Πώς Αναπτύχθηκε η Δοξασία της Τριάδας;

ΕΧΟΝΤΑΣ υπόψη τα προηγούμενα, μπορεί να ρωτήσετε: ‘Αν η Τριάδα δεν είναι Βιβλική διδασκαλία, πώς έφτασε να γίνει δοξασία του Χριστιανικού κόσμου;’ Πολλοί πιστεύουν ότι διατυπώθηκε επίσημα στη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 Κ.Χ.

Ωστόσο, αυτό δεν είναι πλήρως αληθινό. Η Σύνοδος της Νίκαιας διακήρυξε ότι ο Χριστός ήταν ομοούσιος με τον Θεό, πράγμα που έθεσε το θεμέλιο για τη μετέπειτα Τριαδική θεολογία. Αλλά αυτή η σύνοδος δεν καθιέρωσε την Τριάδα, επειδή σ’ αυτήν δεν έγινε αναφορά στο άγιο πνεύμα ως το τρίτο πρόσωπο μιας τριαδικής Θεότητας.

Ο Ρόλος του Κωνσταντίνου στη Νίκαια

ΓΙΑ πολλά χρόνια υπήρχε απέναντι στην αναπτυσσόμενη ιδέα ότι ο Ιησούς ήταν ο Θεός αρκετή εναντίωση, που βασιζόταν στην Αγία Γραφή. Σε μια προσπάθεια να λύσει τη διένεξη, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος συγκάλεσε όλους τους επισκόπους στη Νίκαια. Τελικά την παρακολούθησαν περίπου 300, δηλαδή ένα πολύ μικρό μέρος του συνόλου των επισκόπων.

Ο Κωνσταντίνος δεν ήταν Χριστιανός. Υποτίθεται ότι μεταστράφηκε αργότερα, αλλά δεν βαφτίστηκε παρά μόνο όταν ήταν πια ετοιμοθάνατος. Σχετικά μ’ αυτόν, ο Χένρι Τσάντγουικ λέει στο βιβλίο The Early Church (Η Πρώτη Εκκλησία): «Ο Κωνσταντίνος, όπως και ο πατέρας του, λάτρευε τον Ανίκητο Ήλιο . . . η μεταστροφή του δεν θα πρέπει να ερμηνευτεί ως μια εσωτερική του εμπειρία της θείας χάριτος . . . Ήταν στρατιωτική υπόθεση. Η κατανόηση που είχε για τις Χριστιανικές δοξασίες ποτέ δεν ήταν ξεκάθαρη, αλλά ήταν σίγουρος ότι η νίκη στο πεδίο της μάχης αποτελούσε δώρο του Θεού των Χριστιανών».

Τι ρόλο έπαιξε αυτός ο αβάφτιστος αυτοκράτορας στη Σύνοδο της Νίκαιας; Η Encyclopædia Britannica (Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα) αναφέρει: «Προέδρευε ο Κωνσταντίνος αυτοπροσώπως, κατευθύνοντας ενεργά τις συζητήσεις, και πρότεινε προσωπικά . . . την κρίσιμη διατύπωση που εξέφραζε τη σχέση που υπάρχει μεταξύ του Χριστού και του Θεού και η οποία περιεχόταν στο σύμβολο της πίστης που εκδόθηκε από τη σύνοδο, δηλαδή ‘ομοούσιος τω Πατρί’ . . . Κυριευμένοι από δέος για τον αυτοκράτορα, οι επίσκοποι, με δυο μόνο εξαιρέσεις, υπέγραψαν το σύμβολο της πίστης, πολλοί μάλιστα ενάντια στις δικές τους απόψεις».

