Ποιο Είναι το Πολυτιμότερο από Όλα τα Υγρά;

«Το αίμα είναι για την ιατρική περίθαλψη ό,τι το πετρέλαιο για τις μεταφορές».​—Άρθουρ Κάπλαν, διευθυντής του κέντρου βιοηθικής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας.

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ. Μήπως αυτό είναι το πολυτιμότερο υγρό; Στην εποχή μας, όπου το κόστος των καυσίμων συχνά εκτοξεύεται στα ύψη, πολλοί μπορεί να πιστεύουν κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα, όμως, ο καθένας μας μεταφέρει πάνω του μερικά λίτρα ενός εξαιρετικά πιο πολύτιμου υγρού. Σκεφτείτε: Ενώ δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου εξάγονται από τη γη κάθε χρόνο προκειμένου να ικανοποιηθεί η δίψα της ανθρωπότητας για καύσιμα, περίπου 90 εκατομμύρια μονάδες αίματος αφαιρούνται από ανθρώπους με την ελπίδα να βοηθηθούν άτομα που είναι άρρωστα.a Αυτός ο συγκλονιστικός αριθμός αντιστοιχεί στον όγκο αίματος 8.000.000 περίπου ανθρώπων.

Ωστόσο, όπως συμβαίνει και με το πετρέλαιο, φαίνεται ότι δεν υπάρχει επάρκεια αίματος. Οι ιατρικές κοινότητες παγκοσμίως προειδοποιούν για έλλειψη αίματος. (Βλέπε το πλαίσιο «Μέτρα Απελπισίας».) Τι είναι αυτό που κάνει το αίμα τόσο πολύτιμο;

Μοναδικό Όργανο

Χάρη στην εκπληκτική πολυπλοκότητά του, το αίμα παρομοιάζεται συχνά με όργανο του σώματος. «Το αίμα είναι ένα από τα πολλά όργανα​—απίστευτα θαυμάσιο και μοναδικό», είπε στο Ξύπνα! ο Δρ Μπρους Λένες. Πράγματι μοναδικό! Κάποιο εγχειρίδιο περιγράφει το αίμα ως «το μόνο όργανο του σώματος που είναι υγρό». Η ίδια πηγή αποκαλεί το αίμα «ζωντανό μεταφορικό σύστημα». Τι σημαίνει αυτό;

«Το κυκλοφορικό σύστημα είναι σαν τα κανάλια της Βενετίας», λέει ο επιστήμονας Ν. Λι Άντερσον. «Μεταφέρει όλα τα ωφέλιμα πράγματα», συνεχίζει ο ίδιος, «αλλά μεταφέρει και πολλά σκουπίδια». Καθώς το αίμα ταξιδεύει στο μήκους 100.000 χιλιομέτρων κυκλοφορικό μας σύστημα, έρχεται σε επαφή σχεδόν με κάθε ιστό του σώματός μας, όπως η καρδιά, τα νεφρά, το συκώτι και οι πνεύμονες​—ζωτικά όργανα που επεξεργάζονται το αίμα και εξαρτώνται από αυτό.

Το αίμα μεταφέρει πολλά «ωφέλιμα πράγματα» στα κύτταρα του σώματός σας, όπως οξυγόνο, θρεπτικά συστατικά και αμυντική βοήθεια, αλλά επίσης απομακρύνει «σκουπίδια», όπως το τοξικό διοξείδιο του άνθρακα, τα περιεχόμενα των κατεστραμμένων και ετοιμοθάνατων κυττάρων καθώς και άλλες άχρηστες ουσίες. Ο ρόλος που παίζει το αίμα στην απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών εξηγεί γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνη η επαφή με το αίμα όταν αυτό βγαίνει από το σώμα. Επίσης, κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ποτέ ότι όλα τα «σκουπίδια» του αίματος έχουν εντοπιστεί και απομακρυνθεί προτού αυτό δοθεί σε κάποιον άλλον.

Αναμφίβολα, το αίμα επιτελεί λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη ζωή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ιατρική κοινότητα έχει καθιερώσει τη μετάγγιση αίματος σε ασθενείς που έχουν χάσει αίμα. Πολλοί γιατροί θα έλεγαν ότι αυτή η ιατρική χρήση του αίματος είναι που το κάνει τόσο πολύτιμο. Εντούτοις, τα πράγματα αλλάζουν στο χώρο της ιατρικής. Κατά μία έννοια, λαβαίνει χώρα μια αθόρυβη επανάσταση. Πολλοί γιατροί και χειρουργοί δεν καταφεύγουν τόσο γρήγορα στη μετάγγιση αίματος όπως έκαναν στο παρελθόν. Γιατί συμβαίνει αυτό;

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 4]

Μέτρα Απελπισίας

Οι γιατροί υπολογίζουν ότι χρειάζονται 200 εκατομμύρια επιπλέον μονάδες δωρηθέντος αίματος παγκοσμίως κάθε χρόνο. Αν και στις αναπτυσσόμενες χώρες ζει το 82 τοις εκατό των κατοίκων της γης, λιγότερο από το 40 τοις εκατό όλων των δωρεών αίματος προέρχεται από αυτές τις περιοχές. Πολλά νοσοκομεία εκεί αντιμετωπίζουν τα περιστατικά χωρίς αίμα. Η εφημερίδα Δε Νέισον (The Nation) της Κένυας αναφέρει ότι “κάθε μέρα σχεδόν οι μισές από τις επεμβάσεις που απαιτούν μετάγγιση αίματος είτε ακυρώνονται είτε αναβάλλονται λόγω έλλειψης αίματος”.

Η έλλειψη αίματος είναι κάτι το συνηθισμένο και στις εύπορες χώρες. Καθώς οι πληθυσμοί γερνούν και οι ιατρικές μέθοδοι εξελίσσονται, αυξάνονται και οι εγχειρήσεις. Επίσης, ολοένα και περισσότεροι αιμοδότες απορρίπτονται στην εποχή μας λόγω του πολύ επικίνδυνου τρόπου ζωής τους ή λόγω των ταξιδιών που κάνουν τα οποία μπορεί να τους έχουν εκθέσει σε ασθένειες ή σε παράσιτα.

Ένα κλίμα απελπισίας φαίνεται πως έχει εξαπλωθεί ανάμεσα σε εκείνους που έχουν την ευθύνη της διαχείρισης του αίματος. Νεαροί, οι οποίοι σε γενικές γραμμές ακολουθούν λιγότερο επικίνδυνο τρόπο ζωής, μπαίνουν μερικές φορές στο στόχαστρο ως ασφαλής πηγή αίματος. Λόγου χάρη, παιδιά σχολικής ηλικίας προμηθεύουν τώρα το 70 τοις εκατό του αίματος στη Ζιμπάμπουε. Κέντρα συλλογής αίματος μένουν ανοιχτά περισσότερες ώρες, και μερικές χώρες μάλιστα τους επιτρέπουν να δίνουν κάτι σε αντάλλαγμα προκειμένου να προσελκύουν δότες και να τους διατηρούν. Μια εκστρατεία στην Τσεχία προσκαλούσε τους πολίτες να σβήσουν τη δίψα τους πίνοντας λίτρα μπίρας με αντάλλαγμα λίγο από το αίμα τους! Σε κάποια περιοχή της Ινδίας, οι αρχές χτυπούσαν προσφάτως τις πόρτες των ανθρώπων αναζητώντας δότες οι οποίοι θα ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν ώστε να αναπληρωθούν τα αποθέματα αίματος που είχαν εξαντληθεί.