Τα Γοητευτικά Χρώματα των Σελαντόν Κοριό

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ

ΤΟ 1995 ανακαλύφτηκε ένας θησαυρός στη Βιβλιοθήκη Τρούμαν, στο Μισούρι των ΗΠΑ. Τι ήταν αυτός ο θησαυρός; Ένα μικρό κεραμικό μπουκάλι νερού με σχέδια λουλουδιών και βαθύχρωμο εφυάλωμα. Αν και το ύψος του είναι μόνο 23 εκατοστά, το μπουκάλι έχει υπολογιστεί ότι αξίζει περίπου 3.000.000 δολάρια (περ. 1,05 δισ. δρχ.). Πρόκειται για δείγμα της κορεατικής αγγειοπλαστικής που είναι γνωστή με την ονομασία σελαντόν Κοριό, και το οποίο είχε δοθεί από την κυβέρνηση της Κορέας στον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν το 1946.

Γιατί είναι τα σελαντόν Κοριό τόσο πολύτιμα; Και τι τα κάνει να ξεχωρίζουν από τα άλλα προϊόντα αγγειοπλαστικής;

Μια Μοναδική Μέθοδος

Η ονομασία «σελαντόν Κοριό» αναφέρεται σε έναν μοναδικό τύπο προϊόντων αγγειοπλαστικής που κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά κατά την περίοδο της κορεατικής ιστορίας η οποία είναι γνωστή ως η περίοδος Κοριό (918-1392 Κ.Χ.).a Η κορεατική λέξη τσόντζα, που αποδίδεται σελαντόν, σημαίνει πορσελάνη μπλε χρώματος. Οι Κινέζοι εκείνης της περιόδου μιλούσαν με πολύ κολακευτικά λόγια για τα σελαντόν, χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «τα καλύτερα κάτω από τον ουρανό». Αυτό που κάνει τα σελαντόν Κοριό τόσο ξεχωριστά είναι το βαθύ, λαμπερό γαλαζοπράσινο εφυάλωμά τους.

Η ελκυστική βαθυπράσινη απόχρωση οφείλεται στο συνδυασμό των χρωμάτων του πηλού και ενός εφυαλώματος. Αυτό γινόταν με το να ψήνουν το κάθε κομμάτι δύο φορές. Ο ιστορικός της κορεατικής τέχνης Γιανκ-Μο Τσανκ εξηγεί ότι κατά τη διαδικασία αυτή το σκεύος κατασκευαζόταν από πηλό που περιείχε σίδηρο. Αρχικά ψηνόταν στους 700 έως 800 βαθμούς Κελσίου. Έπειτα, η επιφάνεια επιστρωνόταν με εφυάλωμα το οποίο περιείχε ανθρακικό ασβέστιο και 1 έως 3 τοις εκατό σίδηρο. Στη συνέχεια, το σκεύος ψηνόταν και πάλι, αυτή τη φορά σε θερμοκρασία 1.250 έως 1.300 βαθμών Κελσίου και σε αναγωγική ατμόσφαιρα.b

Μια προσεκτική ματιά στα σελαντόν Κοριό αποκαλύπτει ότι οι καλαίσθητες γραμμές τους και το σχήμα τους χαρακτηρίζονται από φυσική αρμονία. Τα κλασικά σελαντόν, όπως μπουκάλια, τσαγιέρες, πιάτα και κανάτες, χαρακτηρίζονται από τις ίδιες καλλιτεχνικές γραμμές και το ίδιο περίτεχνο στιλ που βλέπει κανείς στα παραδοσιακά ρούχα ακόμη και στους χορούς της Κορέας. Τα καλλιτεχνικά σχέδια στα σκεύη απεικονίζουν επίσης θέματα από τη φύση. Πάνω στην επιφάνεια των σελαντόν, οι αγγειοπλάστες έκαναν συνδυασμούς σχεδίων που ήταν εμπνευσμένα από βουνά, δέντρα, λουλούδια, ψάρια, πουλιά, έντομα και ανθρώπους με φόντο πανέμορφα τοπία. Μερικά από τα γεωμετρικά σχήματα που χρησιμοποιούσαν μπορούν να βρεθούν και σε σύγχρονα σχέδια αγγειοπλαστικής.

Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στα χρώματα που χρησιμοποιούνται στα σχέδια των σελαντόν. Τις περισσότερες φορές, η διακόσμηση με σχέδια ήταν ένθετη και χρησιμοποιούνταν μαύρες και λευκές βαφές. Αρχικά οι αγγειοπλάστες της περιόδου Κοριό δανείστηκαν τις τεχνικές τους από την Κίνα. Αλλά πολύ σύντομα άρχισαν να αξιοποιούν και τη δική τους επινοητικότητα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τεχνική ένθετης διακόσμησης που ονομάζεται σάνγκαμ. Σε αυτή τη διαδικασία, το επιθυμητό σχέδιο χαράζεται πάνω στην επιφάνεια του ημιτελούς σκεύους, και οι αυλακιές που προκύπτουν γεμίζονται με λευκό ή κόκκινο πηλό. Στη συνέχεια το σκεύος ψήνεται. Με το ψήσιμο ο λευκός πηλός παραμένει κατάλευκος αλλά ο κόκκινος γίνεται μαύρος.

Μια προσεκτική εξέταση ενός σελαντόν θα αποκαλύψει ότι επάνω στην επιφάνειά του υπάρχουν λεπτές ρωγμές. Πρόκειται άραγε για ατέλεια; Τι προκαλεί αυτό το φαινόμενο; Όσο πιο περίπλοκο είναι το ένθετο σχέδιο τόσο πιο λεπτό πρέπει να είναι το εφυάλωμα ώστε να φαίνεται καθαρά το σχέδιο. Επειδή το εφυάλωμα των σελαντόν ήταν τόσο λεπτό και εύθραυστο, αναπόφευκτα προκαλούνταν μικροσκοπικές ρωγμές σε όλη την επιφάνειά του, πράγμα που οφειλόταν στην προσπάθεια να γίνει πραγματικά διάφανο το φινίρισμα. Έτσι, οι ρωγμές έφτασαν στο σημείο να θεωρούνται φυσιολογικό χαρακτηριστικό των σελαντόν Κοριό και όχι ατέλεια. Μάλιστα, μερικοί σύγχρονοι αγγειοπλάστες εσκεμμένα χρησιμοποιούν εφυαλώματα που τείνουν να παρουσιάζουν ρωγμές.

Προσπάθειες για την Αναβίωση των Σελαντόν Κοριό

Μετά την εισβολή των Μογγόλων στην Κορέα, στις αρχές του 13ου αιώνα, η παραγωγή των σελαντόν Κοριό παρήκμασε γρήγορα. Τελικά, οι αγγειοπλάστες έπαψαν να κατασκευάζουν αυτά τα όμορφα σκεύη, και οι μέθοδοι παραγωγής τους έγιναν μια ξεχασμένη τέχνη. Σήμερα, επειδή τα σελαντόν Κοριό πουλιούνται πολύ ακριβά και τα σκεύη που υπάρχουν είναι λίγα, οι σύγχρονοι αγγειοπλάστες επιδιώκουν να αναβιώσουν την τεχνική. Εξετάζοντας θραύσματα αρχαίων σελαντόν, έχουν δημιουργήσει αγγεία πανομοιότυπα των αυθεντικών σε μέγεθος και σχήμα, και μερικοί αγγειοπλάστες ισχυρίζονται ότι έχουν πετύχει το ίδιο γοητευτικό χρώμα των παλιών σελαντόν Κοριό. Ωστόσο, είναι δύσκολο να ξαναφτιάξουν την ακριβή σύνθεση του αρχαίου εφυαλώματος, το οποίο φτιαχνόταν μόνο από φυσικά υλικά.