Επομένως, ο ρόλος του Κωνσταντίνου ήταν αποφασιστικός. Μετά από δυο μήνες θυελλώδους θρησκευτικής διαμάχης, αυτός ο ειδωλολάτρης πολιτικός επενέβηκε και αποφάσισε υπέρ εκείνων που έλεγαν ότι ο Ιησούς ήταν Θεός. Γιατί όμως; Ασφαλώς όχι επειδή κατευθυνόταν από κάποια πεποίθηση που βασιζόταν στην Αγία Γραφή. «Ο Κωνσταντίνος βασικά δεν καταλάβαινε καθόλου τα υπό εξέταση ζητήματα που αφορούσαν την ελληνική θεολογία», λέει το βιβλίο A Short History of Christian Doctrine (Σύντομη Ιστορία των Χριστιανικών Δοξασιών). Αυτό που καταλάβαινε ήταν ότι ο θρησκευτικός διχασμός απειλούσε την αυτοκρατορία του και ήθελε να ενοποιήσει την επικράτειά του.

Ωστόσο, κανένας από τους επισκόπους στη Νίκαια δεν προώθησε μια Τριάδα. Αποφάσισαν μόνο για τη φύση του Ιησού αλλά όχι και για το ρόλο του αγίου πνεύματος. Αν η Τριάδα αποτελούσε ξεκάθαρη Βιβλική αλήθεια, δεν θα έπρεπε να την είχαν προτείνει σ’ εκείνη την περίσταση;

Περαιτέρω Ανάπτυξη

ΜΕΤΑ τη Νίκαια, οι διαμάχες πάνω σ’ αυτό το θέμα συνεχίστηκαν για δεκαετίες. Μάλιστα, για κάποιο χρονικό διάστημα επικράτησαν και πάλι εκείνοι που πίστευαν ότι ο Ιησούς δεν ήταν ίσος με τον Θεό. Αλλά αργότερα ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος αποφάσισε εναντίον τους. Καθόρισε ότι στην επικράτειά του θα ίσχυε το σύμβολο πίστης της Συνόδου της Νίκαιας και συγκάλεσε τη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 381 Κ.Χ. για να διασαφηνίσει την επίσημη διατύπωση.

Σ’ εκείνη τη σύνοδο συμφωνήθηκε να τοποθετηθεί το άγιο πνεύμα στο ίδιο επίπεδο με τον Θεό και τον Χριστό. Για πρώτη φορά άρχισε να εμφανίζεται στο προσκήνιο η Τριάδα του Χριστιανικού κόσμου.

Ωστόσο, ακόμα και μετά τη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, η Τριάδα δεν έγινε γενικά αποδεκτή. Πολλοί εναντιώθηκαν σ’ αυτήν, και εξαιτίας αυτού υπέφεραν βίαιο διωγμό. Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μέχρι η Τριάδα να διατυπωθεί επίσημα σε μορφή καθορισμένων συμβόλων πίστης. Η The Encyclopedia Americana (Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια) σημειώνει: «Η πλήρης ανάπτυξη του Τριαδισμού έλαβε χώρα στη Δύση, στον Σχολαστικισμό του Μεσαίωνα, οπότε επιχειρήθηκε να δοθεί εξήγηση με τους όρους της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας».

Το Σύμβολο Πίστης του Αθανασίου

Η ΤΡΙΑΔΑ ορίστηκε με μεγαλύτερη σαφήνεια στο Σύμβολο Πίστης του Αθανασίου. Ο Αθανάσιος ήταν ένας κληρικός που υποστήριξε τον Κωνσταντίνο στη Νίκαια. Το σύμβολο πίστης που φέρνει το όνομά του διακηρύττει: «Λατρεύουμε έναν Τριαδικό Θεό . . . Ο Πατέρας είναι Θεός, ο Γιος είναι Θεός και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός· εντούτοις δεν υπάρχουν τρεις θεοί, αλλά ένας Θεός».

Ωστόσο, οι ενημερωμένοι λόγιοι συμφωνούν ότι δεν συνέταξε ο Αθανάσιος αυτό το σύμβολο πίστης. Η The New Encyclopædia Britannica (Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα) σχολιάζει: «Αυτό το σύμβολο πίστης ήταν άγνωστο στην Ανατολική Εκκλησία μέχρι το 12ο αιώνα. Από το 17ο αιώνα, οι λόγιοι γενικά συμφωνούν ότι το Σύμβολο Πίστης του Αθανασίου δεν γράφτηκε από τον Αθανάσιο (ο οποίος πέθανε το 373), αλλά προφανώς συντάχθηκε στη νότια Γαλλία στη διάρκεια του 5ου αιώνα. . . . Φαίνεται ότι αυτό το σύμβολο πίστης άσκησε κυρίως επιρροή στη νότια Γαλλία και στην Ισπανία στη διάρκεια του 6ου και του 7ου αιώνα. Χρησιμοποιούνταν στην εκκλησιαστική λειτουργία στη Γερμανία τον 9ο αιώνα και λίγο αργότερα στη Ρώμη».

