Μεγαλώστε Παιδιά με Ήθος σε έναν Εγωκεντρικό Κόσμο

ΚΑΘΕ μέρα που ξημερώνει προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες για να κάνουμε καλά πράγματα για τους άλλους. Φαίνεται όμως πως μερικοί σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους. Τέτοια δείγματα μπορείτε να δείτε σχεδόν παντού​—από τον αναίσχυντο τρόπο με τον οποίο κάποιοι εξαπατούν τους άλλους μέχρι την επιθετική τους οδήγηση, από τη χυδαία τους γλώσσα μέχρι τις εκρήξεις θυμού τους.

Η νοοτροπία του εγωπρωτισμού φωλιάζει όμως και σε πολλά σπιτικά. Υπάρχουν ζευγάρια που χωρίζουν απλώς επειδή ο ένας από τους δύο νιώθει ότι «αξίζει κάτι καλύτερο». Ακόμα και μερικοί γονείς ίσως άθελά τους σπέρνουν τους σπόρους του εγωπρωτισμού. Πώς; Σπεύδοντας να ικανοποιήσουν κάθε καπρίτσιο του παιδιού τους και παράλληλα διστάζοντας να το διαπαιδαγωγήσουν με οποιονδήποτε τρόπο.

Στον αντίποδα, πολλοί γονείς εκπαιδεύουν τα παιδιά τους να βάζουν τους άλλους πάνω από τον εαυτό τους, και τα οφέλη είναι τεράστια. Τα παιδιά που νοιάζονται για τους άλλους συνήθως κάνουν πιο εύκολα φίλους και η ζωή τους διέπεται από σταθερές σχέσεις. Έχουν επίσης μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι ικανοποιημένα από τη ζωή τους. Γιατί; Επειδή, όπως λέει η Αγία Γραφή, «υπάρχει περισσότερη ευτυχία στο να δίνει κανείς παρά στο να λαβαίνει».​—Πράξεις 20:35.

Αν είστε γονέας, πώς θα βοηθήσετε τα παιδιά σας να θερίσουν τα οφέλη της καλοσύνης και να μη μολυνθούν από την εγωπάθεια που κυριαρχεί γύρω τους; Δώστε προσοχή σε τρεις παγίδες που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν μέσα τους ένα πνεύμα εγωπρωτισμού και δείτε πώς μπορείτε να τις αποφύγετε.

1 Υπερβολικός Έπαινος

Το πρόβλημα. Οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει μια ανησυχητική τάση: Πολλοί νεαροί ενήλικοι εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό με μια έκδηλη αίσθηση ότι δικαιούνται κάτι καλύτερο από τους υπόλοιπους​—αναμένουν την επιτυχία έστω και αν κάνουν από ελάχιστα έως τίποτα για να την κατακτήσουν. Ορισμένοι θεωρούν δεδομένη την προαγωγή τους προτού καλά καλά μάθουν τη δουλειά. Και κάποιοι άλλοι είναι πεπεισμένοι ότι είναι κάτι το ιδιαίτερο και ως εκ τούτου αξίζουν ιδιαίτερη μεταχείριση​—μόνο και μόνο για να βουλιάξουν μετά στην απογοήτευση όταν συνειδητοποιήσουν ότι ο κόσμος δεν συμμερίζεται την άποψή τους.

Τι κρύβεται από πίσω. Μερικές φορές, η αίσθηση ότι κάποιος δικαιούται κάτι παραπάνω από τους άλλους έχει τις ρίζες της στο πώς μεγάλωσε. Για παράδειγμα, μερικοί γονείς έχουν επηρεαστεί υπερβολικά από το κίνημα της αυτοεκτίμησης που έγινε δημοφιλές τις πρόσφατες δεκαετίες. Το δόγμα του φαινόταν λογικό: Αν λίγος έπαινος είναι καλός για τα παιδιά, ο πολύς έπαινος είναι ακόμα καλύτερος. Από την άλλη πλευρά, το σκεπτικό ήταν ότι, αν κάποιος εκδήλωνε και την παραμικρή αποδοκιμασία προς το παιδί του, το μόνο που θα κατάφερνε θα ήταν να το καταρρακώσει. Και σε έναν κόσμο που είχε ως ειδική του αποστολή να οικοδομήσει αυτοεκτίμηση, αυτό θεωρούνταν η επιτομή της ανεύθυνης ανατροφής. Ποτέ δεν πρέπει να κάνουμε τα παιδιά να νιώθουν άσχημα για τον εαυτό τους​—ή τουλάχιστον αυτό έλεγαν στους γονείς.

