«Ο Υπ’ Αριθμόν Ένα Εργοδότης στον Κόσμο»

Κάθε χρόνο πάνω από 600 εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν διεθνή ταξίδια. Εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότεροι ταξιδεύουν μέσα στη χώρα τους είτε για εργασία είτε για αναψυχή. Ως αποτέλεσμα, η τουριστική βιομηχανία​—που περιλαμβάνει ξενοδοχεία, θέρετρα, αεροπορικές εταιρίες, ταξιδιωτικά γραφεία και άλλες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών σε ταξιδιώτες—​περιγράφεται ως «ο υπ’ αριθμόν ένα εργοδότης στον κόσμο».

ΥΠΟΛΟΓΙΖΕΤΑΙ ότι ο τουρισμός αποφέρει παγκοσμίως τρία τρισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Οι τουρίστες ως άτομα μπορεί να μη θεωρούν τον εαυτό τους μέρος ενός παγκόσμιου κινήματος ειρήνης, αλλά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών έδωσε αυτόν το χαρακτηρισμό στην τουριστική βιομηχανία. Το 2004, ο Φρανσέσκο Φραντζάλι, γενικός γραμματέας του οργανισμού, είπε σε μια προεδρική διάσκεψη που διεξάχθηκε στη Μέση Ανατολή: «Ο τουρισμός και η ειρήνη συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. Οι επιρροές που ασκεί ο τουρισμός είναι τόσο ισχυρές ώστε μπορούν να αλλάξουν καταστάσεις φαινομενικά μη αναστρέψιμες και να φέρουν συμφιλίωση εκεί όπου κάτι τέτοιο θεωρείται αδύνατον».

Πώς προέκυψε αυτή η ισχυρή βιομηχανία; Αποτελεί πράγματι ο τουρισμός ωφέλιμη επιρροή; Επίσης, μπορούν «οι επιρροές που ασκεί ο τουρισμός» να φέρουν αληθινή ειρήνη;

Χρυσή Εποχή για τον Τουρισμό

Οι σπόροι της σύγχρονης τουριστικής βιομηχανίας στη Δύση σπάρθηκαν κυρίως το 19ο αιώνα. Καθώς τα μέλη των μεσαίων κοινωνικών τάξεων αυξάνονταν στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες χάρη στη βιομηχανική επανάσταση, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι διέθεταν τόσο τα χρήματα όσο και το χρόνο να ταξιδεύουν.

Επιπρόσθετα, σημειώθηκαν σπουδαίες εξελίξεις στους τρόπους μαζικής μεταφοράς. Ισχυρές ατμομηχανές διακινούσαν τους επιβάτες από τη μια κύρια πόλη στην άλλη, ενώ μεγάλα ατμόπλοια τους μετέφεραν με ταχύτητα από τη μια ήπειρο στην άλλη. Για να καλυφτούν οι ανάγκες της αυξανόμενης κίνησης, μεγάλα ξενοδοχεία ξεφύτρωναν κοντά σε τερματικούς σταθμούς τρένων και σε λιμάνια.

Το 1841, ο Άγγλος επιχειρηματίας Τόμας Κουκ διέκρινε τις δυνατότητες που παρείχε η συνένωση αυτών των στοιχείων. Ήταν ο πρώτος που συνδύασε τις μεταφορές, τα καταλύματα και τις δραστηριότητες σε επιθυμητούς προορισμούς σε ένα τουριστικό πακέτο διακοπών. «Χάρη στο σύστημα που δημιούργησε ο κ. Κουκ», ανέφερε ο Βρετανός πολιτικός Γουίλιαμ Γλάδστων τη δεκαετία του 1860, «ολόκληρες κοινωνικές τάξεις έχουν αποκτήσει για πρώτη φορά εύκολη πρόσβαση σε ξένες χώρες και έχουν εξοικειωθεί ως έναν βαθμό με αυτές, πράγμα που δεν τους προκαλεί αισθήματα αποστροφής αλλά συμπάθειας».

Η Έκρηξη του 20ού Αιώνα

Δυστυχώς, η ολοένα και μεγαλύτερη εξοικείωση με τους ξένους την οποία προήγε ο τουρισμός δεν εμπόδισε το ξέσπασμα δύο παγκόσμιων πολέμων στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Αντί, όμως, να καταστρέψουν τον τουρισμό, οι κοινωνικές αλλαγές και οι τεχνολογικές εξελίξεις που προκλήθηκαν από εκείνους τους πολέμους στην πραγματικότητα επιτάχυναν την ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας.

