Κεφάλαιο 16

Είναι Φυσιολογικό να Νιώθω Τέτοια Θλίψη;

Ο ΜΙΤΣΕΛ θυμάται τη μέρα που πέθανε ο πατέρας του: «Είχα πάθει σοκ. . . . ‘Δεν μπορεί να είναι αλήθεια’ έλεγα και ξανάλεγα στον εαυτό μου».

Ίσως κάποιος που αγαπάς—ένας γονέας, ένας αδελφός, μια αδελφή ή ένας φίλος—να πέθανε. Και αντί να νιώθεις μόνο λύπη, αισθάνεσαι επίσης θυμό, σύγχυση και φόβο. Όσο κι αν προσπαθείς, δεν μπορείς να κρατήσεις τα δάκρυά σου. Ή κρατάς τον πόνο μέσα σου.

Στην πραγματικότητα, είναι απόλυτα φυσιολογικό να έχουμε τέτοιες συναισθηματικές αντιδράσεις, όταν πεθαίνει κάποιος που αγαπάμε. Ακόμα κι ο Ιησούς Χριστός, όταν έμαθε για το θάνατο ενός στενού του φίλου «εδάκρυσεν» και «εστέναξεν». (Ιωάννης 11:33-36· παράβαλε 2 Σαμουήλ 13:28-39.) Το να συνειδητοποιήσεις ότι και οι άλλοι αισθάνονται όπως κι εσύ, μπορεί να σε βοηθήσει να αντιμετωπίσεις καλύτερα το θάνατο του αγαπημένου σου προσώπου.

Άρνηση

Στην αρχή μπορεί να αισθάνεσαι σαν να έχεις μουδιάσει. Ίσως βαθιά μέσα σου να ελπίζεις ότι όλα αυτά δεν είναι παρά ένα κακό όνειρο, ότι κάποιος θα έρθει και θα σε ξυπνήσει και τα πράγματα θα είναι ακριβώς όπως ήταν μέχρι τώρα. Για παράδειγμα, η μητέρα της Σίντι πέθανε από καρκίνο. Η ίδια η Σίντι εξηγεί: «Δεν έχω δεχτεί πραγματικά το γεγονός ότι έχει φύγει. Μπορεί να συμβεί κάτι το οποίο στο παρελθόν θα το συζητούσα μαζί της, και πιάνω τον εαυτό μου να λέει: ‘Πρέπει να το πω αυτό στη μαμά’».

Άτομα που έχουν στερηθεί κάποιον δικό τους που πέθανε έχουν την τάση να αρνιούνται αυτό το γεγονός. Ίσως μάλιστα να νομίζουν ότι ξαφνικά βλέπουν αυτόν που έχασαν, στο δρόμο, σε κάποιο λεωφορείο που περνάει, στον υπόγειο σιδηρόδρομο. Και η παραμικρή ομοιότητα μπορεί να γεννήσει μέσα τους την ελπίδα ότι ίσως όλα να μην ήταν παρά ένα λάθος. Θυμήσου ότι ο Θεός έκανε τον άνθρωπο για να ζει, και όχι να πεθαίνει. (Γένεσις 1:28· 2:9) Έτσι είναι απόλυτα φυσιολογικό που δυσκολευόμαστε να δεχτούμε το θάνατο.

«Πώς Μπόρεσε να το Κάνει Αυτό σε Μένα;»

Μην εκπλαγείς αν υπάρξουν στιγμές που κι εσύ επίσης θα αισθανθείς λίγο θυμό για το άτομο που πέθανε. Η Σίντι θυμάται: «Όταν πέθανε η μαμά, υπήρχαν περιπτώσεις που σκεφτόμουνα, ‘Δεν μας άφησες να καταλάβουμε ότι θα πέθαινες. Απλώς μας παράτησες’. Αισθανόμουν έρημη και μόνη».

Ο θάνατος ενός αδελφού ή μιας αδελφής μπορεί παρόμοια να ξεσηκώσει συναισθήματα θυμού. «Είναι σχεδόν γελοίο να αισθάνεσαι θυμό για κάποιον που έχει πεθάνει», εξηγεί η Κάρεν, «αλλά όταν πέθανε η αδελφή μου, δεν μπορούσα να συγκρατήσω αυτό το συναίσθημα. Σκέψεις όπως ‘Πώς μπόρεσε να πεθάνει και να μ’ αφήσει μόνη μου; Πώς μπόρεσε να το κάνει αυτό σε μένα;’ περνούσαν διαρκώς από το μυαλό μου». Μερικοί αισθάνονται θυμό για τον αδελφό τους ή την αδελφή τους εξαιτίας του πόνου που προκάλεσε ο θάνατός του ή ο θάνατός της. Μερικοί αισθάνονται παραμελημένοι ή ακόμα και πικραμένοι, εξαιτίας όλου του χρόνου και της προσοχής που αποσπούσε ο άρρωστος αδελφός τους ή αδελφή τους προτού πεθάνει. Κάποιος μπορεί επίσης να αρχίσει να νιώθει έχθρα για τον αδελφό του ή την αδελφή του που πέθανε λόγω του ότι οι θλιμμένοι γονείς του, επειδή φοβούνται μήπως χάσουν κι άλλο παιδί, γίνονται ξαφνικά υπερπροστατευτικοί.

