Ο Άνθρωπος Προσπαθεί να Τιθασεύσει τον Άνεμο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

ΤΙ ΣΚΕΦΤΕΣΤΕ όταν βλέπετε τον ανεμόμυλο στην επόμενη σελίδα; Μήπως σας θυμίζει κάποιο ολλανδικό τοπίο; Ή μήπως έρχεται στο μυαλό σας ο Δον Κιχώτης, ένας μυθικός Ισπανός ευγενής ο οποίος φανταζόταν τους ανεμόμυλους σαν επικίνδυνους γίγαντες; Ίσως η εικόνα σάς κάνει να σκεφτείτε κάποιον αναπαλαιωμένο ανεμόμυλο ο οποίος είναι τώρα τοπικό αξιοθέατο.

Αν και υπάρχουν ακόμη ανεμόμυλοι διάσπαρτοι στην ύπαιθρο πολλών περιοχών του κόσμου, αυτοί μπορεί να θεωρούνται απλώς γραφικά μνημεία μιας παλιάς εποχής. Επί αιώνες, όμως, οι ανεμόμυλοι ήταν ό,τι πιο σύγχρονο για την τεχνολογία της εποχής τους. Και πρόσφατα, έπειτα από δεκαετίες στο περιθώριο, η ιδέα του ανεμόμυλου αναβιώνει και ωφελεί τους ανθρώπους παντού. Σας προσκαλούμε να μάθετε την ιστορία του ανεμόμυλου όπως διαμορφώθηκε μέσα από τους ανέμους της αλλαγής και τις μεταβαλλόμενες ανάγκες.

Άλεσμα Χωρίς Κόπο

Όλα άρχισαν με τη βασική ανάγκη για ψωμί. Προκειμένου να έχουν αλεύρι για το ψωμί, οι αρχαίοι λαοί, όπως οι Ισραηλίτες, άλεθαν βρώσιμα σιτηρά χρησιμοποιώντας «χειρόμυλους». (Αριθμοί 11:7, 8) Η χειροκίνητη άλεση με μια βαριά πέτρα πάνω σε μια άλλη ήταν κοπιαστική εργασία. Αργότερα, χρησιμοποιήθηκαν ευρέως βαρύτερες μυλόπετρες “που τις γύριζε ένα γαϊδούρι” ή κάποιο άλλο υποζύγιο. (Ματθαίος 18:6) Αλλά ακόμη και οι μύλοι που τους κινούσαν ζώα είχαν τα μειονεκτήματά τους.

Ο άνθρωπος είχε ήδη μάθει να τιθασεύει τη δύναμη του νερού με τον υδροτροχό και την αιολική ενέργεια με το ιστιοφόρο. Πιθανότατα κάπου στις άνυδρες στέπες της Ασίας ή της Μέσης Ανατολής, τον έβδομο περίπου αιώνα Κ.Χ., συνδυάστηκαν αυτές οι δύο δυνατότητες με σκοπό την κίνηση της μυλόπετρας από τον άνεμο. Τα πανιά αυτής της νέας εφεύρεσης, τα οποία ωθούνταν από τον άνεμο, γύριζαν έναν κάθετο άξονα που ήταν προσαρμοσμένος πάνω σε μια μυλόπετρα.a Αυτός ο υποτυπώδης ανεμόμυλος χρησίμευε για το άλεσμα σιταριού ή κριθαριού καθώς και για την άντληση υπόγειων νερών. Πόσο αληθινό είναι ότι οι εφευρέσεις προκύπτουν από τις ανάγκες!

Αλλαγή Σχεδιασμού για την Αξιοποίηση του Ανέμου

Οι πρώτοι μύλοι, των οποίων τα πανιά περιστρέφονταν γύρω από έναν κάθετο άξονα, δεν ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί. Αλλά η αποδοτικότητά τους βελτιώθηκε κατά πολύ όταν ανακαλύφτηκε ότι μπορούσε να παραχθεί περισσότερη ενέργεια όταν τα πανιά, ή τα πτερύγια, προσαρμόζονταν σε έναν οριζόντιο άξονα ο οποίος προεξείχε από κάποιον πύργο. Για να γυρίζει η μυλόπετρα που βρισκόταν από κάτω, η περιστροφή του οριζόντιου άξονα μεταδιδόταν σε έναν κάθετο άξονα μέσω μιας σειράς οδοντωτών τροχών. Χάρη σε αυτή την τροποποίηση, οι ανεμόμυλοι μπορούσαν να αξιοποιούν περισσότερο την αιολική ενέργεια. Αυτοί οι νέοι μύλοι είχαν αρκετή ενέργεια για να κινήσουν βαριά μηχανήματα όπως τα δισκοπρίονα.