Τα αεροπορικά ταξίδια έγιναν γρηγορότερα και φτηνότερα, οι αυτοκινητόδρομοι εξαπλώθηκαν στα μήκη και πλάτη των ηπείρων και τα μηχανοκίνητα οχήματα πολλαπλασιάστηκαν. Στα μέσα του 20ού αιώνα, οι διακοπές και τα ταξίδια για τουρισμό αποτελούσαν πλέον χαρακτηριστικό του Δυτικού πολιτισμού και ήταν εφικτά για τις περισσότερες κοινωνικές τάξεις. Επίσης, εκατομμύρια νοικοκυριά απέκτησαν τηλεοπτικές συσκευές και οι άνθρωποι γοητεύονταν από εικόνες εξωτικών προορισμών, γεγονός που διήγειρε την παρόρμηση για ταξίδια.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, οι τουρίστες που έκαναν διεθνή ταξίδια έφταναν τα 70 εκατομμύρια κάθε χρόνο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, αυτός ο αριθμός είχε εκτοξευτεί ξεπερνώντας τα 500 εκατομμύρια! Σε όλη την υδρόγειο ξεφύτρωναν τουριστικά θέρετρα για να καλύψουν τις ανάγκες των ταξιδιωτών​—τόσο του εξωτερικού όσο και του εσωτερικού. Βιομηχανίες που δεν συνδέονταν άμεσα με τον τουρισμό ωφελήθηκαν, εφόσον οι τουρίστες καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες τροφίμων και ποτών και δαπανούν χρήματα για πολλά άλλα αγαθά και υπηρεσίες.

Σήμερα ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την οικονομία 125 και πλέον χωρών. Τονίζοντας τα οφέλη που μπορεί να φέρει ο τουρισμός, ένα δελτίο τύπου το οποίο εξέδωσε το 2004 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών εξήγησε ότι ο τουρισμός μπορεί να ανακουφίσει από τη φτώχεια μέσω της δημιουργίας τουριστικών επιχειρήσεων μικρού και μεσαίου μεγέθους. Δημιουργώντας νέες εργασίες, μπορεί να αναβαθμίσει «την περιβαλλοντική, την πολιτιστική και την κοινωνική συνείδηση».

Αλλά ίσως ρωτήσετε: “Πώς μπορεί ο τουρισμός να επιτελέσει αυτά τα πράγματα; Και πώς μπορεί να ωφελήσει το περιβάλλον;”

Πουλούν τη Φύση για να τη Σώσουν

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ορισμένοι επιστήμονες και κινηματογραφιστές εκδήλωσαν μεγάλο ενδιαφέρον για τη διάσωση των βροχερών δασών και των κοραλλιογενών υφάλων καθώς και των πλασμάτων που εξαρτώνται από αυτά. Τα επακόλουθα δημοσιεύματα και ντοκιμαντέρ για τη φύση ήγειραν το ενδιαφέρον του κοινού για να επισκεφτεί αυτά τα φυσικά αξιοθέατα. Οι μικρές επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν για να καλύψουν τις ανάγκες των επιστημόνων και των κινηματογραφιστών επεκτάθηκαν παρέχοντας υπηρεσίες στα πλήθη των τουριστών που είχαν οικολογικά ενδιαφέροντα.

Οι οικοπεριηγήσεις έγιναν γρήγορα δημοφιλείς, κάνοντας τον οικοτουρισμό το πιο γοργά αναπτυσσόμενο τμήμα της τουριστικής βιομηχανίας. Πράγματι, η προβολή των φυσικών αξιοθέατων έχει αποδειχτεί πολύ προσοδοφόρα. Η δημοσιογράφος Μάρθα Σ. Χάνι εξήγησε: «Σε αρκετές χώρες, ο τουρισμός που βασίζεται στη φύση αναπτύχθηκε ταχύτατα φτάνοντας στο σημείο να γίνει η μεγαλύτερη πηγή συναλλάγματος, ξεπερνώντας τις μπανάνες στην Κόστα Ρίκα, τον καφέ στην Τανζανία και στην Κένυα, καθώς και τα υφάσματα και τα κοσμήματα στην Ινδία».

