Όταν τα Ψάρια σάς Κάνουν να Αρρωστήσετε

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΑ ΦΙΤΖΙ

Να φάω ή να μη φάω​—αυτό ήταν το δίλημμα του Αρεμπόντο. Ήξερε τον κίνδυνο, αλλά πεινούσε. Και το ψάρι, που ήταν ψημένο στα κάρβουνα, μύριζε υπέροχα. Τελικά νίκησε η πείνα του. Αλλά η ναυτία και οι πόνοι στην κοιλιά που τον έπιασαν απότομα, και στη συνέχεια οι εμετοί και η διάρροια, τον έκαναν να εύχεται να μην το είχε φάει.

ΟΤΑΝ ο Αρεμπόντο μεταφέρθηκε εσπευσμένα από τους φίλους του στο νοσοκομείο του μικρού νησιού του Ειρηνικού όπου κατοικούσε, ήταν ημιαναίσθητος, αφυδατωμένος και είχε πόνους στο στήθος, επικίνδυνα χαμηλή πίεση αίματος και βραδυκαρδία. Τις επόμενες λίγες μέρες, εκτός από τους πονοκεφάλους, τη ζαλάδα και την κόπωση, είχε μουδιασμένα πόδια, πόνο κατά την ούρηση και μια παράξενη αντιστροφή της αίσθησης του ψυχρού και του θερμού—το κρύο τού φαινόταν ζεστό και το ζεστό κρύο. Έπειτα από οχτώ μέρες, ο σφυγμός του σταθεροποιήθηκε, αλλά το μούδιασμα και η κόπωση συνεχίστηκαν επί εβδομάδες.

Ο Αρεμπόντο είχε πέσει θύμα των δραστικών φυσικών τοξινών οι οποίες μολύνουν τροπικά ψάρια των κοραλλιογενών υφάλων που κανονικά είναι βρώσιμα. Η πάθηση αυτή, που περιγράφεται ως δηλητηρίαση από ψάρια μολυσμένα με σιγκουάτερα (CFP), συναντάται στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού καθώς και στην Καραϊβική. Σε αυτές τις περιοχές, τα ντόπια ψάρια αποτελούν βασική πηγή διατροφής.

Η CFP δεν είναι καινούρια ασθένεια. Στην πραγματικότητα, αποτελούσε μάστιγα για τους Ευρωπαίους θαλάσσιους εξερευνητές. Παρόμοια, πολλοί παραθεριστές στις μέρες μας έχουν υποφέρει από τις εξουθενωτικές συνέπειές της. Όπως είναι ευνόητο, η CFP περιορίζει την αλιευτική και την τουριστική βιομηχανία σε πολλά νησιωτικά έθνη. Επιπλέον, το διεθνές εμπόριο φρέσκων και κατεψυγμένων ψαριών των κοραλλιογενών υφάλων έχει επεκτείνει το γεωγραφικό εύρος της CFP πέρα από τις τροπικές περιοχές σε μέρη όπου δεν αναγνωρίζεται εύκολα.a

Τι κάνει τοξικά τα ψάρια των κοραλλιογενών υφάλων; Μπορούν τα τοξικά ψάρια να προσδιοριστούν; Εξετάστε τι έχουν αποκαλύψει έρευνες δεκαετιών.

Προσδιορισμός του Ενόχου

Ένας μικροοργανισμός που ονομάζεται δινομαστιγωτό θεωρείται γενικά η πηγή των τοξινών που προκαλούν τη CFP.b Το μικρόβιο ζει πάνω σε νεκρά κοράλλια και προσκολλάται σε φύκια. Τα μικρά ψάρια τρέφονται από τα φύκια και απορροφούν τις τοξίνες​—τις λεγόμενες σιγκουατοξίνες—​τις οποίες παράγουν τα δινομαστιγωτά. Αυτά τα ψάρια τρώγονται από μεγαλύτερα ψάρια, τα οποία με τη σειρά τους τρώγονται από άλλα, συγκεντρώνοντας τις τοξίνες όλο και πιο ψηλά στην τροφική αλυσίδα. Ωστόσο, φαίνεται ότι τα ψάρια δεν επηρεάζονται.

Οι σιγκουατοξίνες είναι ανάμεσα στις πιο θανατηφόρες βιολογικές ουσίες που γνωρίζουμε. Ευτυχώς, «μόνο μερικά είδη ψαριών ευθύνονται για την πρόκληση της CFP», λέει ένα έντυπο που δημοσίευσε η κυβέρνηση της Αυστραλίας. Οι σιγκουατοξίνες δεν μεταβάλλουν την όψη, την οσμή ή τη γεύση των ψαριών και δεν καταστρέφονται με το μαγείρεμα, την αποξήρανση, το πάστωμα, το κάπνισμα ή το μαρινάρισμα. Στην περίπτωση του Αρεμπόντο, δεν υπήρχε τίποτα στο ψάρι που έφαγε το οποίο να τον προειδοποιήσει για την κρυμμένη απειλή μέχρις ότου άρχισε να έχει σοβαρά γαστρεντερικά, καρδιαγγειακά και νευρολογικά συμπτώματα.