Οι σύγχρονοι αγγειοπλάστες δυσκολεύονται επίσης να αντιγράψουν άλλες λεπτομέρειες, όπως τον τρόπο και τη διάρκεια ψησίματος του αγγείου. Ερευνητές στα Ινστιτούτα Ερευνών Σελαντόν στην Κορέα έχουν πειραματιστεί με διάφορα υλικά και τεχνικές με σκοπό να αναβιώσουν το γοητευτικό χρώμα των σελαντόν Κοριό.

Τα πρόσφατα χρόνια, έχουν ανακαλυφτεί πολύτιμα σελαντόν Κοριό που ήταν χαμένα επί πολλά χρόνια. Για παράδειγμα, το 1995 ένας ψαράς, υποκινούμενος από τις φήμες που είχε ακούσει σχετικά με θραύσματα αγγείων που μπλέχτηκαν σε δίχτυα ψαρέματος, αποφάσισε να κάνει κάτι για αυτό. Μαζί με άλλους ψαράδες άρχισε να ψάχνει για αγγεία. Τελικά έφερε στην επιφάνεια 129 σκεύη σελαντόν. Μετά την επιτυχία αυτών των ψαράδων, το Γραφείο Διαφύλαξης της Κορεατικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς δημιούργησε μια ομάδα ερευνών. Βρήκαν ένα πλοίο που είχε βυθιστεί ενώ μετέφερε σελαντόν, και μέσα σε μερικούς μήνες η ομάδα ανέσυρε 463 σκεύη! Αναμφίβολα, αυτές οι εξελίξεις ενθουσίασαν πολύ τους ερευνητές που ασχολούνται με τα σελαντόν, καθώς και τους ιστορικούς της τέχνης.

Απολαύστε τα Σελαντόν Κοριό Σήμερα

Πώς μπορείτε να απολαύσετε την ομορφιά των σελαντόν Κοριό σήμερα; Ίσως μπορείτε να επισκεφτείτε τις εκθέσεις κορεατικής τέχνης σε μερικά από τα διάσημα μουσεία του κόσμου, όπως το Βρετανικό Μουσείο ή το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Ακόμα καλύτερα, αν έρθετε στην Κορέα, ίσως να επισκεφτείτε την πόλη Κινγκτζίν, όπου βρίσκονταν οι περισσότεροι αρχαίοι φούρνοι στους οποίους ψήνονταν τα σελαντόν. Ή ίσως να παρακολουθήσετε ένα από τα αρκετά ετήσια φεστιβάλ αγγειοπλαστικής που γίνονται στην επαρχία Κιόνγκγκι. Εκεί μπορείτε να δείτε να κατασκευάζονται τα σελαντόν ή ακόμα και να δοκιμάσετε τις ικανότητές σας στον τροχό του αγγειοπλάστη. Θα μπορούσατε άραγε να φανταστείτε πώς θα ήταν το να δώσετε μορφή σε ένα σκεύος, να χαράξετε στην επιφάνειά του λέξεις ή σχέδια, να το ψήσετε στο φούρνο και τελικά να κρατήσετε το ολοκληρωμένο προϊόν στα χέρια σας;

Βέβαια, μπορείτε να αποκτήσετε σύγχρονα σελαντόν από κάποιο πολυκατάστημα ή κατάστημα με σουβενίρ. Εκεί εκτίθενται βάζα, σετ από φλιτζάνια τσαγιού και άλλα αγγεία​—είτε χειροποίητα από ντόπιους αγγειοπλάστες είτε κατασκευασμένα σε εργοστάσιο. Έπειτα, ίσως μπορείτε να κεράσετε τους καλεσμένους σας κορεατικό τσάι σερβιρισμένο σε φλιτζάνια σελαντόν, ενώ ένα βάζο σελαντόν γεμάτο με λουλούδια θα ομορφαίνει το τραπέζι σας.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Αυθεντικό βάζο του 12ου αιώνα

[Ευχαριστίες]

The Collection of National Museum of Korea

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Λεπτομέρεια από σελαντόν Κοριό που δείχνει την απαράμιλλη ένθετη διακόσμηση