Με αυτόν τον τρόπο ο τουρισμός έχει παράσχει πολύτιμο οικονομικό κίνητρο για τη διάσωση φυτών και ζώων. «Στην Κένυα», παρατήρησε η Χάνι, «υπολογίζεται ότι ένα λιοντάρι φέρνει κέρδη [5.000 ευρώ] το χρόνο από τον τουρισμό, ενώ ένα κοπάδι ελεφάντων [460.000 ευρώ] ετησίως». Εκτιμάται ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι της Χαβάης αποφέρουν 270 εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο χάρη στον τουρισμό που βασίζεται στη φύση!

Τι Είναι οι Οικοπεριηγήσεις

Η έκθεση με τίτλο Οικοτουρισμός: Αρχές, Μέθοδοι και Στρατηγική για τη Βιωσιμότητα (Ecotourism: Principles, Practices and Policies for Sustainability) του Προγράμματος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον αναφέρει: «Πολλές ταξιδιωτικές και τουριστικές επιχειρήσεις βρίσκουν βολικό να χρησιμοποιούν τον όρο “οικοτουρισμός” στα έντυπά τους, ενώ διάφορες κυβερνήσεις τον έχουν χρησιμοποιήσει εκτεταμένα για να διαφημίσουν τους προορισμούς τους, και όλα αυτά χωρίς να προσπαθούν να ανταποκριθούν σε οποιαδήποτε από τις πιο βασικές αρχές [του οικοτουρισμού]». Πώς μπορείτε να καθορίσετε αν η περιήγηση που σκέφτεστε να κάνετε είναι πραγματικά οικοπεριήγηση;

Η Μέγκαν Έπλερ Γουντ, συντάκτρια της παραπάνω έκθεσης, λέει ότι ένα σωστό πρόγραμμα οικοπεριήγησης περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία: Πριν από το ταξίδι παρέχει πληροφορίες για τον πολιτισμό και το περιβάλλον που θα επισκεφτείτε καθώς και οδηγίες σχετικά με το κατάλληλο ντύσιμο και την πρέπουσα συμπεριφορά. Διευθετεί να γίνει εμπεριστατωμένη ενημέρωση των συμμετεχόντων γύρω από τα γεωγραφικά, τα κοινωνικά και τα πολιτικά χαρακτηριστικά του προορισμού καθώς και τις ευκαιρίες που δίνονται για επαφές με τους ντόπιους πέρα από αυτές που γίνονται στα πλαίσια των εμπορικών συναλλαγών. Διασφαλίζει ότι όλα τα εισιτήρια για τα πάρκα είναι πληρωμένα και ότι παρέχονται καταλύματα που σέβονται το περιβάλλον.

Τι Έχει Επιτελέσει ο Οικοτουρισμός

Ο οικοτουρισμός περιλαμβάνει συνήθως περισσότερα από μια οργανωμένη περιήγηση σε ένα μέρος φυσικού ενδιαφέροντος. Έχει οριστεί ως «ταξίδι σε φυσικές περιοχές με σκοπό την κατανόηση του πολιτισμού και της φυσικής ιστορίας του περιβάλλοντος, ενώ συγχρόνως λαμβάνεται μέριμνα ώστε να μην επηρεαστεί η ισορροπία του οικοσυστήματος και παράλληλα δημιουργούνται οικονομικά δεδομένα που καθιστούν τη διατήρηση των φυσικών πόρων ωφέλιμη για τους ντόπιους».

Έχει ανταποκριθεί ο οικοτουρισμός σε αυτά τα υψηλά πρότυπα; Ο Μάρτιν Γουικέλσκι, από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, λέει: «Ο οικοτουρισμός είναι ένας από τους κύριους παράγοντες χάρη στους οποίους έχουν προστατευτεί τα [νησιά] Γκαλαπάγκος». Στη Ρουάντα, μια αφρικανική χώρα, η επιτυχής προώθηση του οικοτουρισμού οδήγησε στην επιβίωση του ορεινού γορίλα καθώς αποτελεί για τους ντόπιους εναλλακτική πηγή εισοδήματος αντί της λαθροθηρίας. Σε άλλες αφρικανικές χώρες, τα καταφύγια θηραμάτων υποστηρίζονται οικονομικά από τα χρήματα που δαπανούν εκεί οι τουρίστες.

