Πατέρες​—Γιατί Εξαφανίζονται

«Δεν θυμάμαι τη μαμά και τον μπαμπά να μαλώνουν ή να διαπληκτίζονται. Ξέρω μόνο ότι ο μπαμπάς ήταν πάντα δίπλα μας, και εντελώς ξαφνικά μια μέρα τον χάσαμε. Μέχρι τώρα, δεν έχω μάθει πού είναι ο μπαμπάς μου. Αυτό που ξέρω είναι ότι δεν νιώθω τίποτα για αυτόν».​—Μπρους.

«Ήμουν το μόνο παιδί στο σχολείο που δεν είχε δύο γονείς και δεν ζούσε σε σπίτι . . . Πάντοτε ένιωθα ότι δεν ήμουν σαν τους άλλους. Πάντοτε ένιωθα πολύ διαφορετική από όλα τα παιδιά της ηλικίας μου».​—Πατρίτσια.

ΑΥΤΗ η κρίση, δηλαδή η ύπαρξη οικογενειών χωρίς πατέρα, έχει τις ρίζες της στη βιομηχανική επανάσταση. Καθώς οι άντρες άρχισαν να φεύγουν από τα σπίτια τους για να δουλέψουν στα εργοστάσια, η επιρροή του πατέρα στην οικογένεια άρχισε να εξασθενεί· οι μητέρες ανέλαβαν μεγαλύτερες ευθύνες στην ανατροφή των παιδιών.a Και πάλι, όμως, οι περισσότεροι πατέρες παρέμεναν με τις οικογένειές τους. Εντούτοις, στα μέσα της δεκαετίας του 1960 τα ποσοστά διαζυγίων στις Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να αυξάνονται δραματικά. Οι θρησκευτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί φραγμοί που απέτρεπαν το διαζύγιο άρχισαν να καταρρέουν. Με την επιρροή των συμβουλών από αυτοαποκαλούμενους ειδικούς οι οποίοι υποστήριζαν ότι το διαζύγιο, όχι μόνο δεν βλάπτει τα παιδιά, αλλά ενδέχεται και να τα ωφελεί, ο αριθμός των ζευγαριών που επέλεγαν το διαζύγιο έφτασε στα ύψη. Το βιβλίο Διαιρεμένες Οικογένειες​—Τι Συμβαίνει στα Παιδιά Όταν Χωρίζουν οι Γονείς (Divided Families​—What Happens to Children When Parents Part), των Φρανκ Φ. Φίρστενμπεργκ και Άντριου Τζ. Τσέρλιν, λέει: «Στο Βέλγιο, στη Γαλλία και στην Ελβετία τα ποσοστά [διαζυγίων] έχουν διπλασιαστεί [από τη δεκαετία του 1960], ενώ στην Αγγλία, στον Καναδά και στην Ολλανδία έχουν τριπλασιαστεί».

Μολονότι τα παιδιά συνήθως μένουν με τη μητέρα τους μετά το διαζύγιο, οι περισσότεροι πατέρες που φεύγουν επιθυμούν να διατηρήσουν τη σχέση τους με τα παιδιά. Η από κοινού επιμέλεια αποτελεί δημοφιλή λύση. Ωστόσο, οι περισσότεροι διαζευγμένοι πατέρες έχουν εξαιρετικά περιορισμένη επαφή με τα παιδιά τους. Μια έρευνα αποκάλυψε ότι μόνο 1 στα 6 παιδιά βλέπει το διαζευγμένο πατέρα του κάθε εβδομάδα. Σχεδόν τα μισά από τα παιδιά δεν είχαν δει τον πατέρα τους έναν ολόκληρο χρόνο!

Η Αποτυχία της από Κοινού Επιμέλειας

Για να μπορέσουν τα διαζευγμένα αντρόγυνα να αναλάβουν από κοινού την επιμέλεια, απαιτείται πολύ μεγάλη συνεργασία και εμπιστοσύνη​—ιδιότητες που συνήθως σπανίζουν. Οι ερευνητές Φίρστενμπεργκ και Τσέρλιν το θέτουν ως εξής: «Μια βασική αιτία για την οποία οι πατέρες παύουν να βλέπουν τα παιδιά τους είναι ότι δεν θέλουν να έχουν καμιά επαφή με τις πρώην συζύγους τους. Και πολλές γυναίκες υιοθετούν την ίδια στάση για τους πρώην συζύγους τους».