Διάγνωση και Θεραπεία

Προς το παρόν δεν υπάρχει εργαστηριακή εξέταση για τη διάγνωση της CFP στους ανθρώπους. Η διάγνωση βασίζεται στην παρουσία μιας ποικιλίας συμπτωμάτων, τα οποία συνήθως εμφανίζονται εντός ωρών μετά την κατανάλωση του ψαριού, και μπορεί να επιβεβαιωθεί από την εξέταση υπολειμμάτων ψαριού για εξεύρεση τοξινών. (Βλέπε πλαίσιο στην απέναντι σελίδα.) Αν υποπτεύεστε την ύπαρξη κρούσματος CFP, είναι συνετό να ζητήσετε ιατρική βοήθεια. Αν και δεν υπάρχει γνωστό αντίδοτο, η θεραπευτική αγωγή μπορεί να μετριάσει τα συμπτώματα, τα οποία συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγες μέρες. Ωστόσο, η CFP μπορεί να είναι εξουθενωτική, και η έγκαιρη θεραπευτική αγωγή μπορεί να εμποδίσει να γίνουν χρόνιες οι συνέπειές της.

Η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλλει και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Αυτοί περιλαμβάνουν την τοξικότητα του ψαριού, την ποσότητα και τα μέρη του ψαριού που καταναλώθηκαν, το επίπεδο των σιγκουατοξινών που έχει ήδη ο ασθενής καθώς και τη γεωγραφική προέλευση του ψαριού, εφόσον οι τοξίνες φαίνεται πως διαφέρουν ελαφρώς από περιοχή σε περιοχή. Οι άνθρωποι, αντί να αναπτύσσουν ανοσία σε αυτές τις τοξίνες, γίνονται πιο ευαίσθητοι, πράγμα που καθιστά τις επανειλημμένες προσβολές όλο και χειρότερες! Η κατανάλωση αλκοόλ, επίσης, εντείνει τα συμπτώματα. Ο ασθενής, για να αποφύγει την υποτροπή, πρέπει να απέχει από ψάρια τρεις ως έξι μήνες μετά την προσβολή του από CFP, εξηγεί κάποιο έντυπο που αναφέρεται σε αυτή την ευρέως διαδεδομένη ασθένεια.

Οι σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσουν εβδομάδες ή μήνες και μερικές φορές ακόμη και χρόνια, οδηγώντας σε συμπτώματα παρόμοια με αυτά του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης. Σε σπάνιες περιπτώσεις, επέρχεται θάνατος από σοκ, αναπνευστική ή καρδιακή ανεπάρκεια ή αφυδάτωση. Τέτοιες περιπτώσεις, όμως, συνήθως σχετίζονται με την κατανάλωση ιστού που περιέχει μεγαλύτερη συγκέντρωση τοξινών, όπως το κεφάλι ή τα εσωτερικά όργανα του ψαριού.

Άλυτο Μυστήριο

Σχεδόν όλα τα ψάρια που ενδημούν στους κοραλλιογενείς υφάλους, καθώς και οι θηρευτές τους, είναι πιθανό να περιέχουν σιγκουατοξίνες. Αλλά υπάρχει κάτι το μυστηριώδες σε σχέση με αυτό. Τα ψάρια μιας κοραλλιογενούς περιοχής μπορεί να είναι πολύ τοξικά, ενώ ψάρια του ίδιου είδους που αλιεύονται σε κάποιο κοντινό μέρος μπορεί να είναι ασφαλή. Ένα συχνά προσβαλλόμενο είδος σε κάποιο μέρος του κόσμου μπορεί να θεωρείται ασφαλές κάπου αλλού. Εφόσον η έκλυση τοξινών από τα δινομαστιγωτά είναι ακανόνιστη, η συχνότητα εμφάνισης τοξικών ψαριών δεν είναι προβλέψιμη.

Κάτι που επιτείνει το πρόβλημα είναι το γεγονός πως δεν έχει βρεθεί ακόμη κάποια οικονομική, αξιόπιστη εξέταση για τον εντοπισμό των τοξικών ψαριών. Το καλύτερο που μπορούν να κάνουν οι υγειονομικές αρχές προς το παρόν είναι να ενημερώνουν το κοινό για το ποια ψάρια πρέπει να αποφεύγουν και πού είναι πιθανό να αλιευτούν αυτά​—πληροφορίες που βασίζονται σε καταγραμμένα κρούσματα CFP. Στα πολύ ύποπτα είδη περιλαμβάνονται το μπαρακούντα, ορισμένα είδη πίγκας, το βασιλικό σκουμπρί, ο κόκκινος λουτιάνος και άλλα είδη της οικογένειας Λουτιανίδες, καθώς και η σμέρνα. Τα μεγαλύτερα σε ηλικία και σε μέγεθος ψάρια είναι συνήθως πιο επικίνδυνα. Σε μερικά μέρη, είναι παράνομη η πώληση ψαριών που ενδέχεται να μην είναι ασφαλή. Ωστόσο, τα πελαγίσια ψάρια που δεν τρέφονται με ψάρια των κοραλλιογενών υφάλων και ψάρια από εύκρατα νερά θεωρούνται συνήθως ασφαλή.