Έτσι λοιπόν, μπαμπάδες και μαμάδες άρχισαν να κατακλύζουν τα παιδιά τους με έναν αδιάκοπο χείμαρρο επαίνων, ακόμα και όταν αυτά δεν έκαναν κάτι ιδιαίτερα αξιέπαινο. Κάθε κατόρθωμα, όσο μικρό και αν ήταν, το γιόρταζαν. Ενώ σε κάθε παράπτωμα, όσο μεγάλο και αν ήταν, έκαναν τα στραβά μάτια. Εκείνοι οι γονείς πίστευαν ότι το μυστικό για να οικοδομήσεις αυτοεκτίμηση είναι να παραβλέπεις το κακό και να επαινείς όλα τα υπόλοιπα. Τελικά, έφτασαν στο σημείο να θεωρούν πιο σημαντικό να κάνουν τα παιδιά να νιώθουν καλά για τον εαυτό τους παρά να τα μάθουν να επιτελούν πράγματα για τα οποία θα μπορούσαν όντως να νιώσουν καλά.

Τι λέει η Γραφή. Η Γραφή αναγνωρίζει ότι ο έπαινος είναι κατάλληλος όταν κάποιος τον αξίζει. (Ματθαίος 25:19-21) Αλλά ο έπαινος που δίνεται στα παιδιά μόνο και μόνο για να νιώσουν καλά μπορεί τελικά να διαστρεβλώσει την άποψή τους για τον εαυτό τους. Η Γραφή πολύ εύστοχα δηλώνει: «Αν κάποιος νομίζει ότι είναι κάτι ενώ δεν είναι τίποτα, απατάει τον ίδιο του το νου». (Γαλάτες 6:3) Εύλογα, η Γραφή λέει στους γονείς: «Μην παραλείπετε να διορθώνετε τα παιδιά σας. Δεν θα τα σκοτώσει η σταθερότητά σας».a​—Παροιμίες 23:13, Σύγχρονη Αγγλική Μετάφραση (Contemporary English Version).

Τι μπορείτε να κάνετε. Βάλτε στόχο σας να διορθώνετε τα παιδιά σας όταν χρειάζεται και να τα επαινείτε όταν πραγματικά το αξίζουν. Μη μοιράζετε επαίνους απλώς και μόνο για να τα κάνετε να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους. Το πιθανότερο είναι ότι έτσι δεν θα καταφέρετε τίποτα. «Η πραγματική αυτοπεποίθηση έρχεται όταν ακονίζεις τα ταλέντα σου και μαθαίνεις πράγματα», λέει το βιβλίο Η Γενιά του Εγώ (Generation Me), «όχι όταν σου λένε ότι είσαι σπουδαίος απλώς επειδή υπάρχεις».

«Μην έχετε μεγαλύτερη ιδέα απ’ ό,τι πρέπει για τον εαυτό σας, αλλά να έχετε ιδέα τέτοια που να σας κρατά συνετούς».​—Ρωμαίους 12:3, Η Καινή Διαθήκη​—Εγχειρίδιο Μελέτης και Ζωής

2 Υπερπροστασία

Το πρόβλημα. Πολλοί νεαροί ενήλικοι που εισέρχονται στο εργατικό δυναμικό φαίνονται απροετοίμαστοι για τις αναποδιές. Μερικοί συντρίβονται με την παραμικρή κριτική. Κάποιοι άλλοι είναι ιδιαίτερα επιλεκτικοί και θα δεχτούν μια δουλειά μόνο αν ανταποκρίνεται στις υψηλότερες προσδοκίες τους. Για παράδειγμα, στο βιβλίο Αποφυγή της Αιώνιας Εφηβείας (Escaping the Endless Adolescence), ο Δρ Τζόζεφ Άλεν μιλάει για έναν νεαρό που του είπε σε μια συνέντευξη εργασίας: «Έχω την εντύπωση ότι μερικά κομμάτια αυτής της δουλειάς είναι λίγο βαρετά, και εμένα δεν μου αρέσει να βαριέμαι». Ο Δρ Άλεν γράφει: «Φαινόταν να μη συνειδητοποιεί ότι όλες οι δουλειές έχουν και τη βαρετή τους πλευρά. Πώς γίνεται να έχει φτάσει κάποιος στα 23 του και να μην το ξέρει αυτό;»