Είναι αλήθεια ότι πολλοί διαζευγμένοι πατέρες βλέπουν τα παιδιά τους τακτικά. Ωστόσο, επειδή δεν ασχολούνται πια με την καθημερινή ζωή των παιδιών τους, μερικοί δυσκολεύονται να συμπεριφερθούν σαν πατέρες όταν βρίσκονται μαζί τους. Πολλοί προτιμούν να παίζουν έναν ψυχαγωγικό ρόλο, δαπανώντας σε αναψυχή ή ψώνια ουσιαστικά όλο το χρόνο που έχουν με τα παιδιά τους. Ο 14χρονος Άρι περιγράφει ως εξής το χρόνο που περνάει μαζί με τον πατέρα του τα σαββατοκύριακα: «Δεν υπάρχει καθορισμένο πρόγραμμα· για παράδειγμα, δεν μου λέει ποτέ: “Να είσαι στο σπίτι στις πεντέμισι”. Η κατάσταση είναι χαλαρή, χωρίς περιορισμούς. Και ο πατέρας μου πάντοτε μου αγοράζει δώρα».​—Πώς Νιώθεις Όταν Χωρίσουν οι Γονείς Σου (How It Feels When Parents Divorce), της Τζιλ Κρέμεντς.

Ο στοργικός πατέρας πρέπει να “ξέρει να δίνει καλά δώρα στα παιδιά του”. (Ματθαίος 7:11) Αλλά τα δώρα δεν υποκαθιστούν την απαιτούμενη καθοδήγηση και διαπαιδαγώγηση. (Παροιμίες 3:12· 13:1) Όταν κάποιος εγκαταλείπει το ρόλο του πατέρα και αναλαμβάνει έναν ψυχαγωγικό ρόλο ή γίνεται απλός επισκέπτης, η σχέση πατέρα-παιδιού δεν μπορεί παρά να εκφυλιστεί. Μια μελέτη οδήγησε στο εξής συμπέρασμα: «Το διαζύγιο μπορεί να διαρρήξει μόνιμα τη σχέση πατέρα-παιδιού».​—Περιοδικό για το Γάμο και την Οικογένεια (Journal of Marriage and the Family), Μάιος 1994.

Πολλοί άντρες νιώθουν πληγωμένοι και θυμωμένοι επειδή αποκόπτονται από τη ζωή των παιδιών τους—ή ίσως είναι απλώς παγερά αδιάφοροι​—και γι’ αυτό εγκαταλείπουν την οικογένειά τους, παύοντας να παρέχουν την απαιτούμενη οικονομική υποστήριξη.b (1 Τιμόθεο 5:8) «Δεν υπάρχει τίποτα που να μου αρέσει στον πατέρα μου», λέει ένας πικραμένος έφηβος. «Δεν ασχολείται καθόλου με εμάς, δεν μας δίνει καθόλου βοήθεια ούτε και τίποτα άλλο, και νομίζω ότι αυτό είναι απαίσιο».

Ανύπαντροι Γονείς

Η μεγαλύτερη αύξηση των παιδιών που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα οφείλεται στις εξώγαμες γεννήσεις οι οποίες έχουν φτάσει στα ύψη. «Σήμερα, περίπου το ένα τρίτο όλων των γεννήσεων στις [Ηνωμένες Πολιτείες] είναι εξώγαμες», λέει το βιβλίο Η Αμερική Χωρίς Πατέρα (Fatherless America). Από τα περίπου 500.000 μωρά που γεννιούνται κάθε χρόνο από γονείς ηλικίας 15 ως 19 χρονών, το 78 τοις εκατό είναι παιδιά ανύπαντρων εφήβων. Ωστόσο, οι εφηβικές εγκυμοσύνες αποτελούν παγκόσμιο πρόβλημα. Και τα προγράμματα που διδάσκουν την αντισύλληψη ή προάγουν την αποχή από το σεξ δεν έχουν καταφέρει να αλλάξουν σημαντικά τη σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων.

Το βιβλίο Έφηβοι Πατέρες (Teenage Fathers), του Μπράιαν Ε. Ρόμπινσον, εξηγεί: «Οι εξώγαμες εγκυμοσύνες δεν προκαλούν πια την ντροπή και την ταπείνωση που προκαλούσαν στη δεκαετία του 1960, λόγω των πιο φιλελεύθερων κοινωνικών απόψεων για το σεξ και την προγαμιαία εγκυμοσύνη. . . . Επίσης, οι σημερινοί νέοι βομβαρδίζονται διαρκώς με σεξουαλικά μηνύματα μέσω των διαφημίσεων, της μουσικής, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης λένε στους εφήβους ότι το σεξ είναι ρομαντικό, εντυπωσιακό και συναρπαστικό, χωρίς να τους δείχνουν ποτέ τις πραγματικές συνέπειες της παρορμητικής και ανεύθυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς».

