Απαγωγές—Εμπορευματοποίηση του Τρόμου

«Η ΑΠΑΓΩΓΗ δεν μοιάζει με τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας. Αποτελεί ύπουλη, απάνθρωπη και σκληρόκαρδη μεταχείριση της πιο θεμελιώδους ανθρώπινης ομάδας, της οικογένειας», λέει ο Μαρκ Μπλες, στο βιβλίο του Η Επιχείρηση των Απαγωγών (The Kidnap Business). Η απαγωγή προξενεί συναισθηματική αναστάτωση στα μέλη της οικογένειας. Τη μια στιγμή γεμίζουν ελπίδα και την άλλη τους κυριεύει η απόγνωση καθώς παλεύουν με αισθήματα ενοχής, μίσους και αδυναμίας. Ο εφιάλτης μπορεί να συνεχίζεται επί μέρες, εβδομάδες, μήνες ή μερικές φορές ακόμα και χρόνια.

Στο αδυσώπητο κυνήγι του χρήματος, οι απαγωγείς εκμεταλλεύονται τα αισθήματα της οικογένειας. Μια σπείρα απαγωγέων ανάγκασε το θύμα της να γράψει τα εξής σε ανοιχτή επιστολή προς τον τύπο: «Ζητώ από τον Τύπο να δημοσιεύσει αυτή την επιστολή παντού ώστε, αν δεν γυρίσω, η ενοχή να βαραίνει τους απαγωγείς μου αλλά και την οικογένειά μου που θα αποδείξει ότι προτιμάει τα χρήματα από εμένα». Κάποιοι Ιταλοί απαγωγείς άσκησαν πίεση για να τους δοθούν τα λύτρα κόβοντας μέλη από το σώμα των θυμάτων τους και στέλνοντάς τα σε συγγενείς ή σε τηλεοπτικούς σταθμούς. Μάλιστα κάποιος Μεξικανός απαγωγέας βασάνιζε τα θύματά του ενώ διαπραγματευόταν στο τηλέφωνο με την οικογένειά τους.

Ορισμένοι απαγωγείς, από την άλλη μεριά, προσπαθούν να κερδίσουν τη συμπάθεια των θυμάτων τους. Στις Φιλιππίνες, για παράδειγμα, οι απαγωγείς κρατούσαν έναν επιχειρηματία σε πολυτελές ξενοδοχείο της Μανίλας, όπου του πρόσφεραν ποτά και τον διασκέδαζαν με πόρνες μέχρις ότου πληρώθηκαν τα λύτρα. Ωστόσο, τα περισσότερα θύματα φυλακίζονται χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον για τις σωματικές ανάγκες τους ή για την υγιεινή τους. Πολλοί υφίστανται βάναυση κακομεταχείριση. Όπως και αν έχουν τα πράγματα, το θύμα ζει συνεχώς με τον τρόμο για το τι πρόκειται να του συμβεί.

Αντιμετωπίζοντας τα Ψυχικά Τραύματα

Ακόμα και μετά την απελευθέρωσή τους, τα θύματα μπορεί να υποφέρουν από μακρόχρονα συναισθηματικά τραύματα. Μια Σουηδέζα νοσοκόμα που την απήγαγαν στη Σομαλία είπε τα εξής: «Το σημαντικότερο από όλα είναι να μιλήσεις για την περιπέτειά σου σε φίλους και συγγενείς, και να ζητήσεις βοήθεια από κάποιον ειδικό, αν τη χρειάζεσαι».

Οι γιατροί έχουν αναπτύξει μια μέθοδο για να βοηθούν αυτά τα θύματα. Στη διάρκεια αρκετών σύντομων επισκέψεων, τα θύματα αναλύουν τις εμπειρίες τους με τη βοήθεια κάποιου ειδικού προτού συναντηθούν με την οικογένειά τους και επιστρέψουν στη φυσιολογική ζωή. «Η παροχή θεραπείας λίγο μετά το συμβάν μειώνει τον κίνδυνο μόνιμης βλάβης», λέει ένα μέλος του Ερυθρού Σταυρού, η Ρίγκμορ Γκίλμπεργκ, η οποία ειδικεύεται στη θεραπεία ατόμων που έχουν περάσει κάποια κρίσιμη κατάσταση.