Σε όλο τον κόσμο, ο οικοτουρισμός έχει συμβάλει σε περιβαλλοντικές και κοινωνικές βελτιώσεις, και η τουριστική βιομηχανία έχει φέρει αναμφίβολα πολλά οικονομικά οφέλη. Αλλά αποτελεί πάντοτε αυτή η βιομηχανία ωφέλιμη επιρροή; Ποιες είναι οι μελλοντικές προοπτικές για τα ταξίδια στον κόσμο;

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 6]

Συμβουλές για Όσους Κάνουν Διεθνή Ταξίδιαa

Πριν αναχωρήσετε

1. Καταρτίστε έναν κατάλογο με σημαντικά στοιχεία​—πληροφορίες για το διαβατήριο, αριθμούς πιστωτικών καρτών, αριθμούς αεροπορικών εισιτηρίων και λεπτομέρειες σχετικά με ταξιδιωτικές επιταγές. Αφήστε ένα αντίγραφο του καταλόγου στο σπίτι και πάρτε το άλλο μαζί σας.

2. Σιγουρευτείτε ότι έχετε θεωρημένο διαβατήριο και έγκυρη βίζα. Φροντίστε να κάνετε τα εμβόλια που τυχόν απαιτούνται.

3. Σιγουρευτείτε ότι η ιατρική σας ασφάλιση είναι επαρκής, εφόσον η επείγουσα περίθαλψη ή η μεταφορά από το εξωτερικό θα μπορούσε να σας κοστίσει χιλιάδες ευρώ. Αν πάσχετε από κάτι, πάρτε μαζί σας μια επιστολή από το γιατρό σας η οποία περιγράφει την ασθένειά σας και οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή παίρνετε. (Προσοχή: Μερικά φάρμακα μπορεί να μην επιτρέπονται σε ορισμένες χώρες. Ζητήστε πληροφορίες από την κοντινότερη πρεσβεία ή προξενείο της χώρας που σχεδιάζετε να επισκεφτείτε.)

Ενώ ταξιδεύετε

1. Μην παίρνετε μαζί σας πράγματα που είναι τόσο σημαντικά ώστε δεν έχετε το περιθώριο να τα χάσετε.

2. Να έχετε το διαβατήριο και άλλα πολύτιμα πράγματα πάνω σας, όχι σε τσάντα ή σε εκτεθειμένες τσέπες. Να μη μεταφέρει όλα τα έγγραφα ένα μέλος της οικογένειας.

3. Αν έχετε το πορτοφόλι σας σε κάποια τσέπη, το να το τυλίξετε με λαστιχάκια μπορεί να δυσκολέψει τους πορτοφολάδες να το τραβήξουν έξω.

4. Να παρακολουθείτε τις αγορές που κάνετε με πιστωτικές κάρτες και να μην υπερβαίνετε τον προϋπολογισμό σας. Αν ξεπεράσετε το πιστωτικό όριο της κάρτας σας, σε μερικές χώρες μπορεί να σας συλλάβουν.

5. Να προσέχετε το ζήτημα της φωτογράφησης ατόμων που ανήκουν στο στρατό καθώς και στρατιωτικών ή βιομηχανικών εγκαταστάσεων, όπως επίσης λιμανιών, σιδηροδρομικών σταθμών ή αεροδρομίων. Ορισμένες χώρες ίσως το θεωρήσουν αυτό απειλή για την ασφάλεια.

6. Μη μεταφέρετε δέματα για οποιονδήποτε δεν γνωρίζετε καλά.

Όταν αγοράζετε σουβενίρ

1. Να θυμάστε ότι πολλές χώρες απαγορεύουν να εισάγει κάποιος ελεφαντόδοντο, καβούκια από χελώνες, φυτά, γούνες και άλλα αντικείμενα, ακόμη και αν πρόκειται για μικρά σουβενίρ.

2. Να προσέχετε όταν αγοράζετε εφυαλωμένα κεραμικά, επειδή μερικά τέτοια αντικείμενα μπορεί να προκαλέσουν μολυβδίαση αν δεν έχουν κατασκευαστεί σωστά.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 5]

Οι οικοπεριηγήσεις έγιναν γρήγορα δημοφιλείς