Μελέτη 34
Κατάλληλα Παραδείγματα
1, 2. Δείξτε με συντομία τι προσφέρουν τα παραδείγματα στην ομιλία.
1 Όταν ένας ομιλητής χρησιμοποιεί παραδείγματα, στην πραγματικότητα εντυπώνει στη διάνοια των ακροατών του εικόνες που έχουν νόημα. Τα παραδείγματα κεντρίζουν το ενδιαφέρον και εξάρουν σπουδαίες ιδέες. Δραστηριοποιούν τη λειτουργία σκέψης του ανθρώπου και το κάνουν ευκολότερο γι’ αυτόν να συλλάβει κάποιες καινούριες σκέψεις. Τα καλοδιαλεγμένα παραδείγματα συνδυάζουν το διανοητικό ερέθισμα και τη συναισθηματική επίδραση. Το αποτέλεσμα είναι ότι το άγγελμα μεταδίδεται στη διάνοια με μια δύναμη που δεν είναι συχνά δυνατόν να την έχει η απλή διατύπωση αληθειών. Αυτό, όμως, ισχύει μόνο όταν τα παραδείγματα είναι κατάλληλα. Πρέπει να ταιριάζουν στην ύλη σας.
2 Μερικές φορές μπορεί να χρησιμοποιήσετε ένα παράδειγμα για να παραμερίσετε κάποια προκατάληψη. Μ’ αυτό μπορεί να εξαλείψετε αντιρρήσεις προτού παρουσιάσετε μια αμφιλεγόμενη δοξασία. Λόγου χάρη, θα μπορούσατε να πείτε: «Κανένας πατέρας δεν θα έβαζε το χέρι του παιδιού του πάνω σε μια αναμμένη θερμάστρα για να το τιμωρήσει». Ένα τέτοιο παράδειγμα, ως πρόλογος για τη δοξασία σχετικά με την «κόλαση», θα έκανε αμέσως αποκρουστική την ψεύτικη θρησκευτική αντίληψη περί «κόλασης» και επομένως πιο εύκολα απορριπτέα.
3-6. Από ποιες πηγές μπορούμε να αντλούμε παραδείγματα;
3 Στα παραδείγματα μπορούν να δοθούν πολλές μορφές. Μπορεί να περιλαμβάνονται παραλληλισμοί, συγκρίσεις, αντιθέσεις, παρομοιώσεις, μεταφορές ή προσωπικές εμπειρίες. Παραδείγματα μπορεί να επιλέξει κανείς από πολλές πηγές. Μπορεί να έχουν να κάνουν με έμψυχα ή άψυχα πράγματα της δημιουργίας. Μπορεί να βασίζονται στο επάγγελμα των ακροατών, σε ανθρώπινα γνωρίσματα ή χαρακτηριστικά, σε πράγματα του νοικοκυριού, ή σε έργα ανθρώπων, όπως λόγου χάρη σπίτια, πλοία, κτλ. Αλλά, ό,τι παράδειγμα κι αν χρησιμοποιήσει ο ομιλητής, πρέπει να το έχει επιλέξει με κριτήριο την περίσταση και την ύλη, και όχι επειδή είναι ένα παράδειγμα που αρέσει στον ίδιον.
4 Προσέξτε όμως. Μη φορτώνετε την ομιλία με πάρα πολλά παραδείγματα. Να τα χρησιμοποιείτε, αλλά όχι σε υπερβολικό βαθμό.
5 Η σωστή χρήση παραδειγμάτων είναι τέχνη. Απαιτεί δεξιοτεχνία και πείρα. Αλλά όσα κι αν πούμε για την αποτελεσματικότητά τους θα είναι λίγα. Για να μάθετε να χρησιμοποιείτε παραδείγματα, πρέπει να μάθετε να αντλείτε παραδείγματα από τα όσα σας περιβάλλουν. Όταν διαβάζετε, να παρατηρείτε τι παραδείγματα χρησιμοποιούνται. Όταν βλέπετε διάφορα πράγματα, να τα σκέφτεστε από τη σκοπιά του Χριστιανικού τρόπου ζωής και διακονίας. Για παράδειγμα, αν βλέπατε μέσα σε μια γλάστρα ένα λουλούδι που φαίνεται ξερό και μαραμένο, θα μπορούσατε να σκεφτείτε: «Η φιλία είναι σαν τα φυτά. Για να ανθίζει πρέπει να ποτίζεται». Σήμερα, μερικοί άνθρωποι κοιτάνε τη σελήνη μόνο από τη σκοπιά των διαστημικών ταξιδιών. Ο Χριστιανός τη βλέπει ως έργο των χεριών του Θεού, ένα δορυφόρο της δημιουργίας Του, κάτι που παραμένει αιώνια, κάτι που επηρεάζει την καθημερινή μας ζωή, κάνοντας τη στάθμη του νερού να αυξομειώνεται με τις παλίρροιες.