Τι κρύβεται από πίσω. Τις πρόσφατες δεκαετίες, πολλοί γονείς νιώθουν την υποχρέωση να προστατέψουν τα παιδιά τους από κάθε αναποδιά. Δεν τα πήγε καλά η κόρη σας στο διαγώνισμα; Επεμβαίνετε και απαιτείτε από τον καθηγητή να της βάλει μεγαλύτερο βαθμό. Πήρε κλήση ο γιος σας; Πληρώνετε εσείς το πρόστιμο. Είχε άδοξο τέλος το ειδύλλιο του παιδιού σας; Ρίχνετε όλο το φταίξιμο στον άλλον.

Ενώ είναι φυσιολογικό να θέλετε να προστατεύετε τα παιδιά σας, αν τα υπερπροστατεύετε ίσως τους περάσετε λάθος μήνυμα​—ότι δεν χρειάζεται να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους. «Αντί να μάθουν ότι μπορούν να επιβιώσουν από τον πόνο και την απογοήτευση, και μάλιστα να πάρουν μαθήματα από τέτοιες καταστάσεις», λέει το βιβλίο Θετική Διαπαιδαγώγηση για Εφήβους (Positive Discipline for Teenagers), «[αυτά] τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν γίνονται εντελώς εγωκεντρικά, πεπεισμένα ότι οι γονείς τους αλλά και ο κόσμος όλος τους χρωστάνε κάτι».

Τι λέει η Γραφή. Οι αναποδιές είναι μέρος της ζωής. Μάλιστα, η Γραφή λέει: «Άσχημα πράγματα συμβαίνουν σε όλους!» (Εκκλησιαστής 9:11, Ευανάγνωστη Μετάφραση [Easy-to-Read Version]) Και από αυτό δεν εξαιρούνται ούτε οι καλοί άνθρωποι. Ο απόστολος Παύλος, για παράδειγμα, υπέμεινε κάθε είδους κακουχία κατά τη διάρκεια της διακονίας του. Και όμως, το ότι ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με τις δυσκολίες τον ωφέλησε! Ο ίδιος έγραψε: «Εγώ έχω μάθει, σε οποιεσδήποτε συνθήκες βρίσκομαι, να είμαι αυτάρκης. . . . Έχω μάθει το μυστικό, και να είμαι χορτάτος και να πεινώ, και να έχω αφθονία και να υποφέρω στερήσεις».​—Φιλιππησίους 4:11, 12.

Τι μπορείτε να κάνετε. Συνυπολογίζοντας το επίπεδο ωριμότητας του παιδιού σας, προσπαθήστε να ακολουθήσετε τη Γραφική αρχή: «Ο καθένας θα βαστάξει το δικό του φορτίο». (Γαλάτες 6:5) Αν ο γιος σας πάρει κλήση, ίσως είναι καλύτερα να τον αφήσετε να πληρώσει το πρόστιμο από το χαρτζιλίκι του ή το μισθό του. Αν η κόρη σας δεν τα πάει καλά σε ένα διαγώνισμα, ίσως αυτό την ταρακουνήσει ώστε την επόμενη φορά να προετοιμαστεί καλύτερα. Αν διαλυθεί το ειδύλλιο του γιου σας, παρηγορήστε τον​—αλλά στον κατάλληλο καιρό βοηθήστε τον να καθήσει και να σκεφτεί κάποια πράγματα όπως: «Κοιτώντας πίσω, βλέπω μέσα από αυτή την εμπειρία τομείς στους οποίους χρειάζεται να ωριμάσω;» Τα παιδιά που χειρίζονται τα προβλήματά τους χτίζουν αντοχή και αυτοπεποίθηση​—εφόδια που μάλλον θα στερούνταν αν κάποιος έτρεχε συνεχώς να τα γλιτώσει.