Όποια εργασία και αν έκαναν, όμως, οι ανεμόμυλοι χρειάζονταν συνεχή παροχή ενέργειας. Και ο άνεμος έχει το ενοχλητικό ιδίωμα να αλλάζει συνεχώς διεύθυνση. Πώς θα μπορούσαν τα πανιά του ανεμόμυλου να παραμένουν ευθυγραμμισμένα με τον άνεμο; Η ανακάλυψη ενός περιστρεφόμενου ανεμόμυλου αποτέλεσε μια αρχική λύση. Ο μύλος περιστρεφόταν πάνω σε έναν στύλο, πράγμα που επέτρεπε σε ολόκληρη την κατασκευή, μαζί με τα κύρια πανιά, να στρέφεται άμεσα προς τον άνεμο.

Εφόσον αυτοί οι περιστρεφόμενοι ανεμόμυλοι είχαν, κατ’ ανάγκην, περιορισμένο μέγεθος, άλλοι κατασκευαστές ανεμόμυλων αποφάσισαν να διατηρήσουν τον πύργο σταθερό και αντί για τον πύργο να περιστρέφεται η οροφή του. Σε αυτούς τους ανεμόμυλους ο κύριος άξονας προεξέχει από την οροφή και δίνει τη δυνατότητα σε αυτήν και στα πανιά να βρίσκονται κάθετα στον άνεμο ανεξάρτητα από τη διεύθυνσή του. Πώς θα μπορούσε ο μυλωνάς να γυρίζει την οροφή μαζί με τον άξονα, τα πανιά και το σύστημα πέδησης; Κοιτάξτε άλλη μια φορά τη φωτογραφία της σελίδας 23, η οποία απεικονίζει έναν ανεμόμυλο στην Καρθαγένη της Ισπανίας. Θα παρατηρήσετε ένα δοκάρι που βγαίνει από την οροφή πίσω από τον ανεμόμυλο και φτάνει μέχρι το έδαφος. Αν και μοιάζει με δοκό υποστήριξης, στην πραγματικότητα είναι ένα όργανο μόχλευσης. Αν κάποιος άνθρωπος ή ζώο ασκήσει δύναμη σε αυτό το δοκάρι, μπορεί να το σπρώξει ή να το τραβήξει, γυρίζοντας την οροφή μέχρι να έρθουν τα πτερύγια του μύλου σε θέση κάθετη στον άνεμο.

Άλλοι ανεμόμυλοι έχουν ένα εξάρτημα που μοιάζει με μικρό έλικα ή βεντάλια, και βρίσκεται πίσω από τα κύρια πανιά. Αυτή η βεντάλια είναι σχεδιασμένη για να κινεί τα πανιά αυτομάτως προς τη σωστή κατεύθυνση. Πώς λειτουργεί; Φανταστείτε ότι τα κύρια πανιά του ανεμόμυλου είναι κάθετα στον άνεμο και περιστρέφονται με μεγάλη ταχύτητα. Ξαφνικά ο άνεμος αλλάζει διεύθυνση και η κίνηση των πανιών επιβραδύνεται. Τώρα, η βεντάλια, η οποία βρίσκεται σε σωστή γωνία σε σχέση με τα πανιά, ωθείται από τον άνεμο και αρχίζει να στροβιλίζεται. Αυτή η κίνηση περιστρέφει ένα σύνολο από οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι αυτομάτως ευθυγραμμίζουν και πάλι την οροφή και τα πανιά με τον άνεμο που συνεχώς αλλάζει διεύθυνση.

Από τα Πανιά στις «Γρίλιες»

Ένας άλλος παράγοντας που καθιστά δύσκολο το να τιθασευτεί ο άνεμος είναι η συνεχής μεταβολή της ισχύος του. Οι πρώτοι ανεμόμυλοι, οι οποίοι είχαν πανιά όμοια με εκείνα των ιστιοφόρων, δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν εύκολα στις ποικίλες ταχύτητες του ανέμου. Η τριβή λόγω της χρησιμοποίησης των φρένων παρήγε θερμότητα, η οποία μπορούσε να προκαλέσει φωτιά. Επίσης, οι ισχυρές ριπές ανέμου θα μπορούσαν να ρίξουν τα πανιά το ένα πάνω στο άλλο ή μέσα στον ίδιο το μύλο προκαλώντας σοβαρή ζημιά. Σε μερικές περιπτώσεις, όταν τα φρένα χαλάρωναν τη στιγμή που ο μυλωνάς βρισκόταν πάνω σε ένα πτερύγιο διπλώνοντας τα πανιά, το αποτέλεσμα ήταν να εκτιναχτεί στον αέρα!