Επιπρόσθετες Συνέπειες

Τα θύματα και οι οικογένειές τους δεν είναι οι μόνοι που επηρεάζονται από τις απαγωγές. Ο φόβος των απαγωγών μπορεί να αναχαιτίσει τον τουρισμό και να μειώσει τις επενδύσεις· επίσης δημιουργεί ένα αίσθημα ανασφάλειας στην κοινωνία. Μέσα σε λίγους μόνο μήνες το 1997, έξι πολυεθνικές εταιρίες έφυγαν από τις Φιλιππίνες εξαιτίας των απαγωγών. Κάποια Φιλιππινέζα η οποία εργάζεται σε μια ομάδα που αποκαλείται Πολίτες Εναντίον του Εγκλήματος αναφώνησε: «Ζούμε έναν εφιάλτη».

Ένα άρθρο στην εφημερίδα Δι Αριζόνα Ριπάμπλικ (The Arizona Republic) αναφέρει: «Ανάμεσα στους Μεξικανούς επιχειρηματίες, ο φόβος της απαγωγής έχει πάρει δικαιολογημένα διαστάσεις υστερίας». Το βραζιλιάνικο περιοδικό Βέτζα (Veja) λέει ότι οι απαγωγείς και οι ληστές έχουν αντικαταστήσει τους δράκους στους εφιάλτες των παιδιών στη Βραζιλία. Στα σχολεία της Ταϊβάν διδάσκεται ένα μάθημα σχετικά με την πρόληψη των απαγωγών, ενώ στα νηπιαγωγεία των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν εγκατασταθεί κάμερες ασφαλείας για την πρόληψη των απαγωγών.

Μεγάλη Ζήτηση για Συμβούλους Ασφαλείας

Εξαιτίας της αύξησης των απαγωγών καθώς και των λεπτών ζητημάτων που σχετίζονται με αυτές, έχει δημιουργηθεί μεγάλη ζήτηση για τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι ιδιωτικές εταιρίες παροχής ασφάλειας. Στη βραζιλιάνικη πόλη Ρίο ντε Τζανέιρο υπάρχουν πάνω από 500 τέτοιες εταιρίες με συνολικά έσοδα 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 540 δισ. δρχ.).

Ολοένα και περισσότερες διεθνείς εταιρίες παροχής ασφάλειας παραδίδουν μαθήματα πρόληψης των απαγωγών, δημοσιεύουν εκθέσεις για επικίνδυνες περιοχές και διαπραγματεύονται σχετικά με τα λύτρα. Συμβουλεύουν οικογένειες και εταιρίες, διδάσκοντάς τους τη στρατηγική των απαγωγέων και βοηθώντας τους να αντεπεξέλθουν ψυχολογικά. Μάλιστα μερικές εταιρίες προσπαθούν να πιάσουν τους απαγωγείς και να πάρουν πίσω τα λύτρα μετά την απελευθέρωση του ομήρου. Ωστόσο, δεν προσφέρουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν.

Παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες, οι απαγωγές αυξάνονται σε πολλές χώρες. Σχολιάζοντας την κατάσταση στη Λατινική Αμερική, ο Ρίτσαρντ Τζόνσον, αντιπρόεδρος της Εταιρίας Σάιτλιν, λέει: «Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι απαγωγές θα αυξηθούν».

Αίτια της Κατακόρυφης Αύξησης

Οι ειδικοί αναφέρουν πολλά αίτια για την πρόσφατη κατακόρυφη αύξηση των απαγωγών. Ένα από αυτά είναι η απελπιστική οικονομική κατάσταση που επικρατεί σε ορισμένες περιοχές. Κάποιο άτομο που ασχολείται με την παροχή βοήθειας στην πόλη Νάλτσικ της Ρωσίας είπε: «Ο καλύτερος τρόπος για να βγάλει κανείς χρήματα είναι αυτό το διαβόητο μέσο, οι απαγωγές». Σε μερικές δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, λέγεται ότι οι τοπικοί πολέμαρχοι χρησιμοποιούν τις απαγωγές για να χρηματοδοτούν τους ιδιωτικούς στρατούς τους.

Σήμερα ταξιδεύουν για δουλειές ή για τουρισμό περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ άλλοτε, ανοίγοντας έτσι νέα πεδία για τους απαγωγείς που αναζητούν θύματα. Ο αριθμός των ξένων που απήχθησαν διπλασιάστηκε μέσα σε πέντε χρόνια. Από το 1991 ως το 1997 απήχθησαν τουρίστες σε 26 χώρες.

Πού βρέθηκαν όλοι αυτοί οι απαγωγείς; Μερικές στρατιωτικές συρράξεις σταματούν, αφήνοντας τους πρώην στρατιώτες χωρίς δουλειά και χρήματα. Εκείνοι έχουν όλα τα απαραίτητα προσόντα για αυτή την προσοδοφόρα επιχείρηση.