Έτσι, χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μετά την εποχή του Χριστού για να γίνει γενικά αποδεκτή η Τριάδα στο Χριστιανικό κόσμο. Και σ’ όλη αυτή την πορεία, τι ήταν εκείνο που κατηύθυνε τις αποφάσεις; Ήταν ο Λόγος του Θεού ή τα συμφέροντα του κλήρου και των πολιτικών; Στο βιβλίο Origin and Evolution of Religion (Η Προέλευση και η Εξέλιξη της Θρησκείας) ο Ε. Γ. Χόπκινς απαντάει: «Ο τελικός ορθόδοξος ορισμός της τριάδας αποτέλεσε κυρίως ζήτημα εκκλησιαστικής πολιτικής».

Η Αποστασία Είχε Προειπωθεί

ΑΥΤΗ η αναξιοπρεπής ιστορία της Τριάδας ταιριάζει μ’ αυτό που ο Ιησούς και οι απόστολοί του προείπαν ότι θα ερχόταν μετά τη δική τους εποχή. Αυτοί είπαν ότι θα λάβαινε χώρα αποστασία, παρέκκλιση, απομάκρυνση από την αληθινή λατρεία, μέχρι την επιστροφή του Χριστού, οπότε θα γινόταν αποκατάσταση της αληθινής λατρείας πριν έρθει η μέρα στην οποία ο Θεός θα καταστρέψει αυτό το σύστημα πραγμάτων.

Σχετικά μ’ αυτή την «ημέρα», ο απόστολος Παύλος είπε: «Δεν θέλει ελθεί η ημέρα εκείνη, εάν δεν έλθη πρώτον η αποστασία και αποκαλυφθή ο άνθρωπος της αμαρτίας [ανομίας, ΜΝΚ]». (2 Θεσσαλονικείς 2:3, 7) Αργότερα, προείπε: «Μετά την αναχώρησίν μου θα μπουν μεταξύ σας λύκοι άγριοι και δεν θα φεισθούν το ποίμνιον, και από σας τους ιδίους θα εγερθούν άνδρες οι οποίοι θα διαστρέψουν την αλήθειαν δια να παρασύρουν τους μαθητάς ώστε να ακολουθήσουν αυτούς». (Πράξεις 20:29, 30, Καινή Διαθήκη, «των Τεσσάρων Καθηγητών» [ΚΔΤΚ]) Κι άλλοι μαθητές του Ιησού έγραψαν γι’ αυτή την αποστασία με την ‘άνομη’ τάξη της των κληρικών.—Για παράδειγμα βλέπε 2 Πέτρου 2:1· 1 Ιωάννου 4:1–3· Ιούδα 3, 4.

Ο Παύλος επίσης έγραψε: «Γιατί θα ’ρθεί καιρός που οι άνθρωποι δε θα ανέχονται τη σωστή διδασκαλία, αλλά θα συγκεντρώνουν γύρω τους πλήθος από δασκάλους, που να ταιριάζουν με τις επιθυμίες τους . . . Θα κλείσουν τ’ αυτιά τους στην αλήθεια και θα στραφούν στα παραμύθια».—2 Τιμόθεον 4:3, 4, ΝΔΜ.

