Το Φοβερό Σύμπαν Μας—Προϊόν Τύχης;
ΜΕΡΙΚΟΙ λένε: “Ναι, το σύμπαν μας ήρθε σε ύπαρξη εντελώς τυχαία”. Άλλοι, κυρίως θρησκευόμενα άτομα, διαφωνούν. Υπάρχουν και κάποιοι που δεν είναι βέβαιοι. Εσείς τι πιστεύετε;
Όποια και αν είναι η άποψή σας, αναμφίβολα θα συμφωνήσετε ότι το σύμπαν μας είναι ένα θαύμα. Σκεφτείτε τους γαλαξίες. Έχει υπολογιστεί ότι υπάρχουν περίπου 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες στο παρατηρήσιμο σύμπαν. Τα άστρα από τα οποία αποτελείται ο καθένας τους μπορεί να είναι λιγότερα από ένα δισεκατομμύριο ή και να ξεπερνούν το ένα τρισεκατομμύριο.
Οι περισσότεροι γαλαξίες είναι ομαδοποιημένοι κατά σμήνη, το καθένα από τα οποία περιέχει μερικές δεκάδες έως και χιλιάδες γαλαξίες. Λόγου χάρη, ο γειτονικός μας γαλαξίας της Ανδρομέδας έχει περιγραφτεί ως δίδυμος του δικού μας Γαλαξία. Αυτά τα δύο γιγάντια αστρικά συστήματα αλληλοσυνδέονται μέσω της βαρύτητας. Μαζί με λίγους άλλους γειτονικούς γαλαξίες, αποτελούν μέρος ενός σμήνους.
Το σύμπαν συνίσταται από αμέτρητα σμήνη γαλαξιών. Μερικά σμήνη συνδέονται μέσω της βαρύτητας με άλλα σμήνη σχηματίζοντας υπερσμήνη. Ωστόσο, από αυτό το επίπεδο και έπειτα, η βαρύτητα παύει να επιδρά πάνω τους. Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι τα υπερσμήνη απομακρύνονται το ένα από το άλλο. Με άλλα λόγια, το σύμπαν διαστέλλεται. Αυτή η συνταρακτική ανακάλυψη δείχνει ότι υπήρξε μια αρχή κατά την οποία το σύμπαν είχε πολύ μικρότερο μέγεθος και πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα. Η γέννηση του σύμπαντος αποκαλείται συχνά μεγάλη έκρηξη.
Μερικοί επιστήμονες εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες για το αν θα καταφέρει ποτέ ο άνθρωπος να μάθει πώς γεννήθηκε το σύμπαν. Άλλοι κάνουν υποθέσεις για το πώς μπορεί να ήρθε σε ύπαρξη το σύμπαν χωρίς νοήμονα αιτία. Το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν (Scientific American), στην ελληνική του έκδοση του Φεβρουαρίου 1999, πραγματεύτηκε το θέμα «Πώς Ξεκίνησε το Σύμπαν;» Μερικές από τις θεωρίες των επιστημόνων έχουν ήδη κριθεί ελλιπείς. «Δυστυχώς», αναφέρει το περιοδικό, «μπορεί να είναι πολύ δύσκολο . . . για τους αστρονόμους να ελέγξουν τις ιδέες αυτές».
Η ιδέα ότι το σύμπαν είναι προϊόν τύχης απαιτεί να πιστέψουμε, όπως λένε οι επιστήμονες, σε πολλά «ευνοϊκά ατυχήματα» ή «συμπτώσεις». Παραδείγματος χάρη, το σύμπαν αποτελείται από πολυάριθμα απλούστατα άτομα—υδρογόνου και ηλίου. Ωστόσο, η ζωή αποτελείται, όχι μόνο από υδρογόνο, αλλά και από πολυάριθμα περιπλοκότερα άτομα, κυρίως άνθρακα και οξυγόνου. Στο παρελθόν οι επιστήμονες αναρωτιούνταν από πού προέρχονταν αυτά τα πολύτιμα άτομα.