6 Αν δεν σας έρχονται εύκολα στο μυαλό απλά παραδείγματα όταν προετοιμάζετε μια ομιλία, κοιτάξτε τη σχετική ύλη που υπάρχει στις εκδόσεις της Εταιρίας Σκοπιά. Δείτε αν χρησιμοποιούνται παραδείγματα εκεί. Σκεφτείτε τις βασικές λέξεις της ομιλίας σας και τις εικόνες που σας φέρνουν στο νου. Χρησιμοποιήστε τες ως θεμέλιο. Αλλά να θυμάστε ότι είναι καλύτερο να μην πείτε κανένα παράδειγμα παρά να πείτε κάποιο παράδειγμα που δεν ταιριάζει. Στην εξέταση του σημείου «Παραδείγματα που ταιριάζουν στην ύλη», το οποίο παρατίθεται στην κάρτα Συμβουλή για Ομιλία, υπάρχουν αρκετές πλευρές αυτού του θέματος που πρέπει να έχετε υπόψη σας.
7-9. Γιατί τα απλά παραδείγματα είναι πολύ αποτελεσματικά;
7 Απλά. Είναι ευκολότερο να θυμάται κανείς το απλό παράδειγμα. Ένα τέτοιο παράδειγμα συμβάλλει στην ανάπτυξη του επιχειρήματος, αντί να μειώνει την αποτελεσματικότητά του εξαιτίας της περίπλοκης φύσης του. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιούσε ο Ιησούς συχνά δεν ήταν παρά λίγα μόνο λόγια. (Λόγου χάρη, βλέπε Ματθαίος 13:31-33· 24:32, 33). Για να είναι απλό το παράδειγμα, πρέπει να είναι κατανοητή η ορολογία του. Αν ένα παράδειγμα χρειάζεται πολλή επεξήγηση, είναι περιττό βάρος. Αφαιρέστε το ή απλοποιήστε το.
8 Ο Ιησούς χρησιμοποιούσε ασήμαντα πράγματα για να εξηγήσει σπουδαία πράγματα, εύκολα πράγματα για να εξηγήσει δύσκολα πράγματα. Το παράδειγμα πρέπει να δημιουργεί εύκολα μια νοερή εικόνα και να μην παρουσιάζει ταυτόχρονα πάρα πολλά στοιχεία. Πρέπει να είναι εύστοχο και συγκεκριμένο. Τέτοια παραδείγματα δύσκολα επιδέχονται λάθος εφαρμογή.
9 Ένα παράδειγμα είναι άριστο όταν βρίσκεται σε πλήρη αναλογία με την ύλη για την οποία προορίζεται να χρησιμοποιηθεί. Αν κάποια πλευρά του παραδείγματος δεν είναι κατάλληλη, μπορεί να είναι καλύτερο να μην το χρησιμοποιήσετε. Μερικοί θα σκεφτούν τα ακατάλληλα χαρακτηριστικά του παραδείγματος κι έτσι το παράδειγμα δεν θα φέρει αποτέλεσμα.
10, 11. Δείξτε γιατί πρέπει να γίνεται σαφής εφαρμογή των παραδειγμάτων.
10 Σαφής εφαρμογή. Αν δεν γίνει εφαρμογή ενός παραδείγματος, μερικοί μπορεί να καταλάβουν γιατί ειπώθηκε, αλλά πολλοί δεν θα το καταλάβουν. Ο ομιλητής πρέπει να έχει ξεκάθαρο το παράδειγμα στο μυαλό του και να ξέρει ποιος είναι ο σκοπός του παραδείγματος. Πρέπει να αναφέρει με απλά λόγια πού βρίσκεται η αξία του παραδείγματος. (Βλέπε Ματθαίος 12:10-12).
