική και αμυντική πολιτική, καθώς και την οικονομική και κοινωνική πολιτική. Θα είναι αυτή η μετάβαση ομαλή και ανώδυνη; Μόνο ο χρόνος θα δείξει.

«Τεράστιο Στοίχημα»

Στο μεταξύ, οι τράπεζες και τα σούπερ μάρκετ αρχίζουν ήδη να κινούνται προς την κατεύθυνση του ευρώ, δημιουργώντας λογαριασμούς σε ευρώ και αναρτώντας τιμές σε ευρώ δίπλα στις αντίστοιχες με τα τοπικά νομίσματα. Ο στόχος είναι να κάνουν τη μετάβαση που θα γίνει το 2002 όσο το δυνατόν ομαλότερη. Ένα δημοφιλές γαλλικό περιοδικό μοίρασε ήδη πάνω από 200.000 κομπιουτεράκια προγραμματισμένα να μετατρέπουν το γαλλικό φράγκο σε ευρώ.

Θα καταφέρει κάποια μέρα το ευρώ να συναγωνιστεί σε ισχύ το αμερικανικό δολάριο; Πολλοί πιστεύουν ότι, αφού γίνει αποδεκτό το ευρώ, οι Ηνωμένες Πολιτείες προφανώς δεν θα μπορούν πια να κυριαρχούν με ευκολία στη διεθνή οικονομική σκηνή. Προβλέπουν ότι το ευρώ θα γίνει παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα παράλληλα με το δολάριο. Η Τζιλ Κόνσινταϊν, του Γραφείου Συμψηφισμού της Νέας Υόρκης, λέει: «Πρόκειται να υπάρξει ένα καινούριο πεδίο ανταγωνισμού».

Ποιο θα είναι το μέλλον του ευρώ; Ο Γερμανός συντάκτης Γιόζεφ Γιόφε λέει ότι με το ενιαίο νόμισμα «η Ευρώπη παίζει κορόνα-γράμματα» και βάζει ένα «τεράστιο στοίχημα». Ο ίδιος προσθέτει: «Αν αποτύχει, μπορεί να καταστρέψει πολλά πράγματα που επιτεύχθηκαν στην Ευρώπη τα τελευταία 50 χρόνια». Ο υπουργός οικονομικών της Γαλλίας απηχούσε τα αισθήματα πολλών Ευρωπαίων όταν είπε: «Υπάρχει πολλή αισιοδοξία και πολύς φόβος».

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 14]

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩ

● Το ένα ευρώ αξίζει λίγο περισσότερο από ένα αμερικανικό δολάριο

● Το ευρώ θα κυκλοφορήσει σε εφτά διαφορετικά χαρτονομίσματα ονομαστικής αξίας 5, 10, 20, 50, 100, 200 και 500 ευρώ

● Στη μια τους πλευρά τα χαρτονομίσματα του ευρώ θα έχουν ένα χάρτη της Ευρώπης με μερικές αντιπροσωπευτικές γέφυρες και στην άλλη θα έχουν απεικονίσεις παραθύρων ή πυλών

● Οι λέξεις «EURO» και «ΕΥΡΩ» θα εμφανίζονται και οι δυο στα χαρτονομίσματα, για να υπάρχει τόσο η λατινική όσο και η ελληνική γραφή

● Το ευρώ θα κυκλοφορήσει σε οχτώ κέρματα ονομαστικής αξίας 1, 2, 5, 10, 20 και 50 σεντς (λεπτών), καθώς επίσης 1 και 2 ευρώ

● Τα κέρματα θα έχουν μια κοινή ευρωπαϊκή εικόνα στη μια πλευρά και μια εθνική εικόνα στην άλλη

[Χάρτης στη σελίδα 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΔΑΝΙΑ

ΣΟΥΗΔΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ

Χώρες που συμμετέχουν ήδη στη νομισματική ένωση

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

ΙΣΠΑΝΙΑ

ΒΕΛΓΙΟ

ΓΑΛΛΙΑ

ΟΛΛΑΝΔΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

ΑΥΣΤΡΙΑ

ΙΤΑΛΙΑ

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 12]

Όλα τα νομίσματα στις σελίδες 12-14: © European Monetary Institute