Πολλοί νεαροί φαίνεται ότι «ζουν στον κόσμο τους» αγνοώντας τις συνέπειες του αθέμιτου σεξ. Προσέξτε ορισμένα από τα σχόλια που άκουσε ο συγγραφέας Ρόμπινσον: «“Αυτή η κοπέλα δεν μου φαινόταν να είναι τύπος [που θα μπορούσε να μείνει έγκυος]”· “Κάναμε έρωτα μόνο μία φορά την εβδομάδα”· ή “Δεν πίστευα ότι μπορείς να μείνεις έγκυος την πρώτη φορά”». Φυσικά, μερικοί νεαροί γνωρίζουν πολύ καλά ότι το σεξ μπορεί να οδηγήσει σε εγκυμοσύνη. Το βιβλίο Νεαροί Ανύπαντροι Πατέρες (Young Unwed Fathers) σχολιάζει: «Για πολλά αγόρια [στο κεντρικό τμήμα της πόλης], το σεξ αποτελεί σημαντικό σύμβολο γοήτρου στην τοπική κοινωνία· η κάθε σεξουαλική κατάκτηση τούς “προσθέτει άλλο ένα παράσημο”. Πολλά κορίτσια προσφέρουν το σεξ ως αντάλλαγμα για να εξασφαλίσουν την προσοχή κάποιου νεαρού». Σε μερικούς κύκλους αυτών των περιοχών της πόλης, μπορεί ακόμη και να κοροϊδεύουν τα αγόρια που δεν έχουν αποκτήσει μωρό αποκαλώντας τα «παρθένους»!

Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ζοφερή αν αναλογιστούμε τα αποτελέσματα μιας μελέτης του 1993 η οποία περιλάμβανε μητέρες σχολικής ηλικίας, στην Καλιφόρνια. Αποδείχτηκε ότι τα δύο τρίτα των κοριτσιών είχαν μείνει έγκυες, όχι από έφηβους φίλους τους, αλλά από άντρες ηλικίας άνω των 20 ετών! Μάλιστα μερικές μελέτες δείχνουν ότι πολλές ανύπαντρες έφηβες μητέρες έχουν υποστεί βιασμό ή κακοποίηση στην παιδική τους ηλικία. Αυτή η εκτεταμένη εκμετάλλευση αποκαλύπτει πόσο αρρωστημένη και διεφθαρμένη έχει γίνει η σύγχρονη κοινωνία.​—2 Τιμόθεο 3:13.

Γιατί οι Νεαροί Πατέρες Εγκαταλείπουν τα Παιδιά Τους

Τα αγόρια εφηβικής ηλικίας που γίνονται πατέρες σπάνια αναλαμβάνουν τις μακροπρόθεσμες ευθύνες τους όσον αφορά τα παιδιά τους. Να τι είπε ένα αγόρι που άφησε έγκυο τη φίλη του: «Απλώς της είπα: “Έχε γεια”». Ωστόσο, όπως τονίζει ένα άρθρο του περιοδικού Εκπαιδευτής Οικογενειακής Ζωής (Family Life Educator), «οι περισσότεροι νεαροί πατέρες εκφράζουν την έντονη επιθυμία να έχουν στενή σχέση με τα παιδιά τους». Σύμφωνα με μια μελέτη που περιλάμβανε νεαρούς ανύπαντρους πατέρες, το 70 τοις εκατό επισκέπτονταν το παιδί τους μία φορά την εβδομάδα. «Εντούτοις», προειδοποιεί το άρθρο, «καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι επισκέψεις μειώνονται».