Παρόμοια, η χρήση πιο αποτελεσματικών μεθόδων ενάντια στις ληστείες τραπεζών και η θέσπιση μέτρων κατά των ναρκωτικών έχουν κάνει πολλούς εγκληματίες να στραφούν στις απαγωγές ως εναλλακτική πηγή εισοδήματος. Ο Μάικ Άκερμαν, ειδικός στις απαγωγές, εξήγησε: «Καθώς τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας γίνονται ολοένα και πιο δύσκολα σε όλες τις κοινωνίες, αυξάνονται τα εγκλήματα κατά των ανθρώπων». Η δημοσιότητα που δίνεται στα υψηλά λύτρα μπορεί επίσης να δελεάσει τους επίδοξους απαγωγείς.

Τα Κίνητρα Διαφέρουν

Οι περισσότεροι απαγωγείς θέλουν αποκλειστικά και μόνο χρήματα. Τα λύτρα ποικίλλουν από λίγα δολάρια μέχρι το πρωτοφανές ποσό των 60 εκατομμυρίων δολαρίων (περ. 18 δισ. δρχ.) που καταβλήθηκε για ένα μεγιστάνα από το Χονγκ Κονγκ ο οποίος, όμως, δεν απελευθερώθηκε ποτέ.

Από την άλλη μεριά, μερικοί απαγωγείς έχουν χρησιμοποιήσει τα θύματά τους ζητώντας δημοσιότητα, τροφή, φάρμακα, ασύρματους και αυτοκίνητα, καθώς επίσης καινούρια σχολεία, δρόμους και νοσοκομεία. Ένα διευθυντικό στέλεχος που έπεσε θύμα απαγωγής στην Ασία απελευθερώθηκε όταν δόθηκαν στους απαγωγείς φόρμες και μπάλες του μπάσκετ. Επίσης, ορισμένες ομάδες χρησιμοποιούν τις απαγωγές για να εκφοβίσουν και να τρομοκρατήσουν τους ξένους επενδυτές και τους τουρίστες, προκειμένου να σταματήσει η εκμετάλλευση της γης και των φυσικών πόρων.

Συνεπώς, δεν υπάρχει έλλειψη σε κίνητρα, μέσα, επίδοξους απαγωγείς ή θύματα. Αλλά υπάρχουν εξίσου άφθονες λύσεις; Ποιες είναι μερικές από αυτές, και μπορούν να λύσουν πραγματικά το πρόβλημα; Προτού απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις, ας εξετάσουμε μερικά από τα βαθύτερα, τα θεμελιώδη αίτια της έξαρσης των απαγωγών.

[Πλαίσιο στη σελίδα 5]

Αν σας Απαγάγουν

Διάφοροι ειδικοί προσφέρουν τις ακόλουθες εισηγήσεις στα άτομα που μπορεί να πέσουν θύματα απαγωγής.

• Να είστε συνεργατικοί· να αποφεύγετε την πεισματική συμπεριφορά. Οι εχθρικοί όμηροι αντιμετωπίζουν συχνότερα σκληρή μεταχείριση και αυξημένο κίνδυνο να δολοφονηθούν ή να τιμωρηθούν.

• Μην πανικοβάλλεστε. Να θυμάστε ότι τα περισσότερα θύματα επιβιώνουν από την απαγωγή.

• Βρείτε ένα σύστημα για να υπολογίζετε το χρόνο.

• Προσπαθήστε να καθιερώσετε ένα είδος καθημερινού προγράμματος.

• Να ασκείστε, ακόμα και αν οι ευκαιρίες που έχετε να κινείστε είναι περιορισμένες.

• Να είστε παρατηρητικοί· προσπαθήστε να απομνημονεύσετε λεπτομέρειες, ήχους και οσμές. Μάθετε λεπτομέρειες για τους απαγωγείς σας.

• Πιάστε κουβέντα μαζί τους αν είναι δυνατόν και προσπαθήστε να δημιουργήσετε κάποια επαφή. Αν οι απαγωγείς σάς γνωρίσουν ως άτομο, θα μειωθούν οι πιθανότητες να σας βλάψουν ή να σας σκοτώσουν.

• Ενημερώστε τους για τις ανάγκες σας με ευγενικό τρόπο.

• Ποτέ μην προσπαθήσετε να διαπραγματευτείτε εσείς οι ίδιοι τα λύτρα για την απελευθέρωσή σας.

• Αν βρεθείτε στο μέσο μιας απόπειρας διάσωσης, πέστε στο πάτωμα και περιμένετε υπομονετικά καθώς εκτυλίσσονται τα γεγονότα.