11 Ένα παράδειγμα μπορεί να εφαρμοστεί με πολλούς τρόπους. Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε για να αποδείξετε κάποια αρχή την οποία απλώς διατυπώσατε πριν ή ύστερα από το παράδειγμα. Μπορείτε να το εφαρμόσετε τονίζοντας τα συμπεράσματα που απορρέουν από το επιχείρημα το οποίο εξηγήσατε παραστατικά μέσω του παραδείγματος. Ή μπορεί να το εφαρμόσετε απλώς και μόνο εφιστώντας την προσοχή στις ομοιότητες που υπάρχουν μεταξύ των σημείων του παραδείγματος και του επιχειρήματος.
12-14. Τι θα βοηθήσει να καθορίσουμε ποιο είναι κατάλληλο παράδειγμα;
12 Έμφαση στα σπουδαία σημεία. Μη χρησιμοποιήσετε ένα παράδειγμα απλώς επειδή έτυχε να σας περάσει από το μυαλό. Αναλύστε την ομιλία για να δείτε ποια είναι τα κύρια σημεία και κατόπιν διαλέξτε παραδείγματα που θα σας βοηθήσουν να τονίσετε αυτά τα σημεία. Αν χρησιμοποιούνται δυνατά παραδείγματα στα δευτερεύοντα σημεία, το ακροατήριο μπορεί να θυμάται τα δευτερεύοντα σημεία αντί τα κύρια. (Βλέπε Ματθαίος 18:21-35· 7:24-27).
13 Το παράδειγμα δεν πρέπει να επισκιάζει το επιχείρημα. Μπορεί να είναι αυτό που θα θυμούνται οι ακροατές, αλλά μόλις θυμηθούν το παράδειγμα, θα πρέπει να επανέρχεται στο νου τους και το σημείο για τον τονισμό του οποίου προοριζόταν το παράδειγμα. Αν δεν συμβαίνει αυτό, το παράδειγμα ήταν υπερβολικά έντονο.
14 Όταν προετοιμάζετε μια ομιλία και διαλέγετε παραδείγματα, να σταθμίζετε την αξία του παραδείγματος από τη μια και τα σημεία που πρέπει να τονιστούν από την άλλη. Ενισχύει το παράδειγμα τα σημεία εκείνα; Τα κάνει να ξεχωρίζουν; Θα είναι πιο εύκολο να καταλάβει και να θυμάται κανείς τα σημεία αυτά αν χρησιμοποιηθεί το παράδειγμα; Αν όχι, τότε το παράδειγμα δεν είναι κατάλληλο.
**********
15, 16. Εξηγήστε γιατί τα παραδείγματα πρέπει να ταιριάζουν στο ακροατήριο.
15 Τα παραδείγματα πρέπει, όχι μόνο να ταιριάζουν στην ύλη, αλλά και να είναι προσαρμοσμένα για το ακροατήριό σας. Αυτό παρατίθεται χωριστά στην κάρτα συμβουλής ως «Παραδείγματα που ταιριάζουν στο ακροατήριο». Όταν ζητήθηκε από τον Νάθαν να διορθώσει τον Δαβίδ για το αμάρτημά του με τη Βηθ-σαβεέ, εκείνος διάλεξε να πει την παραβολή για ένα φτωχό άνθρωπο και τη μικρή αμνάδα του. (2 Σαμ. 12:1-6) Αυτό το παράδειγμα ήταν όχι μόνο διακριτικό αλλά και κατάλληλο για τον Δαβίδ, που υπήρξε βοσκός. Ο Δαβίδ αμέσως αντιλήφθηκε το σημείο.
16 Αν οι περισσότεροι στο ακροατήριο είναι ηλικιωμένοι, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται παραδείγματα που έχουν απήχηση μόνο σε νεαρά άτομα. Αλλά για μια ομάδα φοιτητών αυτά τα παραδείγματα μπορεί να είναι τα πλέον κατάλληλα. Μερικές φορές κάποια παραδείγματα μπορούν να εξεταστούν από δυο αντίθετες σκοπιές ανάλογες με τους ακροατές, λόγου χάρη μεγάλους και μικρούς, άντρες και γυναίκες.