Ο ίδιος ο Ιησούς εξήγησε τι βρισκόταν πίσω από αυτή την απομάκρυνση από την αληθινή λατρεία. Είπε ότι αυτός είχε σπείρει καλούς σπόρους, αλλά ότι ο εχθρός, ο Σατανάς, θα έσπερνε ζιζάνια στο χωράφι, πάνω από τους καλούς σπόρους. Έτσι, μαζί με τα πρώτα βλαστάρια του σιταριού εμφανίστηκαν και τα ζιζάνια. Επομένως, μέχρι το θερισμό, όταν ο Χριστός θα τακτοποιούσε τα ζητήματα, θα έπρεπε να αναμένεται μια παρέκκλιση από την αληθινή Χριστιανοσύνη. (Ματθαίος 13:24–43) Η The Encyclopedia Americana (Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια) σχολιάζει: «Το δόγμα της Τρισυπόστατης θεότητας τον τέταρτο αιώνα δεν αντανακλούσε με ακρίβεια τη διδασκαλία των πρώτων Χριστιανών σχετικά με τη φύση του Θεού· αντίθετα ήταν μια παρέκκλιση απ’ αυτή τη διδασκαλία». Έτσι, λοιπόν, τι προκάλεσε αυτή την παρέκκλιση;—1 Τιμόθεον 1:6.

Τι την Επηρέασε

Σ’ ΟΛΟ τον αρχαίο κόσμο, ακόμα και από την εποχή της Βαβυλωνίας, ήταν κοινή η λατρεία ειδωλολατρικών θεών που ήταν ομαδοποιημένοι σε τριάδες. Αυτή η αντίληψη επικρατούσε επίσης στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα και στη Ρώμη πριν από το Χριστό, στη διάρκεια της ζωής του και μετά απ’ αυτόν. Και μετά το θάνατο των αποστόλων, αυτά τα ειδωλολατρικά πιστεύω άρχισαν να εισβάλλουν στη Χριστιανοσύνη.

Ο ιστορικός Γουίλ Ντουράντ παρατήρησε: «Ο Χριστιανισμός δεν κατέστρεψε τον εθνισμόν [την ειδωλολατρία], τον υιοθέτησε. . . . Από την Αίγυπτον προήλθον αι ιδέαι μιας θείας τριάδος». Και στο βιβλίο Egyptian Religion (Αιγυπτιακή Θρησκεία), ο Σίγκφριντ Μόρεντζ σημειώνει: «Η τριάδα ήταν μια από τις κυριότερες αντιλήψεις των Αιγύπτιων θεολόγων . . . Συνδυάζουν τρεις θεούς και τους συμπεριφέρονται σαν να ήταν ένα ον, απευθύνονται σ’ αυτούς στον ενικό. Μ’ αυτόν τον τρόπο η πνευματική δύναμη της αιγυπτιακής θρησκείας αποκαλύπτει ότι υπάρχει ένας άμεσος κρίκος ανάμεσα σ’ αυτήν και στη Χριστιανική θεολογία».

Έτσι, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στελέχη της εκκλησίας που έζησαν στο τέλος του τρίτου και στις αρχές του τέταρτου αιώνα, όπως ο Αθανάσιος, υποκινούμενοι απ’ αυτή την επιρροή διατύπωσαν ιδέες που οδήγησαν στην Τριάδα. Κατόπιν διαδόθηκε η δική τους επιρροή, έτσι ώστε ο Μόρεντζ θεωρεί την «Αλεξανδρινή θεολογία ως τον μεσάζοντα ανάμεσα στην αιγυπτιακή θρησκευτική κληρονομιά και τη Χριστιανοσύνη».

Στον πρόλογο του βιβλίου του Έντουαρντ Γκίμπον που έχει τίτλο History of Christianity (Ιστορία της Χριστιανοσύνης) διαβάζουμε: «Αν αληθεύει ότι η Ειδωλολατρία κατακτήθηκε από τη Χριστιανοσύνη, τότε αληθεύει και το ότι η Χριστιανοσύνη διαφθάρηκε από την Ειδωλολατρία. Ο ανόθευτος Θεϊσμός των πρώτων Χριστιανών . . . μεταμορφώθηκε, από την Εκκλησία της Ρώμης, στο ακατανόητο δόγμα της τριάδας. Πολλές από τις ειδωλολατρικές θεωρίες, που επινοήθηκαν από τους Αιγύπτιους και εξιδανικεύτηκαν από τον Πλάτωνα, διατηρήθηκαν ως άξιες να τις πιστεύει κανείς».