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

Ασφάλειες Κατά των Απαγωγών—Αμφιλεγόμενο Ζήτημα

Μια ακμάζουσα επιχείρηση που σχετίζεται με την αύξηση των απαγωγών είναι οι ασφάλειες. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, οι Λόιντς του Λονδίνου είχαν κάθε χρόνο αύξηση 50 τοις εκατό στα συμβόλαια κατά των απαγωγών. Όλο και περισσότερες εταιρίες παρέχουν τέτοια ασφάλιση. Η ασφάλεια καλύπτει τα έξοδα του ειδικού διαπραγματευτή, τα λύτρα και μερικές φορές τις προσπάθειες διαφόρων φορέων για την επανάκτηση των λύτρων. Ωστόσο, το ζήτημα των ασφαλειών είναι πολύ αμφιλεγόμενο.

Εκείνοι που αντιτίθενται στις ασφάλειες κατά των απαγωγών ισχυρίζονται ότι εμπορευματοποιούν το έγκλημα και ότι είναι ανήθικο να κερδίζει κάποιος χρήματα από τις απαγωγές. Λένε επίσης ότι ο ασφαλισμένος μπορεί να μη φροντίζει τόσο για την προσωπική του ασφάλεια και ότι η ασφαλιστική κάλυψη θα διευκολύνει την απόσπαση χρημάτων για τους απαγωγείς, ενθαρρύνοντας έτσι αυτή την εγκληματική δραστηριότητα. Μερικοί μάλιστα φοβούνται ότι η ύπαρξη της ασφάλειας θα ενθαρρύνει τους ανθρώπους να κανονίζουν τη δική τους απαγωγή προκειμένου να πάρουν την αποζημίωση. Αυτή η ασφάλεια είναι παράνομη σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Κολομβία.

Οι υποστηρικτές της ασφάλειας κατά των απαγωγών τονίζουν ότι, όπως κάθε άλλη ασφάλεια, έτσι και αυτή κάνει τους πολλούς να πληρώνουν για τις απώλειες των λίγων. Υποστηρίζουν ότι αυτή η κάλυψη δημιουργεί κάποια αίσθηση ασφάλειας, εφόσον δίνει τη δυνατότητα στις ασφαλισμένες οικογένειες και εταιρίες να προσλαμβάνουν έμπειρους ειδικούς οι οποίοι μπορούν να μετριάσουν την ένταση, να διαπραγματευτούν χαμηλότερα λύτρα και να συμβάλουν στη σύλληψη των απαγωγέων.

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης

Το 1974 η απαγωγή της Πάτι Χιρστ, κόρης του δισεκατομμυριούχου ιδιοκτήτη εφημερίδων Ράντολφ Α. Χιρστ, πήρε απροσδόκητη τροπή όταν η όμηρος ενώθηκε με τους απαγωγείς της και συμμετείχε σε μια ένοπλη ληστεία. Σε κάποια άλλη περίπτωση, ένας Ισπανός ποδοσφαιριστής συγχώρησε τους απαγωγείς του και τους ευχήθηκε καλή τύχη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, αυτό το φαινόμενο ονομάστηκε Σύνδρομο της Στοκχόλμης, έπειτα από την κράτηση ομήρων σε μια τράπεζα της Στοκχόλμης, στη Σουηδία, το 1973. Σε εκείνη την περίπτωση μερικοί όμηροι ανέπτυξαν ιδιαίτερη φιλία με τους απαγωγείς τους. Αυτή η αμφίδρομη σχέση λειτουργεί ως προστασία για τον όμηρο, όπως εξηγεί το βιβλίο Εγκληματική Συμπεριφορά (Criminal Behavior): «Όσο καλύτερα γνωρίζεται το θύμα με τον απαγωγέα, τόσο περισσότερο τείνει να συμπαθεί ο ένας τον άλλον. Αυτό το φαινόμενο δείχνει ότι έπειτα από κάποια χρονική περίοδο είναι λιγότερο πιθανό να βλάψει ο δράστης τον όμηρο».

Μια Αγγλίδα που έπεσε θύμα απαγωγής και βιασμού στην Τσετσενία είπε: «Πιστεύω πως όταν ο φρουρός μάς γνώρισε ως άτομα, κατάλαβε ότι ήταν λάθος που με βίασε. Οι βιασμοί σταμάτησαν και ζήτησε συγνώμη».

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Η συναισθηματική αναστάτωση που προξενεί στην οικογένεια η απαγωγή είναι από τις πιο εφιαλτικές που μπορεί να φανταστεί κανείς

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Τα θύματα χρειάζονται παρηγοριά

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Τα περισσότερα θύματα φυλακίζονται χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον για τις σωματικές ανάγκες τους ή για την υγιεινή τους