Ένας 17χρονος πατέρας συνόψισε ως εξής τους λόγους για αυτό: «Αν ήξερα πόσο δύσκολα θα γίνονταν τα πράγματα, ποτέ δεν θα είχα επιτρέψει να συμβεί κάτι τέτοιο». Λίγοι νεαροί έχουν είτε τη συναισθηματική ωριμότητα είτε την πείρα για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της πατρότητας. Ούτε είναι πολλοί εκείνοι που έχουν τη μόρφωση ή τα επαγγελματικά προσόντα που απαιτούνται για να εξοικονομούν τα προς το ζην. Αντί να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν την ταπείνωση που φέρνει η αποτυχία, πολλοί νεαροί πατέρες απλώς εγκαταλείπουν τα παιδιά τους. «Η ζωή μου είναι άνω-κάτω», παραδέχεται ένας νεαρός πατέρας. Ένας άλλος ομολογεί με θλίψη: «Εγώ δεν μπορώ καλά καλά να φροντίσω τον εαυτό μου· δεν ξέρω τι θα έκανα αν χρειαζόταν να φροντίσω και το [γιο μου]».

Άγουρα Σταφύλια

Στους Βιβλικούς χρόνους, οι Ιουδαίοι είχαν την εξής παροιμία: «Οι πατέρες είναι αυτοί που τρώνε άγουρα σταφύλια, αλλά τα δόντια των γιων μουδιάζουν». (Ιεζεκιήλ 18:2) Ο Θεός είπε στους Ιουδαίους ότι δεν χρειαζόταν να γίνεται αυτό, ότι τα σφάλματα του παρελθόντος δεν χρειαζόταν να επαναλαμβάνονται στο μέλλον. (Ιεζεκιήλ 18:3) Ωστόσο, εκατομμύρια παιδιά στις μέρες μας φαίνεται να υποφέρουν εξαιτίας των “άγουρων σταφυλιών” που έφαγαν οι γονείς τους​—πληρώνουν το τίμημα για την ανωριμότητα, την ανευθυνότητα και την αποτυχία του γάμου των γονέων τους. Οι έρευνες δείχνουν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα εκτίθενται σε πληθώρα σωματικών και συναισθηματικών κινδύνων. (Βλέπε πλαίσιο στη σελίδα 7.) Ιδιαίτερα λυπηρό είναι το γεγονός ότι η έλλειψη πατέρα στην οικογένεια δημιουργεί μια παράδοση η οποία συχνά μεταδίδεται από γενιά σε γενιά​—ένα φαύλο κύκλο πόνου και δυστυχίας.

Μήπως οι οικογένειες χωρίς πατέρα είναι καταδικασμένες σε αποτυχία; Κάθε άλλο. Μάλιστα τα καλά νέα είναι ότι ο φαύλος κύκλος των οικογενειών χωρίς πατέρα μπορεί να σταματήσει. Το επόμενο άρθρο μας θα εξετάσει πώς μπορεί να γίνει αυτό.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ ΧΩΡΙΣ ΠΑΤΕΡΑ

Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους. Μολονότι η εξέταση των ακόλουθων πληροφοριών μπορεί να είναι οδυνηρή για μερικούς, η επίγνωση των κινδύνων αποτελεί το πρώτο βήμα για να προληφθεί, ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθεί, η ζημιά. Να θυμάστε, επίσης, ότι τα στατιστικά στοιχεία εφαρμόζονται σε ομάδες και όχι σε άτομα. Πολλά παιδιά μεγαλώνουν σε οικογένειες χωρίς πατέρα και δεν υφίστανται κανένα από αυτά τα προβλήματα. Όπως θα δείξει το τελευταίο μας άρθρο, η παρέμβαση του γονέα και η εφαρμογή των Γραφικών αρχών μπορούν να μειώσουν κατά πολύ τις πιθανές δυσκολίες. Εξετάστε, λοιπόν, μερικούς από τους ενδεχόμενους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί όταν μεγαλώνει χωρίς πατέρα.

◼ Αυξημένος Κίνδυνος Σεξουαλικής Κακοποίησης

Οι έρευνες δείχνουν ξεκάθαρα ότι ο κίνδυνος σεξουαλικής κακοποίησης είναι μεγαλύτερος για τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς πατέρα. Μια μελέτη αποκάλυψε ότι, σε 52.000 περιπτώσεις κακοποίησης παιδιών, «το 72 τοις εκατό περιλάμβανε παιδιά που ζούσαν σε οικογένειες στις οποίες έλειπε ο ένας ή και οι δύο βιολογικοί γονείς». Το βιβλίο Η Αμερική Χωρίς Πατέρα υποστηρίζει: «Το γεγονός ότι στην κοινωνία μας κλιμακώνεται ο κίνδυνος σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών οφείλεται κυρίως στο ότι μειώνονται οι παντρεμένοι πατέρες, ενώ αυξάνονται οι θετοί πατέρες, οι εραστές, καθώς και άλλοι άντρες που δεν είναι συγγενείς ή μένουν για λίγο στο σπίτι».