Το A Dictionary of Religious Knowledge (Λεξικό Θρησκευτικής Γνώσης) σημειώνει ότι πολλοί λένε πως η Τριάδα αποτελεί «μια κίβδηλη δοξασία που είναι δανεισμένη από τις ειδωλολατρικές θρησκείες και έχει εμφυτευθεί στη Χριστιανική πίστη». Και το βιβλίο The Paganism in Our Christianity (Η Ειδωλολατρία στη Χριστιανοσύνη Μας) δηλώνει: «Η προέλευση της [Τριάδας] είναι εντελώς ειδωλολατρική».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Τζέιμς Χάστινγκς έγραψε στην Encyclopædia of Religion and Ethics (Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και της Ηθικής): «Π.χ. στη θρησκεία της Ινδίας συναντάμε την τριαδική ομάδα των Βράχμα, Σίβα και Βισνού· και στη θρησκεία της Αιγύπτου την τριαδική ομάδα που αποτελείται από τις θεότητες Όσιρις, Ίσις και Ώρος . . . Δεν είναι μόνο στις ιστορικές θρησκείες που βρίσκουμε τον Θεό να θεωρείται ως Τριάδα. Μπορεί να θυμηθεί κανείς συγκεκριμένα τη Νεοπλατωνική άποψη της Ανώτατης ή Ύστατης Πραγματικότητας», η οποία «παρουσιάζεται με τριαδικό τρόπο». Τι σχέση έχει ο Έλληνας φιλόσοφος Πλάτωνας με την Τριάδα;

Πλατωνισμός

ΛΕΓΕΤΑΙ ότι ο Πλάτωνας έζησε από το 428 μέχρι το 347 προ Χριστού. Μολονότι δεν δίδαξε την Τριάδα με τη σημερινή της μορφή, το περιεχόμενο της φιλοσοφίας του άνοιξε το δρόμο γι’ αυτήν. Αργότερα, ξεπήδησαν φιλοσοφικά κινήματα που περιλάμβαναν τριαδικά πιστεύω και αυτά επηρεάστηκαν από τις αντιλήψεις του Πλάτωνα περί Θεού και φύσης.

Το γαλλικό Nouveau Dictionnaire Universel (Νέο Παγκόσμιο Λεξικό) λέει σχετικά με την επίδραση του Πλάτωνα: «Η Πλατωνική τριάδα, που βασικά είναι μια ανακατάταξη παλαιότερων τριάδων που ανάγονται σε αρχαίους λαούς, φαίνεται να είναι η ορθολογιστική φιλοσοφική τριάδα ιδιοτήτων που δημιούργησε τις τρεις υποστάσεις ή θεϊκά πρόσωπα που δίδασκαν οι Χριστιανικές εκκλησίες. . . . Η αντίληψη αυτού του Έλληνα φιλόσοφου για τη θεϊκή τριάδα . . . μπορεί να βρεθεί σε όλες τις αρχαίες [ειδωλολατρικές] θρησκείες».

Η The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge (Νέα Εγκυκλοπαίδεια Θρησκευτικής Γνώσης των Σαφ–Χέρζογκ) δείχνει την επιρροή που άσκησε αυτή η ελληνική φιλοσοφία: «Οι δοξασίες για τον Λόγο και την Τριάδα έλαβαν τη μορφή τους από τους Έλληνες Πατέρες, οι οποίοι . . . ήταν κατά πολύ επηρεασμένοι, άμεσα ή έμμεσα, από την Πλατωνική φιλοσοφία . . . Είναι αναντίρρητο το γεγονός ότι πλάνες και κίβδηλες δοξασίες που προέρχονταν απ’ αυτή την πηγή εισχώρησαν αθόρυβα στην Εκκλησία».

Το βιβλίο The Church of the First Three Centuries (Η Εκκλησία των Τριών Πρώτων Αιώνων) λέει: «Η δοξασία της Τριάδας σχηματίστηκε σταδιακά και συγκριτικά καθυστερημένα· . . . προήλθε από μια πηγή εντελώς ξένη προς τις Ιουδαϊκές και Χριστιανικές Γραφές· . . . αναπτύχθηκε και εμφυτεύθηκε στη Χριστιανοσύνη, μέσω των ενεργειών των Πατέρων που είχαν Πλατωνικό τρόπο σκέψης».

