Ο Τζον Φοξ και η Θυελλώδης Εποχή Του

ΜΑΘΑΙΝΕΙ η ανθρωπότητα από το παρελθόν ή πάνε χαμένα τα διδάγματα της ιστορίας; Σκεφτείτε αυτό το ερώτημα καθώς θα διαβάζετε για τη ζωή του Τζον Φοξ, ενός Άγγλου που άρχισε να γράφει ελπίζοντας ότι θα ωθούσε τους αναγνώστες του να αποκηρύξουν τις ανείπωτες ωμότητες που διαπράττονταν στην εποχή του.

Οι αφηγήσεις του Τζον Φοξ, οι οποίες καταγράφηκαν την εποχή της Μεταρρύθμισης, όντως επηρέασαν βαθιά το λαό της Αγγλίας επί αιώνες. Το βιβλίο του, με τον τίτλο Πράξεις και Μνημεία της Εκκλησίας (Acts and Monuments of the Church), χρειάστηκε πάνω από 25 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Και κατά μερικούς, η επιρροή που άσκησε στη διαμόρφωση της γλώσσας και του πολιτισμού της Αγγλίας υπολείπεται μόνο σε σχέση με την Αγία Γραφή στην καθομιλουμένη.

Θυελλώδη Χρόνια

Ο Τζον Φοξ γεννήθηκε στο Μπόστον της Αγγλίας το 1516 ή το 1517, τον ίδιο περίπου καιρό που, σύμφωνα με την παράδοση, ο Μαρτίνος Λούθηρος θυροκόλλησε τις 95 θέσεις του, ή αλλιώς σημεία διαμαρτυρίας, σε έναν ναό της Βιτεμβέργης στη Γερμανία. Έτσι λοιπόν ο Φοξ, ο οποίος γεννήθηκε Ρωμαιοκαθολικός, ήρθε στον κόσμο την εποχή που οι Μεταρρυθμιστές αμφισβητούσαν την εξουσία και τις διδασκαλίες της Καθολικής Εκκλησίας.

Ο Φοξ φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μεταξύ άλλων μελέτησε την ελληνική και την εβραϊκή, πράγμα που του έδωσε τη δυνατότητα να διαβάζει τη Γραφή στις πρωτότυπες γλώσσες. Προφανώς, τότε άρχισαν να κλονίζονται οι Καθολικές του πεποιθήσεις, και μάλιστα σε τέτοιον βαθμό ώστε οι συμφοιτητές του υποψιάζονταν ότι ίσως είχε ασπαστεί τον Προτεσταντισμό​—υποψία που αποκάλυψαν στους ιθύνοντες της σχολής. Έκτοτε, ο Φοξ βρισκόταν υπό στενή παρακολούθηση.

Όταν ο Φοξ πήρε το διδακτορικό του το 1543, είχε την προοπτική να χειροτονηθεί ιερέας. Εκείνος όμως αρνήθηκε επειδή διαφωνούσε με την υποχρεωτική αγαμία. Με αυτή του τη στάση, τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο. Με την υποψία ότι είναι αιρετικός να πλανάται στον αέρα​—κάτι που αν αποδεικνυόταν θα σήμαινε βέβαιο θάνατο—​παραιτήθηκε από το πανεπιστήμιο το 1545. Έχοντας εγκαταλείψει μια πολλά υποσχόμενη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, άρχισε να εργάζεται ως παιδαγωγός σε μια οικογένεια κοντά στο Στράτφορντ-απόν-Έιβον του Γουόρικσερ. Εκεί παντρεύτηκε την Άγκνες Ράντολ.

Η Άγκνες, που ήταν από το γειτονικό Κόβεντρι, του μίλησε για μια χήρα ονόματι Σμιθ, η οποία είχε μάθει στα παιδιά της τις Δέκα Εντολές και την υποδειγματική προσευχή του Ιησού, το «Πάτερ Ημών». Αντί όμως για τα λατινικά, τους είχε διδάξει αυτά τα πράγματα στα αγγλικά. Για αυτό της το «έγκλημα» κάηκε στην πυρά, μαζί με έξι άντρες στους οποίους είχαν απαγγελθεί παρόμοιες κατηγορίες. Επειδή αυτή η κατάφωρη αδικία εξόργισε τον κόσμο, ο τοπικός επίσκοπος διέδωσε ότι τα θύματα είχαν καεί επειδή διέπρατταν το «ακόμα μεγαλύτερο έγκλημα» να τρώνε κρέας την Παρασκευή και σε άλλες μέρες νηστείας.