Η συχνότητα εμφάνισης της CFP προβλέπεται ότι θα αυξηθεί. Εν μέρει, αυτό συμβαίνει επειδή τα νεκρά κοράλλια δημιουργούν ευνοϊκό περιβάλλον για τον πολλαπλασιασμό των τοξικών δινομαστιγωτών, και τα στοιχεία δείχνουν ότι ένας αυξανόμενος αριθμός κοραλλιογενών υφάλων είτε αρρωσταίνουν είτε πεθαίνουν.

Παρά την απρόβλεπτη φύση της CFP, μπορείτε να ελαχιστοποιήσετε τον κίνδυνο ακολουθώντας μερικές βασικές αρχές. (Βλέπε το παραπάνω πλαίσιο.) Ο Αρεμπόντο κινδύνεψε να πεθάνει επειδή δεν ακολούθησε αυτές τις οδηγίες. Έφαγε το κεφάλι και το σώμα μιας ντόπιας πίγκας, γνωστής για τη μεγάλη επικινδυνότητά της. Είχε φάει και στο παρελθόν αυτό το είδος χωρίς κακές συνέπειες και, όπως συμβαίνει με πολλούς άλλους νησιώτες, πίστεψε ότι δεν θα είχε πρόβλημα.

Μήπως τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω σημαίνουν ότι θα πρέπει να αποφεύγετε τα θαλασσινά όταν απολαμβάνετε ίσως τις διακοπές σας σε κάποιο τροπικό μέρος; Και βέβαια όχι. Η συνετή πορεία είναι να λαβαίνετε υπόψη τις προειδοποιήσεις και να διαλέγετε προσεκτικά τα ψάρια που τρώτε.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 21]

Κοινά Συμπτώματα

◼ Διάρροια, ναυτία, εμετοί, οξείς πόνοι στην κοιλιά

◼ Ρίγη, εφίδρωση, ζαλάδα, πονοκέφαλοι, φαγούρα

◼ Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα γύρω από το στόμα, τα χέρια ή τα πόδια

◼ Αντιστροφή των αισθήσεων​—το κρύο φαίνεται ζεστό και το ζεστό κρύο

◼ Πόνος στους μυς και στις αρθρώσεις, καθώς και κατά την ούρηση

◼ Βραδυκαρδία, υπόταση, κόπωση

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 21]

Ελαχιστοποιήστε τον Κίνδυνο

◼ Ρωτήστε τους τοπικούς φορείς ή αρμόδιους για αλιευτικά θέματα σχετικά με το ποια ψάρια πρέπει να αποφεύγετε και ποιες είναι οι περιοχές όπου αλιεύονται τοξικά ψάρια.

◼ Να αποφεύγετε ψάρια από περιοχές όπου αναφέρθηκαν πρόσφατα κρούσματα σιγκουάτερας.

◼ Να αποφεύγετε τα μεγαλύτερα σε ηλικία και σε μέγεθος ψάρια κοραλλιογενών υφάλων.

◼ Μην τρώτε το κεφάλι ή το συκώτι και άλλα εσωτερικά όργανα.

◼ Μόλις πιάσετε ένα ψάρι των κοραλλιογενών υφάλων, καθαρίστε κατάλληλα τα εντόσθιά του.

[Εικόνες στη σελίδα 20, 21]

Συνήθεις Ύποπτοι

(ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΟΙΚΙΛΛΟΥΝ)

Λουτιανίδες

Είδη πίγκας

Μπαρακούντα

Είδη πίγκας

Βασιλικό σκουμπρί

Σμέρνα

[Εικόνα στη σελίδα 20]

Δινομαστιγωτό, η πηγή των τοξινών

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 20]

All fish except eel: Illustrated by Diane Rome Peebles - Provided by the Florida Fish and Wildlife Conservation Commission, Division of Marine Fisheries Management; eel: Photo by John E. Randall; dinoflagellate: Image by D. Patterson and R. Andersen, provided courtesy of micro*scope (http://microscope.mbl.edu)

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 21]

Fish backgrounds: Illustrated by Diane Rome Peebles - Provided by the Florida Fish and Wildlife Conservation Commission, Division of Marine Fisheries Management