Μέχρι το τέλος του τρίτου αιώνα Κ.Χ., η «Χριστιανοσύνη» και οι καινούριες Πλατωνικές φιλοσοφίες έγιναν αδιάρρηκτα συνδεδεμένες. Όπως αναφέρει ο Άντολφ Χάρνακ στο βιβλίο Outlines of the History of Dogma (Περιγραφή της Ιστορίας των Δογμάτων), οι δοξασίες της εκκλησίας «ρίζωσαν βαθιά στο έδαφος του Ελληνισμού [της ειδωλολατρικής ελληνικής σκέψης]. Το αποτέλεσμα ήταν να καταλήξουν να γίνουν μυστήριο για το μεγαλύτερο ποσοστό των Χριστιανών».

Η εκκλησία ισχυριζόταν ότι οι καινούριες της δοξασίες βασίζονταν στην Αγία Γραφή. Αλλά ο Χάρνακ λέει: «Στην πραγματικότητα νομιμοποίησε και αφομοίωσε τις Ελληνιστικές εικασίες, τις δεισιδαιμονικές απόψεις και συνήθειες της ειδωλολατρικής μυστηριακής λατρείας».

Στο βιβλίο A Statement of Reasons (Δήλωση Αιτιών), ο Άντριους Νόρτον λέει για την Τριάδα: «Μπορούμε να ανατρέξουμε στο ιστορικό αυτής της δοξασίας και να ανακαλύψουμε ότι η πηγή της είναι, όχι η Χριστιανική αποκάλυψη, αλλά η Πλατωνική φιλοσοφία . . . Η Τριάδα δεν είναι δοξασία του Χριστού και των Αποστόλων του, αλλά είναι ένας μύθος της σχολής των μετέπειτα Πλατωνιστών».

Έτσι, τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ., η αποστασία που είχε προειπωθεί από τον Ιησού και τους αποστόλους έφτασε στην πλήρη της άνθηση. Η ανάπτυξη της Τριάδας ήταν απλώς μια από τις αποδείξεις αυτού του γεγονότος. Οι αποστατικές εκκλησίες άρχισαν να ασπάζονται και άλλες ειδωλολατρικές ιδέες, όπως η πύρινη κόλαση, η αθανασία της ψυχής και η λατρεία ειδώλων. Πνευματικά μιλώντας, ο Χριστιανικός κόσμος είχε μπει στους προειπωμένους σκοτεινούς του αιώνες, κάτω από την κυριαρχία μιας ανερχόμενης τάξης κληρικών που χαρακτηρίζονται ως ‘ο άνθρωπος της ανομίας’.—2 Θεσσαλονικείς 2:3, 7.

Γιατί Δεν τη Δίδαξαν οι Προφήτες του Θεού;

ΓΙΑΤΙ, για χιλιάδες χρόνια, κανένας από τους προφήτες του Θεού δεν δίδαξε το λαό του για την Τριάδα; Τουλάχιστον, δεν θα μπορούσε ο Ιησούς, ως ο Μεγάλος Δάσκαλος, να χρησιμοποιήσει τις ικανότητές του για να εξηγήσει με σαφήνεια στους ακολούθους του την Τριάδα; Είναι δυνατό να έχει εμπνεύσει ο Θεός τη συγγραφή εκατοντάδων σελίδων της Γραφής, και ωστόσο να μην έχει χρησιμοποιήσει κανένα μέρος αυτής της εκπαίδευσης για να διδάξει την Τριάδα, αν αυτή είναι η «κεντρική δοξασία» της πίστης;

Είναι δυνατό να πιστεύουν οι Χριστιανοί ότι ο Θεός, αιώνες μετά τον Χριστό και αφού είχε εμπνεύσει τη συγγραφή της Αγίας Γραφής, θα υποστήριζε τη διατύπωση μιας δοξασίας που ήταν άγνωστη στους δούλους του για χιλιάδες χρόνια, μιας δοξασίας που είναι «ανεξιχνίαστο μυστήριο» «πέρα από την κατανόηση της ανθρώπινης λογικής», μιας δοξασίας που είναι παραδεκτό ότι έχει ειδωλολατρικό παρελθόν και η οποία ήταν «κυρίως ζήτημα εκκλησιαστικής πολιτικής»;

Η μαρτυρία της ιστορίας είναι σαφέστατη: Η διδασκαλία της Τριάδας αποτελεί απομάκρυνση και αποστασία από την αλήθεια.

