Μελέτη 26

Χρήση Επαναλήψεων και Χειρονομιών

1-3. Γιατί η επανάληψη είναι μια απαραίτητη τεχνική διδασκαλίας;

¹ Ο σκοπός για τον οποίο παρουσιάζετε μια ομιλία είναι να μεταδώσετε πληροφορίες τις οποίες να θυμούνται οι ακροατές σας και να μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν. Αν τις ξεχάσουν, η ωφέλεια χάθηκε. Ένας από τους κυριότερους τρόπους με τον οποίο μπορείτε να τους βοηθήσετε να εντυπώσουν στη διάνοιά τους αυτά που λέτε είναι η επανάληψη των πιο σπουδαίων σημείων. Σωστά έχει ειπωθεί ότι η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης. Η επανάληψη είναι μια απαραίτητη τεχνική διδασκαλίας. Έχετε ήδη μάθει την αξία της σε σχέση με τη χρήση των εδαφίων. Αλλά το σημείο «Επανάληψη για έμφαση» αναγράφεται χωριστά στην κάρτα σας Συμβουλή για Ομιλία, επειδή εφαρμόζεται και σε άλλα μέρη της ομιλίας σας.

² Για να σας βοηθήσουμε να γίνετε ικανοί στη χρήση της επανάληψης για έμφαση, θα εξετάσουμε το ζήτημα από δυο διαφορετικές πλευρές. Η καθεμιά αφορά ένα διαφορετικό τρόπο επανάληψης· η καθεμιά έχει διαφορετικό σκοπό. Η επανάληψη των κύριων σημείων χρησιμεύει ως βοήθημα της μνήμης. Η επανάληψη των σημείων που δεν κατανοήθηκαν συντελεί στην κατανόηση.

³ Όχι μόνο η εκφώνηση, αλλά και η προετοιμασία είναι ζωτική όταν εργάζεστε σ’ αυτό το χαρακτηριστικό. Χρειάζεται να αποφασίσετε εκ των προτέρων ποιες ιδέες πρέπει να επαναλάβετε και πότε θα είναι καλύτερο να τις επαναλάβετε.

4-6. Περιγράψτε πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η «προοδευτική» ανακεφαλαίωση και η «τελική» ανακεφαλαίωση για την επανάληψη των κύριων σημείων.

⁴ Επανάληψη των κύριων σημείων. Η επανάληψη των κύριων σημείων γίνεται συχνά με κάποιο είδος ανακεφαλαίωσης. Θα εξετάσουμε δυο σπουδαία είδη και θα τα ονομάσουμε «προοδευτική» ανακεφαλαίωση και «τελική» ανακεφαλαίωση.

⁵ Η προοδευτική ανακεφαλαίωση επιτυγχάνεται με την ανασκόπηση της ουσίας κάθε κύριου σημείου καθώς αυτό εξετάζεται, συμπεριλαμβάνοντας σε κάθε επόμενη ανακεφαλαίωση την ουσία των προηγούμενων κύριων σημείων. Μ’ αυτόν τον τρόπο, το νήμα της ομιλίας γίνεται ολοένα και πιο σφιχτό.

⁶ Στο τέλος της ομιλίας, μια τελική ανακεφαλαίωση, είτε χρησιμοποιείται μαζί με προοδευτικές ανακεφαλαιώσεις είτε όχι, συγκεντρώνει όλα τα σημεία, και μπορεί να γίνει ανασκόπηση ολόκληρης της ομιλίας με λίγες σύντομες προτάσεις. Μερικές φορές βοηθάει το να αναφέρετε τον ακριβή αριθμό των σημείων που πρόκειται να ανασκοπήσετε. Αυτό είναι ένα περαιτέρω βοήθημα για τη μνήμη.

7-10. Πώς μπορεί η επανάληψη των σημείων σε μορφή ανακεφαλαίωσης να αναπτυχθεί με ενδιαφέροντα τρόπο;

⁷ Η ανακεφαλαίωση δεν χρειάζεται να είναι ξερή επανάληψη ή επαναδιατύπωση των σημείων ή των ιδεών. Μπορεί να γίνει με πολλούς και διάφορους τρόπους: με παραδείγματα, με τη χρήση ενός εδαφίου, με την εξέταση του ζητήματος από άλλη σκοπιά, με συγκρίσεις παρόμοιων ή αντίθετων πραγμάτων, με παραλληλισμούς, με τη χρήση συνωνύμων ή ερωτήσεων. Λόγου χάρη, μια πολύ πρακτική ανακεφαλαίωση κάποιας δημόσιας ομιλίας θα ήταν ένα σύντομο, πεντάλεπτο κομμάτι που θα περιείχε τα βασικά Γραφικά εδάφια και τα σπουδαιότερα επιχειρήματα της ομιλίας. Έτσι δίνουμε ολόκληρη την ομιλία σε επιγραμματική μορφή, την οποία σχεδόν ο καθένας είναι σε θέση να τη συγκρατήσει και να τη χρησιμοποιήσει.