«Αν . . . »

Η ενοχή είναι άλλη μια συνήθης αντίδραση. Ερωτήσεις και αμφιβολίες περνάνε συνέχεια από το μυαλό. ‘Μήπως θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει κάτι παραπάνω; Μήπως θα ’πρεπε να είχαμε συμβουλευτεί κι άλλο γιατρό;’ Και μετά υπάρχουν εκείνα τα ‘Αν . . . ’. ‘Αν δεν είχαμε μαλώσει τόσο πολύ’. ‘Αν ήμουνα πιο ευγενικός μαζί του ή μαζί της’. ‘Αν είχα πάει καλύτερα για ψώνια’.

Ο Μίτσελ λέει: «Μακάρι να είχα περισσότερη υπομονή και κατανόηση με τον πατέρα μου. Ή να έκανα περισσότερα πράγματα στο σπίτι, για να μην κουραζόταν εκείνος τόσο πολύ όταν γύριζε στο σπίτι». Και η Ελίζα παρατήρησε: «Όταν η μαμά αρρώστησε και πέθανε τόσο ξαφνικά, υπήρχαν όλα εκείνα τα εκκρεμή συναισθήματα που είχαμε η μια για την άλλη. Αισθάνομαι τόσο ένοχη τώρα. Σκέφτομαι όλα αυτά που έπρεπε να της είχα πει, όλα αυτά που δεν έπρεπε να της είχα πει και όλα αυτά που δεν είχα κάνει σωστά».

Μπορεί μάλιστα να κατηγορείς τον εαυτό σου γι’ αυτό που συνέβηκε. Η Σίντι θυμάται: «Αισθανόμουνα ένοχη για κάθε λογομαχία που είχαμε κάνει, για όλη την ένταση που είχα προξενήσει στη μαμά. Νόμιζα ότι όλη η ένταση που της είχα προξενήσει θα μπορούσε να είχε συμβάλει στην ασθένειά της».

«Τι να Πω στους Φίλους Μου;»

Μια χήρα παρατήρησε σχετικά με το γιο της: «Ο Τζόνι σιχαινόταν να λέει στα άλλα παιδιά ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει. Τον έφερνε σε αμηχανία και επίσης τον έκανε να θυμώνει, ακριβώς επειδή τον έφερνε σε αμηχανία».

Το βιβλίο Death and Grief in the Family (Θάνατος και Θλίψη στην Οικογένεια) εξηγεί: «Το ερώτημα ‘Τι να πω στους φίλους μου;’ είναι πρωταρχικής σημασίας για πολλά αδέλφια [του ατόμου που έχει πεθάνει]. Συχνά τα αδέλφια αυτά πιστεύουν ότι οι φίλοι τους δεν καταλαβαίνουν την κατάστασή τους. Οι απόπειρές τους να εξηγήσουν στους άλλους τη σημασία της απώλειας ίσως να αντιμετωπιστούν με απλανή βλέμματα ή απορημένες ματιές. . . . Κατά συνέπεια, αυτά τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται απορριμμένα, απομονωμένα και ακόμα, μερικές φορές να νομίζουν ότι είναι παράξενα όντα».

Ωστόσο, πρέπει να καταλάβεις ότι οι άλλοι απλώς δεν ξέρουν τι να πουν σ’ ένα φίλο που έχει χάσει κάποιον δικό του—κι έτσι δεν λένε τίποτα. Το ότι έχασες εσύ ένα αγαπημένο σου πρόσωπο ίσως να τους θυμίζει επίσης ότι κι αυτοί μπορεί να χάσουν κάποιον που αγαπάνε. Επειδή δεν θέλουνε να το σκέφτονται, μπορεί να σε αποφεύγουν.

Πώς να Αντιμετωπίσεις τη Θλίψη Σου

Το να ξέρεις ότι η θλίψη σου είναι φυσιολογική είναι μεγάλη βοήθεια για να μπορέσεις να την ξεπεράσεις. Όμως, αν αρνιέσαι την πραγματικότητα, το μόνο που καταφέρνεις είναι να παρατείνεις απλώς τη θλίψη. Μερικές φορές, η οικογένεια, όταν κάθεται να φάει, αφήνει πάντα μια κενή θέση για το άτομο που έχει πεθάνει, σαν να πρόκειται αυτό να έρθει για φαγητό. Ωστόσο, μια οικογένεια αποφάσισε να χειριστεί την κατάσταση διαφορετικά. Η μητέρα λέει: «Από τότε, δεν ξανακαθήσαμε ποτέ στις καθορισμένες μας θέσεις στο τραπέζι. Ο άντρας μου κάθησε στην καρέκλα του Ντέιβιντ και αυτό κάλυψε κάπως εκείνο το κενό».