[Πρόταση που Τονίζεται στη σελίδα 8]

‘Το δόγμα της Τρισυπόστατης θεότητας τον τέταρτο αιώνα ήταν μια παρέκκλιση από τη διδασκαλία των πρώτων Χριστιανών’.—Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια

[Πλαίσιο στη σελίδα 9]

«Η Τριάδα των Μεγάλων Θεών»

Πολλούς αιώνες πριν από την εποχή του Χριστού, υπήρχαν τριάδες θεών στην αρχαία Βαβυλωνία και στην Ασσυρία. Η γαλλική «Larousse Encyclopedia of Mythology» (Εγκυκλοπαίδεια της Μυθολογίας, Λαρούς) αναφέρει μια τέτοια τριάδα σ’ εκείνη την περιοχή της Μεσοποταμίας: «Το σύμπαν χωρίστηκε σε τρεις περιοχές, η καθεμιά από τις οποίες έγινε η επικράτεια ενός θεού. Το μερίδιο του Ανού ήταν ο ουρανός. Η γη δόθηκε στον Ενλίλ. Ο Έα έγινε κύριος των νερών. Οι τρεις μαζί αποτελούσαν την τριάδα των Μεγάλων Θεών».

[Πλαίσιο στη σελίδα 12]

Ινδουιστική Τριάδα

Το βιβλίο «The Symbolism of Hindu Gods and Rituals» (Ο Συμβολισμός των Θεών και της Τελετουργίας του Ινδουισμού) λέει σχετικά με μια Ινδουιστική τριάδα που υπήρχε αιώνες πριν από τον Χριστό: «Ο Σίβα είναι ένας από τους θεούς της Τριάδας. Λέγεται ότι είναι ο θεός της καταστροφής. Οι άλλοι δυο θεοί είναι ο Βράχμα, ο θεός της δημιουργίας, και ο Βισνού, ο συντηρητής θεός. . . . Για να καταδειχτεί ότι αυτές οι τρεις διαδικασίες είναι μία και μοναδική, οι τρεις θεοί συνδυάζονται σε μια μορφή».—Εκδόθηκε από τον Α. Παρθασαράθι στη Βομβάη.

[Εικόνα στη σελίδα 8]

«Ο Κωνσταντίνος βασικά δεν καταλάβαινε καθόλου τα υπό εξέταση ζητήματα που αφορούσαν την ελληνική θεολογία».—Σύντομη Ιστορία των Χριστιανικών Δοξασιών

[Εικόνες στη σελίδα 10]

1. Αίγυπτος. Τριάδα από τις θεότητες Ώρος, Όσιρις, Ίσις, 2η χιλιετία Π.Κ.Χ.

2. Βαβυλώνα. Τριάδα από τις θεότητες Ιστάρ, Σιν, Σαμάς, 2η χιλιετία Π.Κ.Χ.

3. Παλμύρα. Τριάδα του θεού της σελήνης, του Κυρίου των Ουρανών και του θεού ήλιου, περ. 1ος αιώνας Κ.Χ.

4. Ινδία. Τριαδική Ινδουιστική θεότητα, περ. 7ος αιώνας Κ.Χ.

5. Καμπότζη. Τριαδική Βουδιστική θεότητα, περ. 12ος αιώνας Κ.Χ.

6. Νορβηγία. Τριάδα (Πατέρας, Γιος, άγιο πνεύμα), περ. 13ος αιώνας Κ.Χ.

7. Γαλλία. Τριάδα, περ. 14ος αιώνας Κ.Χ.

8. Ιταλία. Τριάδα, περ. 15ος αιώνας Κ.Χ.

9. Γερμανία. Τριάδα, περ. 19ος αιώνας Κ.Χ.

10. Γερμανία. Τριάδα, 20ός αιώνας Κ.Χ.