Η Σοβιετική Επίθεση Εναντίον της Θρησκείας

Η ΕΝΩΣΗ Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ιδρύθηκε το 1922, και η Ρωσία ξεχώρισε κατά πολύ ως η μεγαλύτερη και η σημαντικότερη από τις τέσσερις αρχικές δημοκρατίες της. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και συμπεριέλαβε συνολικά 15 δημοκρατίες με έκταση σχεδόν όσο το ένα έκτο της χερσαίας επιφάνειας της γης. Αλλά το 1991 η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε ξαφνικά.a Είναι αξιοσημείωτο πως ήταν η πρώτη χώρα που προσπάθησε να εξαλείψει από τις διάνοιες των πολιτών της την πίστη στον Θεό.

Ο Βλαντιμίρ Λένιν, ο πρώτος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν μαθητής του Καρλ Μαρξ, ο οποίος περιέγραψε τη Χριστιανοσύνη ως μέσο καταδυνάστευσης. Ο Μαρξ αποκαλούσε τη θρησκεία «το όπιο του λαού», και ο Λένιν διακήρυξε αργότερα: «Οποιαδήποτε θρησκευτική ιδέα, οποιαδήποτε ιδέα περί θεού γενικά, . . . είναι η πιο αχαρακτήριστη αχρειότητα».

Όταν πέθανε ο Πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Τύχων το 1925, δεν επιτράπηκε στην εκκλησία να εκλέξει άλλον πατριάρχη. Η επακόλουθη επίθεση εναντίον της θρησκείας είχε ως αποτέλεσμα είτε να καταστραφούν πολλοί ναοί είτε να χρησιμοποιηθούν για κοσμικούς σκοπούς. Οι ιερείς καταδικάστηκαν να εκτίσουν ποινές σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, όπου πολλοί πέθαναν. «Υπό την εξουσία του Ιωσήφ Στάλιν στο τέλος της δεκαετίας του 1920 και στη δεκαετία του 1930», εξηγεί η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (Encyclopædia Britannica), «η εκκλησία υπέφερε αιματηρό διωγμό που στοίχισε τη ζωή χιλιάδων θυμάτων. Το 1939, υπήρχαν μόνο τρεις ή τέσσερις Ορθόδοξοι επίσκοποι και 100 ναοί που μπορούσαν να λειτουργούν επίσημα».

Ωστόσο, σε χρόνο μηδέν, έλαβε χώρα μια αξιοσημείωτη αλλαγή.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Θρησκεία

Το 1939, η ναζιστική Γερμανία, η οποία τότε ήταν σύμμαχος της Σοβιετικής Ένωσης, εισέβαλε στην Πολωνία σηματοδοτώντας έτσι την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Μέσα σε έναν χρόνο η Σοβιετική Ένωση είχε αφομοιώσει τις τελευταίες 4 από τις 15 δημοκρατίες της​—τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Εσθονία και τη Μολδαβία. Τον Ιούνιο του 1941, ωστόσο, η Γερμανία εξαπέλυσε μαζική επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία αιφνιδίασε πλήρως τον Στάλιν. Ως το τέλος του χρόνου, τα γερμανικά στρατεύματα είχαν φτάσει στα περίχωρα της Μόσχας, και η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης φαινόταν πολύ κοντά.

Μέσα στην απόγνωσή του, ο Στάλιν προσπάθησε να κινητοποιήσει τη χώρα για το Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, όπως τον αποκάλεσαν οι Ρώσοι. Ο Στάλιν αναγνώρισε ότι έπρεπε να κάνει παραχωρήσεις στην εκκλησία προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη του λαού στον πόλεμο, εφόσον εκατομμύρια πολίτες εξακολουθούσαν να είναι θρησκευόμενοι. Τι αποτέλεσμα έφερε αυτή η θεαματική μεταστροφή της πολιτικής του Στάλιν απέναντι στη θρησκεία;

Με τη συνεργασία της εκκλησίας, ο ρωσικός λαός κινητοποιήθηκε για να υποστηρίξει τον πόλεμο, και μέχρι το 1945 οι Σοβιετικοί είχαν πετύχει μια εντυπωσιακή νίκη κατά των Γερμανών. Μετά την αναστολή της σοβιετικής επίθεσης εναντίον της θρησκείας, οι Ορθόδοξοι ναοί αυξήθηκαν σε 25.000, και οι ιερείς έφτασαν τους 33.000.

Νέα Επίθεση

Στην πραγματικότητα, όμως, ο στόχος που είχαν οι Σοβιετικοί ηγέτες να εξαλείψουν την ιδέα περί Θεού από τις διάνοιες των πολιτών δεν είχε αλλάξει. Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα εξηγεί: «Μια νέα αντιθρησκευτική κίνηση εγκαινιάστηκε από τον Πρωθυπουργό Νικίτα Χρουστσόφ την περίοδο 1959-1964, μειώνοντας τον αριθμό των ναών που λειτουργούσαν ακόμη σε λιγότερους από 10.000. Ο Πατριάρχης Ποιμήν εκλέχθηκε το 1971 μετά το θάνατο του Αλέξιου και, μολονότι η εκκλησία είχε ακόμη υπό τον έλεγχό της εκατομμύρια πιστούς, το μέλλον της παρέμενε αβέβαιο».b

Αργότερα θα εξετάσουμε πώς κατάφερε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία να επιβιώσει από αυτή τη νέα σοβιετική επίθεση. Αλλά τι συνέβη με τις άλλες θρησκείες στη Σοβιετική Ένωση; Ποια από αυτές έγινε κύριος στόχος της επίθεσης, και γιατί; Αυτό θα εξεταστεί στο επόμενο άρθρο.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Ο Λένιν αποκαλούσε “οποιαδήποτε ιδέα περί Θεού αχαρακτήριστη αχρειότητα”

[Ευχαριστίες]

Musée d’Histoire Contemporaine—BDIC