«Ο καθένας ας αποδεικνύει τι είναι το δικό του έργο, και τότε θα έχει λόγο για αγαλλίαση».​—Γαλάτες 6:4

3 Υπερβολικά Αγαθά

Το πρόβλημα. Σε μια δημοσκόπηση νεαρών ενηλίκων, το 81% δήλωσε ότι ο σημαντικότερος στόχος της γενιάς τους είναι “να γίνουν πλούσιοι”​—το να βοηθούν τους άλλους ερχόταν πολύ πιο κάτω στον κατάλογο. Αλλά το κυνήγι του πλούτου δεν φέρνει ικανοποίηση. Στην πραγματικότητα, οι έρευνες δείχνουν ότι όσοι εστιάζουν στα υλικά πράγματα είναι λιγότερο ευτυχισμένοι και πιο μελαγχολικοί. Επίσης, εμφανίζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα.

Τι κρύβεται από πίσω. Κάποια παιδιά μεγαλώνουν σε υλιστικές οικογένειες. «Οι γονείς θέλουν να κάνουν τα παιδιά τους ευτυχισμένα και τα παιδιά θέλουν πράγματα», λέει το βιβλίο Επιδημία Ναρκισσισμού (The Narcissism Epidemic). «Οι γονείς λοιπόν τους αγοράζουν πράγματα. Και τα παιδιά είναι ευτυχισμένα, αλλά μόνο για λίγο. Μετά θέλουν και άλλα πράγματα».

Φυσικά, η βιομηχανία της διαφήμισης έχει φανεί υπέρ το δέον πρόθυμη να εκμεταλλευτεί αυτή την ακόρεστη δίψα για κατανάλωση. Προωθεί απόψεις όπως “Σου αξίζει το καλύτερο”. Πολλοί νεαροί ενήλικοι έχουν τσιμπήσει το δόλωμα και είναι τώρα καταχρεωμένοι, αδυνατώντας να πληρώσουν για τα πράγματα που τους «αξίζουν».

Τι λέει η Γραφή. Η Γραφή αναγνωρίζει την ανάγκη για χρήματα. (Εκκλησιαστής 7:12) Ταυτόχρονα, όμως, προειδοποιεί ότι «η φιλαργυρία είναι ρίζα κάθε είδους κακών πραγμάτων». Και συνεχίζει: «Επιδιώκοντάς την μερικοί . . . έχουν μαχαιρώσει παντού τον εαυτό τους με πολλούς πόνους». (1 Τιμόθεο 6:10) Η Γραφή μάς προτρέπει να μην κυνηγάμε τα πλούτη, αλλά να είμαστε ικανοποιημένοι με τα αναγκαία της ζωής.​—1 Τιμόθεο 6:7, 8.

«Εκείνοι που είναι αποφασισμένοι να πλουτίσουν πέφτουν σε πειρασμό και παγίδα και πολλές ανόητες και βλαβερές επιθυμίες».​—1 Τιμόθεο 6:9

Τι μπορείτε να κάνετε. Ως γονέας, εξετάστε τη δική σας στάση απέναντι στα χρήματα και στα πράγματα που αυτά μπορούν να αγοράσουν. Μείνετε πιστοί στις προτεραιότητές σας, και βοηθήστε τα παιδιά σας να κάνουν το ίδιο. Το βιβλίο Επιδημία Ναρκισσισμού προτείνει: «Οι γονείς και τα παιδιά μπορούν να αρχίζουν συζητήσεις γύρω από θέματα όπως: “Πότε συμφέρει να ψωνίζεις κάτι που είναι σε προσφορά; Πότε δεν συμφέρει;” “Τι σημαίνει επιτόκιο;” “Αγόρασες ποτέ κάτι επειδή σε έπεισε κάποιος άλλος ότι το έχεις ανάγκη;”»

Να είστε προσεκτικοί ώστε να μη χρησιμοποιείτε τα υλικά πράγματα ως ναρκωτικό για να κουκουλώνετε τα οικογενειακά ζητήματα που χρειάζεται να τακτοποιηθούν. «Το να πετάς υλικά αγαθά στα προβλήματα είναι μια κραυγαλέα αποτυχημένη λύση», λέει το βιβλίο Το Τίμημα του Προνομίου (The Price of Privilege). «Τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με σκέψη, διορατικότητα και κατανόηση, όχι με παπούτσια και τσάντες».