Είναι άραγε απλή σύμπτωση το γεγονός ότι τα περίπλοκα άτομα που χρειάζονται για τη συντήρηση της ζωής παρασκευάζονται στο εσωτερικό ορισμένων γιγάντιων άστρων; Και είναι άραγε απλή τύχη το γεγονός ότι μερικά από αυτά τα γιγάντια άστρα εκρήγνυνται με τη μορφή σουπερνόβα (υπερκαινοφανών αστέρων) διαχέοντας το πολύτιμο απόθεμα σπάνιων ατόμων που διέθεταν; Ο Σερ Φρεντ Χόιλ, που συνέβαλε σε αυτές τις ανακαλύψεις, είπε: «Πιστεύω ότι οποιοσδήποτε επιστήμονας έχει εξετάσει τις αποδείξεις δεν μπορεί παρά να καταλήξει στο συμπέρασμα πως οι νόμοι της πυρηνικής φυσικής έχουν σχεδιαστεί ηθελημένα».
Ας ρίξουμε, λοιπόν, μια προσεκτικότερη ματιά στην ύλη από την οποία αποτελείται το σύμπαν μας.
[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 4]
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ
Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ορισμένα χαρακτηριστικά του πρώιμου σύμπαντος, όπως ο ακριβής ρυθμός διαστολής του, μπορούν να εξηγηθούν χωρίς να απαιτείται κάποια νοήμων αιτία. Καταφεύγουν σε μια θεωρία, ή θεωρίες, ονόματι πληθωρισμός. Εντούτοις, η θεωρία του πληθωρισμικού σύμπαντος δεν απαντάει στο ερώτημα της προέλευσης. Απαιτεί πίστη σε κάτι προϋπάρχον, από το οποίο γεννήθηκε συμπτωματικά το σύμπαν μας.
Σύμφωνα με τη θεωρία του πληθωρισμού, το σύμπαν αρχικά είχε μέγεθος μικρότερο από ένα άτομο, και μέσα σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο μεγάλωσε ξεπερνώντας σε μέγεθος το γαλαξία μας. Λέγεται ότι έκτοτε το σύμπαν εξακολουθεί να διαστέλλεται με βραδύτερο, ομαλό ρυθμό. Σήμερα, πιστεύεται ότι το ορατό τμήμα του σύμπαντός μας είναι μικρό κλάσμα ενός μεγαλύτερου σύμπαντος. Όπως ισχυρίζονται οι υποστηρικτές της θεωρίας του πληθωρισμού, μολονότι το ορατό σύμπαν έχει την ίδια εύτακτη εμφάνιση σε όλες τις κατευθύνσεις, το μεγαλύτερο, αόρατο τμήμα του ίσως διαφέρει, μπορεί να είναι ακόμη και χαοτικό. «Ο πληθωρισμός ποτέ δεν μπορεί να ελεγχθεί μέσω παρατήρησης», δηλώνει ο αστροφυσικός Τζέφρι Μπέρμπιτζ. Στην πραγματικότητα, η θεωρία του πληθωρισμού έρχεται σε αντίθεση με νέα δεδομένα που έχουν προκύψει μέσω παρατήρησης. Σύμφωνα με την τρέχουσα κατανόηση, αν αλήθευε αυτή η θεωρία, θα απαιτούνταν μια υποθετική νέα δύναμη, η αντιβαρύτητα. Ο Χάουαρντ Τζόρτζι, επιστήμονας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, περιέγραψε τον πληθωρισμό ως «έναν θαυμάσιο επιστημονικό μύθο που είναι, αν μη τι άλλο, εξίσου ωραίος με κάθε άλλον μύθο που έχω ακούσει περί δημιουργίας».
[Εικόνα στη σελίδα 3]
Σχεδόν όλα τα αντικείμενα σε αυτή την εικόνα από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Χαμπλ είναι γαλαξίες
[Ευχαριστίες]
Σελίδες 3 και 4 (θαμπές φωτογραφίες): Robert Williams και Hubble Deep Field Team (STScI) και NASA
[Εικόνες στη σελίδα 4]
«Οι νόμοι της πυρηνικής φυσικής έχουν σχεδιαστεί ηθελημένα».—Σερ Φρεντ Χόιλ, δίπλα στο σουπερνόβα 1987Α
[Ευχαριστίες]
Dr. Christopher Burrows, ESA/STScI και NASA
Φωτογραφία: Ευγενής παραχώρηση από N. C. Wickramasinghe