◼ Αυξημένος Κίνδυνος Πρώιμης Σεξουαλικής Δραστηριότητας

Επειδή πιθανώς υπάρχει λιγότερη γονική επίβλεψη σε μια μονογονεϊκή οικογένεια, οι νεαροί συχνά έχουν περισσότερες ευκαιρίες να εμπλακούν σε ανήθικη διαγωγή. Ένας άλλος παράγοντας μπορεί να είναι και η λιγότερη γονική εκπαίδευση. «Τα κορίτσια που ζουν χωρίς τον πατέρα τους είναι δυόμισι φορές πιθανότερο να μείνουν έγκυες», λέει το αμερικανικό Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας.

◼ Φτώχεια

Σύμφωνα με κάποια μελέτη που περιλάμβανε μαύρες έφηβες στη Νότια Αφρική, η φτώχεια αποτελεί μια από τις συνηθισμένες επιπτώσεις που υ­φίστανται οι ανύπαντρες μητέρες. «Περίπου στο 50% των περιπτώσεων», λένε οι συντάκτες της μελέτης, «η έφηβη δεν πρόκειται να επιστρέψει στο σχολείο». Πολλές ανύπαντρες μητέρες μπλέκονται στην πορνεία και στη διακίνηση ναρκωτικών. Η κατάσταση ίσως δεν είναι και πολύ καλύτερη στις Δυτικές χώρες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, «το 10 τοις εκατό των παιδιών που μεγάλωναν σε οικογένειες με δύο γονείς ζούσαν στη φτώχεια [το 1995], ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις οικογένειες όπου υπήρχε μόνο η μητέρα ήταν 50 τοις εκατό».​—Τα Παιδιά της Αμερικής: Βασικοί Εθνικοί Δείκτες Ευημερίας—1997 (America’s Children: Key National Indicators of Well-Being 1997).

◼ Παραμέληση

Όντας αναγκασμένοι να εξοικονομούν μόνοι τους τα προς το ζην, μερικοί μεμονωμένοι γονείς καταβαρύνονται από τις ευθύνες και δεν μπορούν να δαπανούν επαρκή χρόνο με τα παιδιά τους. Μια διαζευγμένη γυναίκα θυμάται: «Εργαζόμουν την ημέρα και πήγαινα στο σχολείο τα βράδια​—πράγμα που με εξαντλούσε. Σίγουρα παραμελούσα τα παιδιά».

◼ Συναισθηματική Βλάβη

Αντίθετα με τον ισχυρισμό μερικών ειδικών ότι τα παιδιά ξεπερνούν γρήγορα το διαζύγιο, ορισμένοι ερευνητές, όπως η Δρ Τζούντιθ Γουόλερσταϊν, έχουν διαπιστώσει ότι το διαζύγιο προκαλεί μακροπρόθεσμα συναισθηματικά τραύματα. «Πάνω από το ένα τρίτο των νεαρών αντρών και γυναικών ηλικίας δεκαεννιά ως είκοσι εννιά χρονών έχουν ελάχιστες ή και καθόλου φιλοδοξίες δέκα χρόνια μετά το διαζύγιο των γονέων τους. Περνούν τη ζωή τους χωρίς καθορισμένους στόχους . . . και νιώθουν αβοήθητοι». (Δεύτερες Ευκαιρίες [Second Chances], των Δρ Τζούντιθ Γουόλερσταϊν και Σάντρα Μπλέικσλι) Πολλά παιδιά διαζευγμένων γονέων παρουσίαζαν χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, εγκληματική συμπεριφορά και διαρκή οργή.

Το βιβλίο Η Μονογονεϊκή Οικογένεια (The Single-Par­ent Family) λέει: «Πολλές μελέτες δείχνουν ότι τα αγόρια που μεγαλώνουν χωρίς σταθερή αντρική παρουσία εμφανίζουν ανασφάλεια ως προς τον ανδρισμό τους, χαμηλή αυτοεκτίμηση και, αργότερα στη ζωή τους, δυσκολία στη δημιουργία στενών σχέσεων. Τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα κορίτσια επειδή ζουν χωρίς αντρικά πρότυπα εμφανίζονται στην εφηβεία ή και αργότερα, και περιλαμβάνουν τις δυσκολίες όσον αφορά τη δημιουργία επιτυχημένων σχέσεων άντρα/γυναίκας κατά την ενήλικη ζωή τους».