Αλλά πώς είχαν εξοικειωθεί αυτοί οι άνθρωποι με Γραφικές περικοπές στην αγγλική; Περίπου 150 χρόνια νωρίτερα, παρά την εναντίωση από την εκκλησία, ο Τζον Ουίκλιφ είχε μεταφράσει τη Γραφή από τη λατινική στην αγγλική και είχε εκπαιδεύσει περιοδεύοντες κήρυκες που έγιναν γνωστοί ως Λολάρδοι.a Αυτοί είχαν μαζί τους χειρόγραφες Γραφικές περικοπές τις οποίες διάβαζαν στους ανθρώπους. Ως εκ τούτου, το κοινοβούλιο επιχείρησε να σταματήσει τη δράση τους. Το 1401, ψήφισε ένα διάταγμα το οποίο εξουσιοδοτούσε τους επισκόπους να φυλακίζουν, να υποβάλλουν σε βασανιστήρια και να καίνε στην πυρά τους αιρετικούς.

Φοβούμενος τη σύλληψη, ο Φοξ μετακόμισε με την οικογένειά του στο Λονδίνο, όπου αργότερα τάχθηκε υπέρ του Προτεσταντισμού. Εκεί μετέφρασε στην αγγλική ορισμένα φυλλάδια Γερμανών Μεταρρυθμιστών καθώς και κάποια άλλα που ήταν γραμμένα στη λατινική. Έγραψε επίσης και μερικά δικά του.

Επιπρόσθετα, ο Φοξ άρχισε να γράφει την ιστορία των Λολάρδων της Αγγλίας και την ολοκλήρωσε το 1554. Το έργο του εκδόθηκε στο Στρασβούργο, σήμερα πόλη της Γαλλίας, με τη μορφή ενός μικρού τόμου 212 φύλλων στη λατινική. Στην ουσία, αυτή ήταν η αρχική έκδοση του έργου Πράξεις και Μνημεία της Εκκλησίας. Ο τόμος επανεκδόθηκε διευρυμένος πέντε χρόνια αργότερα, με 750 και πλέον σελίδες μεγάλου μεγέθους.

Η Μισαλλοδοξία Σπέρνει το Θάνατο

Η περίοδος της Μεταρρύθμισης στην Ευρώπη βάφτηκε με το αίμα χιλιάδων αντρών, γυναικών και παιδιών. Το 1553 ανέβηκε στο θρόνο της Αγγλίας μια ένθερμη Καθολική που έμεινε στην ιστορία ως Αιμοσταγής Μαρία. Το αγγλικό κοινοβούλιο είχε κόψει όλους τους δεσμούς με τη Ρώμη το 1534, αλλά η Μαρία ήθελε πάση θυσία να επαναφέρει την Αγγλία υπό την παπική εξουσία. Κατά την πενταετή βασιλεία της, περίπου 300 άντρες και γυναίκες, ανάμεσά τους και Προτεστάντες εκκλησιαστικοί ηγέτες, κάηκαν ως αιρετικοί. Πολλοί άλλοι πέθαναν στη φυλακή.

Ο Φοξ γλίτωσε επειδή λίγο μετά την ενθρόνιση της Μαρίας έφυγε με την οικογένειά του για τη Βασιλεία της Ελβετίας. Επέστρεψε στην Αγγλία μαζί με άλλους εξορίστους το 1559, έναν χρόνο αφότου στέφθηκε βασίλισσα η Ελισάβετ, η Προτεστάντισσα αδελφή της Μαρίας. Το ίδιο εκείνο έτος, η Ελισάβετ έθεσε ξανά σε ισχύ την Πράξη της Πρωτοκαθεδρίας,b βάσει της οποίας κατέστη Ανώτατη Επίτροπος της Εκκλησίας. Ο Πάπας Πίος Ε΄ αντέδρασε αφορίζοντας την Ελισάβετ το 1570. Σύντομα, αποκαλύφτηκαν διεθνείς σκευωρίες κατά της Αγγλίας, μεταξύ αυτών και συνωμοσίες για τη δολοφονία της Προτεστάντισσας βασίλισσας. Ως αποτέλεσμα, εκατοντάδες Καθολικοί κατηγορήθηκαν για προδοσία και θανατώθηκαν κατ’ εντολήν της Ελισάβετ.