⁸ Η επανάληψη σε μορφή ανακεφαλαίωσης χρησιμεύει ιδιαίτερα σε ομιλίες οι οποίες έχουν να κάνουν με αιτιολόγηση και λογίκευση, και ο χρόνος που μεσολαβεί από την εξέταση ενός σημείου ως τη σύντομη ανασκόπησή του συμβάλλει στο να εντυπωθούν καλύτερα οι σκέψεις στη διάνοια του ακροατηρίου. Εντούτοις, δεν είναι πάντοτε αναγκαίο να γίνει ανακεφαλαίωση ενός σημείου. Συχνά το σημείο μπορεί απλώς να επαναδιατυπωθεί αργότερα ως αποτελεσματική βάση κάποιου άλλου σημείου που πρόκειται να αναπτυχθεί.

⁹ Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορείτε να επαναλάβετε τα κύρια σημεία είναι να τα αναφέρετε σε γενικές γραμμές στον πρόλογο και κατόπιν να τα αναπτύξετε εκτεταμένα στο κύριο μέρος της ομιλίας. Αυτή η επανάληψη εντυπώνει ακόμα περισσότερο τις σκέψεις στη διάνοια.

¹⁰ Η εξοικείωση μ’ αυτούς τους διάφορους τρόπους επανάληψης των κύριων σημείων θα συντελέσει πολύ στο να γίνει η ομιλία ενδιαφέρουσα και ευχάριστη, και επίσης στο να είναι πιο εύκολο να τη θυμάται κάποιος.

11-14. Ποιοι βασικοί παράγοντες περιλαμβάνονται στην επανάληψη των σημείων που δεν έχουν κατανοηθεί;

¹¹ Επανάληψη των σημείων που δεν κατανοήθηκαν. Το αν πρέπει να επαναλάβετε κάποιο σημείο για να κατανοηθεί ή όχι εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από το ακροατήριό σας. Αν πρόκειται για ένα ουσιώδες σημείο και δεν θα το κατανοήσουν πλήρως ακούγοντάς το να αναφέρεται μια μόνο φορά, πρέπει να το επανεξετάσετε με κάποιον τρόπο, αλλιώς θα φτάσετε στον επίλογο της ομιλίας σας χωρίς να σας παρακολουθεί το ακροατήριο. Από την άλλη πάλι, με περιττές επαναλήψεις, που δεν αποσκοπούν στο να δοθεί έμφαση, η ομιλία σας θα απεραντολογεί και δεν θα παρουσιάζει ενδιαφέρον.

¹² Να έχετε υπόψη σας το ακροατήριό σας όταν προετοιμάζετε την ομιλία. Αυτό θα σας βοηθήσει να προβλέψετε μέχρις ενός βαθμού τα ειδικά προβλήματα που τυχόν θα έχει το ακροατήριό σας. Προετοιμαστείτε να επαναλάβετε με κάποιον τρόπο τέτοιες ιδέες, ώστε να μπορούν οι ακροατές να τις δουν και από διαφορετικές πλευρές.

¹³ Πώς μπορείτε να καταλάβετε ότι οι ακροατές σας δεν σας κατανοούν; Να τους κοιτάτε. Να παρατηρείτε τις εκφράσεις του προσώπου τους ή, αν απευθύνεστε σ’ ένα-δυο άτομα, να τους κάνετε ερωτήσεις.

¹⁴ Αλλά προσέξτε ιδιαίτερα το εξής: Η επανάληψη των ίδιων λέξεων δεν θα επιτελέσει πάντοτε το σκοπό σας. Περιλαμβάνονται περισσότερα πράγματα στη διδασκαλία. Αν οι ακροατές σας δεν σας κατάλαβαν την πρώτη φορά, η απλή επανάληψη των ίδιων λέξεων μπορεί να μην αρκεί για να σας καταλάβουν καλύτερα. Τι μπορείτε να κάνετε λοιπόν; Πρέπει να γίνετε ευπροσάρμοστοι. Ίσως χρειαστεί να κάνετε κάποιες αυτοσχέδιες προσθήκες στην ομιλία σας. Το να μάθετε να ανταποκρίνεστε στις ανάγκες του ακροατηρίου σας θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά σας ως δασκάλων.