17-19. Από πού πρέπει να παίρνουμε τα παραδείγματα για να έχουν απήχηση στο ακροατήριο;
17 Παρμένα από γνωστές καταστάσεις. Αν χρησιμοποιείτε γνωστά πράγματα όταν δίνετε παραδείγματα, το ακροατήριό σας θα είναι εξοικειωμένο μ’ αυτά. Έτσι έκανε ο Ιησούς. Στη γυναίκα που ήταν στο πηγάδι παρομοίασε τις δικές του ζωοπάροχες ιδιότητες με νερό. Έπαιρνε ως παράδειγμα τα μικρά πράγματα της ζωής, όχι τα ασυνήθιστα. Τα παραδείγματά του δημιουργούσαν εύκολα εικόνες στο μυαλό των ακροατών του ή τους θύμιζαν αμέσως κάποια εμπειρία που είχαν ζήσει οι ίδιοι. Χρησιμοποιούσε παραδείγματα για να διδάσκει.
18 Έτσι και σήμερα. Οι νοικοκυρές μπορεί να ξέρουν πράγματα του εμπορικού κόσμου, αλλά καλύτερα είναι να υποστηρίξετε τα λεγόμενά σας μ’ ένα παράδειγμα που θα σχετίζεται με πράγματα της καθημερινής τους ζωής, με τα παιδιά τους, τις δουλειές του νοικοκυριού και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν στο σπίτι.
19 Αποτελεσματικά είναι, εξάλλου, τα παραδείγματα που βασίζονται σ’ ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τόπου, σε κάτι που ίσως να συναντάται μόνο σ’ εκείνη τη συγκεκριμένη περιοχή. Κατάλληλα είναι επίσης διάφορα επίκαιρα γεγονότα που είναι γνωστά σ’ εκείνη την κοινότητα, λόγου χάρη τοπικές ειδήσεις, με την προϋπόθεση ότι θα είναι καλόγουστα.
20-22. Κατονομάστε μερικές παγίδες που πρέπει να αποφεύγονται στη χρήση παραδειγμάτων.
20 Καλόγουστα. Κάθε παράδειγμα που χρησιμοποιείται πρέπει να αρμόζει σε Γραφική συζήτηση. Είναι καταφανές ότι τα παραδείγματα δεν πρέπει να είναι κακόγουστα, συγκεκριμένα στον τομέα της ηθικής. Να αποφεύγετε να λέτε πράγματα που έχουν διφορούμενη έννοια, αν υπάρχει περίπτωση να παρανοηθούν. Μια καλή τακτική που μπορείτε να ακολουθείτε είναι να μη χρησιμοποιείτε το παράδειγμα αν υπάρχει κάποια αμφιβολία γι’ αυτό.
21 Τα παραδείγματα δεν πρέπει να προσβάλλουν χωρίς λόγο ούτε έναν ακροατή σας, ιδιαίτερα τα νεοσυνταυτισμένα άτομα. Γι’ αυτό, δεν θα ήταν καλό να αρχίσετε να μιλάτε για δογματικά ή αμφιλεγόμενα ζητήματα αν αυτά δεν είναι το αντικείμενο της συζήτησής σας. Λόγου χάρη, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένα παράδειγμα που περιλαμβάνει μετάγγιση αίματος ή χαιρετισμό της σημαίας αν κάτι τέτοιο δεν είναι το κύριο σημείο της ομιλίας. Ίσως κάποιος να επηρεαστεί δυσμενώς, μπορεί μάλιστα και να προσκόψει. Αν κάποιο σημείο της ομιλίας σας αφορά την εξέταση τέτοιων ζητημάτων, το πράγμα διαφέρει. Τότε έχετε την ευκαιρία να προβάλετε λογικά επιχειρήματα γι’ αυτά και να πείσετε το ακροατήριό σας. Αλλά μη βλάπτετε το σκοπό σας αφήνοντας τα παραδείγματά σας να επηρεάσουν αρνητικά το ακροατήριό σας ως προς τις σπουδαίες αλήθειες τις οποίες αναπτύσσετε.
22 Επομένως, να ασκείτε διάκριση όταν διαλέγετε τα παραδείγματά σας. Να βεβαιώνεστε ότι είναι κατάλληλα. Και θα είναι, αν ταιριάζουν στην ύλη σας και στο ακροατήριό σας.