Το 1772 αυτό το πρόβλημα υπερνικήθηκε όταν ένας Σκωτσέζος κατασκευαστής μύλων αντικατέστησε τα πανιά με «γρίλιες» οι οποίες άνοιγαν και έκλειναν αυτομάτως—μηχανισμός που έμοιαζε κάπως με τις περσίδες των παραθύρων. Το βιβλίο Ανεμόμυλοι (Windmills) εξηγεί: «Όταν έρχεται μια δυνατή ριπή, η πίεση που ασκείται στις «γρίλιες» υπερισχύει της δύναμης του ελατηρίου και οι «γρίλιες» ανοίγουν αφήνοντας τον άνεμο να περάσει και επιβραδύνοντας την ταχύτητα του πτερυγίου. Καθώς ο άνεμος εξασθενεί, η δύναμη του ελατηρίου υπερισχύει της πίεσης του ανέμου και οι «γρίλιες» κλείνουν, δημιουργώντας μεγαλύτερη επιφάνεια για τον άνεμο και διατηρώντας την ταχύτητα του πτερυγίου».

Με τις περιστρεφόμενες οροφές και τα αυτορυθμιζόμενα πτερύγια, οι ανεμόμυλοι έφτασαν στο απόγειό τους στα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε υπολογιζόταν ότι οι ευρωπαϊκοί μύλοι παρήγαν ενέργεια ισχύος 1.500 περίπου μεγαβάτ.b Αλλά τότε, οι άνεμοι της τεχνολογικής αλλαγής έφεραν τον ηλεκτρισμό, τις ατμογεννήτριες και τον κινητήρα εσωτερικής καύσης. Οι ανεμόμυλοι δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν τις νέες μηχανές ως προς την αποτελεσματικότητα και την ευκολία στη μεταφορά τους, και φαινόταν ότι ο άνεμος δεν θα φυσούσε ποτέ ξανά στα πανιά τους. Τότε προέκυψε μια αναπάντεχη ανάγκη.

Σύγχρονοι Διάδοχοι των Παλαιών Ανεμόμυλων

Η κρίση των καυσίμων τη δεκαετία του 1970 οδήγησε σε έρευνες για εναλλακτικές μορφές ενέργειας που δεν εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα. Την ίδια σχεδόν περίοδο, προέκυψε αυξανόμενη ανησυχία για τις εκπομπές ρύπων από ορυκτά καύσιμα, οι οποίοι μολύνουν την ατμόσφαιρα. Ξεκίνησε η αναζήτηση «καθαρών» μορφών ενέργειας. Ξαφνικά, η ιδέα του ανεμόμυλου έγινε ελκυστική επιλογή και η τεχνολογία της ανεμογεννήτριας άρχισε να αναπτύσσεται.

Οι σύγχρονοι «ανεμόμυλοι» είναι πολύ πιο λεπτοί από τους προκατόχους τους. Αυτό οφείλεται στο ότι, ανόμοια με τον παραδοσιακό ανεμόμυλο, οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες φυσιολογικά δεν κινούν κάποιο μηχάνημα που βρίσκεται μέσα στο μύλο. Κάθε γεννήτρια μετατρέπει την αιολική ενέργεια σε ηλεκτρική, η οποία συνήθως διοχετεύεται στο τοπικό ηλεκτρικό δίκτυο. Το 1988 αυτοί οι νέοι «ανεμόμυλοι» παρήγαν ενέργεια ισχύος 1.500 μεγαβάτ στην Ευρώπη, ακριβώς όπως έκαναν οι προκάτοχοί τους έναν αιώνα νωρίτερα.

Τα σύγχρονα αιολικά πάρκα, που μοιάζουν με μια σειρά από τεράστια δέντρα καλυμμένα με πάγο πάνω στις κορυφές των μεγάλων λόφων, έχουν αρχίσει να αλλάζουν την όψη επαρχιακών περιοχών. Αν και αυτές οι ανεμογεννήτριες μπορεί να μην έχουν όμορφη εμφάνιση, οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως οποιαδήποτε δυσάρεστη οπτική εντύπωση αποτελεί μικρό τίμημα σε σύγκριση με τα δεκάδες χιλιάδες μεγαβάτ «καθαρής» ενέργειας την οποία παράγουν οι ανεμογεννήτριες παγκοσμίως. Αυτοί οι σύγχρονοι ανεμόμυλοι συμβάλλουν με σημαντικό τρόπο στην παγκόσμια προσπάθεια για τη μείωση των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, κάτι που ωφελεί όλους τους ανθρώπους.

Ωστόσο, ούτε ο παραδοσιακός ανεμόμυλος ούτε η σύγχρονη ανεμογεννήτρια δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αν δεν υπήρχε αυτό το αστείρευτο απόθεμα «καθαρής» ενέργειας​—ο άνεμος. Πόσο ευγνώμονες μπορούμε να είμαστε στον “Δημιουργό του ανέμου”!​—Αμώς 4:13.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ισπανικός ανεμόμυλος με οχτώ πανιά, ο λεγόμενος Ελ Μολίνο Σαμπάλα

[Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

Σύγχρονες ανεμογεννήτριες, Κάδιξ, Ισπανία

[Εικόνες στη σελίδα 25]

1. Κονσουέγρα, Ισπανία

2. Μαγιόρκα, Ισπανία

3. Αρούμπα, Μικρές Αντίλλες

[Ευχαριστίες]

Godo-Foto

Godo-Foto