**********

15-18. Πώς μπορεί να μάθει κανείς να χρησιμοποιεί περιγραφικές χειρονομίες;

¹⁵ Και οι χειρονομίες επίσης προσθέτουν έμφαση σ’ αυτά που λέτε και συχνά ενισχύουν το νόημα του προφορικού λόγου. Έτσι, συμπληρώνουν και ζωντανεύουν τις ιδέες. Ουσιαστικά κανένας δεν μιλάει χωρίς να κάνει κάποιου είδους χειρονομίες. Γι’ αυτό, αν δεν κάνετε χειρονομίες όταν είστε στο βήμα, το ακροατήριό σας θα καταλάβει ότι δεν αισθάνεστε άνετα. Όταν, όμως, χειρονομείτε με φυσικότητα, το ακροατήριο δεν θα σκέφτεται εσάς· θα σκέφτεται αυτά που λέτε. Οι χειρονομίες σάς βοηθάνε γιατί σας εμπνέουν, διεγείρουν τα συναισθήματά σας και έτσι δίνουν ζωή στην παρουσίασή σας. Δεν πρέπει να τις αντιγράφετε από κάποιο βιβλίο. Δεν μελετήσατε ποτέ πώς να χαμογελάτε, πώς να γελάτε ή πώς να δείχνετε την αγανάκτησή σας· επομένως δεν χρειάζεται να αντιγράφετε τις χειρονομίες κάποιου άλλου, και μάλιστα όσο πιο φυσικές και αυθόρμητες είναι οι χειρονομίες τόσο το καλύτερο. Οι εκφράσεις του προσώπου χρειάζονται όσο και οι χειρονομίες για να δοθεί θέρμη στον προφορικό λόγο.

¹⁶ Οι χειρονομίες υπάγονται σε δυο γενικές κατηγορίες ανάλογα με τη φύση τους: περιγραφικές και εμφατικές.

¹⁷ Περιγραφικές χειρονομίες. Οι περιγραφικές χειρονομίες εκφράζουν κάποια ενέργεια ή δείχνουν διαστάσεις και τόπο. Αυτές μαθαίνονται ευκολότερα. Γι’ αυτό, αν δυσκολεύεστε να κάνετε χειρονομίες όταν είστε στο βήμα, δοκιμάστε πρώτα να κάνετε απλές, περιγραφικές χειρονομίες.

¹⁸ Όταν εργάζεστε σ’ αυτό το χαρακτηριστικό στη σχολή, να μη μείνετε ικανοποιημένοι με μια-δυο χειρονομίες και μόνο. Προσπαθήστε να χειρονομείτε συχνά σε όλη τη διάρκεια της ομιλίας. Για να το πετύχετε αυτό, ψάξτε να βρείτε λέξεις που να δείχνουν κατεύθυνση, απόσταση, μέγεθος, χώρο, ταχύτητα, τόπο, αντίθεση, σχετικές θέσεις ή σύγκριση. Αν χρειάζεται, βάλτε στις σημειώσεις σας κάποιο σημάδι σ’ αυτές τις λέξεις για να θυμηθείτε να χειρονομήσετε σ’ αυτά τα σημεία. Συνεχίστε αυτή τη μέθοδο, έστω κι αν πήρατε «Κ» την πρώτη φορά. Έπειτα από μερικές ομιλίες, θα διαπιστώσετε ότι δεν χρειάζεται πια να βάζετε σημάδια για τις χειρονομίες σας ή να τις σκέφτεστε εκ των προτέρων, και θα χειρονομείτε με φυσικότητα.

19, 20. Ποιο σκοπό εξυπηρετούν οι εμφατικές χειρονομίες;

¹⁹ Εμφατικές χειρονομίες. Οι εμφατικές χειρονομίες εκφράζουν θέρμη και πεποίθηση. Τονίζουν, ζωντανεύουν και δίνουν δύναμη στις ιδέες. Επομένως, οι εμφατικές χειρονομίες είναι απαραίτητες. Αλλά προσέξτε! Οι εμφατικές χειρονομίες είναι συνήθως αυτές που γίνονται ιδιόρρυθμες. Για να το προλάβετε αυτό, να αποφεύγετε τις επαναλαμβανόμενες χειρονομίες.

²⁰ Αν το πρόβλημά σας είναι οι ιδιόρρυθμες χειρονομίες, τότε περιοριστείτε μόνο σε περιγραφικές χειρονομίες για λίγο καιρό. Όταν γίνετε επιδέξιοι σ’ αυτού του τύπου τις χειρονομίες, οι εμφατικές χειρονομίες θα έρθουν από μόνες τους. Καθώς αποκτάτε πείρα και νιώθετε περισσότερη άνεση στο βήμα, οι εμφατικές χειρονομίες σας θα εκφράζουν τα εσωτερικά σας συναισθήματα με φυσικότητα, φανερώνοντας την πεποίθηση και την ειλικρίνειά σας. Θα προσθέτουν νόημα στην ομιλία σας.