Πόσο είχαν παρεκκλίνει οι εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου​—Καθολικοί και Προτεστάντες—​από τις διδασκαλίες του Ιησού Χριστού! «Να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να προσεύχεστε για εκείνους που σας διώκουν», δίδαξε εκείνος. (Ματθαίος 5:44) Επειδή τόσο οι Καθολικοί όσο και οι Προτεστάντες αψήφησαν αυτή τη σαφέστατη εντολή, επέφεραν τεράστια μομφή στη Χριστιανοσύνη​—πράγμα που είχε προειπωθεί στη Γραφή. Ο απόστολος Πέτρος έγραψε ότι “θα λέγονταν υβριστικά λόγια για την οδό της αλήθειας” εξαιτίας εκείνων που θα προσποιούνταν ότι είναι Χριστιανοί.​—2 Πέτρου 2:1, 2.

Ο Φοξ Ολοκληρώνει το Έργο Του

Μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, ο Φοξ άρχισε να ετοιμάζει μια διευρυμένη έκδοση της αφήγησής του, η οποία περιείχε λεπτομέρειες για γεγονότα που κάποιοι από τους αναγνώστες του είχαν ίσως ζήσει προσωπικά. Η πρώτη του έκδοση στην αγγλική​—με περίπου 1.800 σελίδες και αρκετές ξυλογραφίες​—κυκλοφόρησε το 1563 και γνώρισε αμέσως μεγάλη επιτυχία.

Η δεύτερη έκδοση ακολούθησε εφτά χρόνια αργότερα. Οι δύο τόμοι της είχαν πάνω από 2.300 σελίδες και 153 εικόνες. Το επόμενο έτος, η Εκκλησία της Αγγλίας διέταξε να τοποθετηθεί ένα αντίτυπο του βιβλίου του Φοξ δίπλα στην Αγία Γραφή σε όλους τους αγγλικούς καθεδρικούς ναούς, καθώς και στα σπίτια των ιεραρχών προς όφελος των υπηρετών και των επισκεπτών. Οι ενοριακοί ναοί σύντομα ακολούθησαν αυτό το παράδειγμα. Ακόμα και οι αναλφάβητοι μπορούσαν να ωφεληθούν χάρη στις εικόνες, οι οποίες εντυπώνονταν βαθιά στο μυαλό τους.

Στο μεταξύ, ο Φοξ είχε συνταχθεί με τους Πουριτανούς, μια ομάδα Προτεσταντών που θεωρούσαν ότι ο χωρισμός και μόνο από την εκκλησία της Ρώμης δεν αρκούσε. Δίδασκαν ότι έπρεπε να εξαλειφθεί κάθε κατάλοιπο του Καθολικισμού​—στάση που όλως παραδόξως τους έφερε σε σύγκρουση με την Προτεσταντική Εκκλησία της Αγγλίας, η οποία διατήρησε πολλές Καθολικές συνήθειες και δοξασίες.

Επειδή το έργο του αποκάλυψε πολλές από τις ωμότητες που διαπράχθηκαν στο όνομα της θρησκείας στη θυελλώδη εποχή του, ο Τζον Φοξ θα διαμόρφωνε την άποψη των ανθρώπων για τη θρησκεία και την πολιτική στην Αγγλία στους αιώνες που θα ακολουθούσαν.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 28]

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΟΥ ΦΟΞ

Καθώς η Καθολική Εκκλησία συνέχιζε να μάχεται τη Μεταρρύθμιση, οι συγγραφείς μαρτυρολογίων στην Ευρώπη, όπως ο Ζαν Κρεσπέν, κατέγραφαν λεπτομέρειες για τους διωγμούς και τους μαρτυρικούς θανάτους στις αντίστοιχες χώρες τους σε τόμους που συνήθως τιτλοφορούνταν «Βιβλίο των Μαρτύρων».c Ως εκ τούτου, το βιβλίο του Φοξ Πράξεις και Μνημεία της Εκκλησίας αποκλήθηκε Το Βιβλίο των Μαρτύρων του Φοξ. Αργότερα, καθώς εμφανίζονταν αναθεωρημένες και συντομευμένες εκδόσεις, επικράτησε ο ανεπίσημος τίτλος έναντι εκείνου που είχε διαλέξει ο Φοξ.

[Υποσημείωση]

[Ευχαριστίες]

© Classic Vision/​age fotostock

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Ο Τζον Ουίκλιφ απέστειλε περιοδεύοντες κήρυκες που έγιναν γνωστοί ως Λολάρδοι

[Ευχαριστίες]

From the book The Church of England: A History for the People, 1905, Vol. II

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

From Foxe’s Book of Martyrs