Επίσης, είναι υποβοηθητικό να καταλάβεις ότι, ενώ μπορεί να υπάρχουν πράγματα που έπρεπε ή δεν έπρεπε να πεις ή να κάνεις, συνήθως δεν είναι αυτά τα πράγματα οι λόγοι για τους οποίους πέθανε το άτομο που αγαπούσες. Εξάλλου, «Όλοι φταίμε σε πολλά».—Ιακώβου 3:2, ΚΔΤΚ.

Να Εξωτερικεύσεις τα Αισθήματά Σου

Ο Δρ Ερλ Γκρόλμαν υποδεικνύει: «Δεν είναι αρκετό να συνειδητοποιείς τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματά σου· πρέπει να τα αντιμετωπίσεις ανοιχτά. . . . Είναι καιρός να εξωτερικεύσεις τα αισθήματά σου». Άρα, δεν είναι καιρός να ξεκόψεις από τους υπόλοιπους ανθρώπους.—Παροιμίαι 18:1, ΜΝΚ.

Ο Δρ Γκρόλμαν λέει ότι, όταν αρνιέσαι τη θλίψη σου, «το μόνο που καταφέρνεις είναι να παρατείνεις την οδύνη και να επιβραδύνεις τα στάδια της θλίψης». Προτείνει: «Βρες κάποιον που ξέρει να ακούει, κάποιο φίλο που θα καταλάβει ότι αυτά τα πολλά συναισθήματά σου δεν είναι παρά φυσιολογικές αντιδράσεις της βαθιάς θλίψης που νιώθεις». Ένας γονέας, ένας αδελφός, μια αδελφή, ένας φίλος ή ένας πρεσβύτερος στη Χριστιανική εκκλησία συχνά μπορεί να αποδειχτεί πηγή πραγματικής υποστήριξης.

Και τι γίνεται αν νιώθεις την ανάγκη να κλάψεις; Ο Δρ Γκρόλμαν προσθέτει: «Για μερικούς ανθρώπους, τόσο για άντρες όσο και για γυναίκες και παιδιά, τα δάκρυα είναι η καλύτερη θεραπεία για τη συναισθηματική ένταση. Το κλάμα είναι ένας φυσικός τρόπος για να μετριάσεις την οδύνη και να ανακουφιστείς από τον πόνο».

Αντιμετωπίστε τη Θλίψη σαν Οικογένεια

Αν χάσετε κάποιον στην οικογένειά σου, οι γονείς σου επίσης μπορούν να αποδειχτούν εξαιρετική πηγή βοήθειας—αλλά κι εσύ μπορείς να βοηθήσεις εκείνους. Για παράδειγμα, η Τζέιν και η Σάρα, από την Αγγλία, έχασαν τον 23χρονο αδελφό τους Ντάραλ. Πώς ξεπέρασαν τη θλίψη τους; Η Τζέιν απαντάει: «Ενώσαμε και οι τέσσερις τις προσπάθειές μας· εγώ έκανα τα πάντα μαζί με τον μπαμπά, και η Σάρα έκανε τα πάντα μαζί με τη μαμά. Μ’ αυτόν τον τρόπο κατορθώναμε να μην ήμαστε μόνοι μας». Η Τζέιν θυμάται επίσης: «Δεν είχα ξαναδεί τον μπαμπά να κλαίει. Έκλαψε μερικές φορές και, κατά κάποιο τρόπο, αυτό ήταν καλό, και τώρα που το σκέφτομαι, αισθάνομαι πολύ ωραία που ήμουνα εκεί και τον παρηγορούσα».

Μια Ελπίδα που Στηρίζει

Ο νεαρός Ντέιβιντ από την Αγγλία, έχασε τη 13χρονη αδελφή του Τζάνετ, που πέθανε από τη νόσο του Χόντζκιν. Ο Ντέιβιντ λέει: «Ένα από τα πράγματα που με ωφέλησαν πάρα πολύ ήταν ένα εδάφιο που αναφέρθηκε στην ομιλία της κηδείας. Αυτό δηλώνει: ‘Επειδή ο Θεός προσδιόρισε μια μέρα στην οποία θα κρίνει την οικουμένη με δικαιοσύνη και έδωσε εγγύηση σε όλους ανασταίνοντάς τον, τον Ιησού δηλαδή, από τους νεκρούς’. Ο ομιλητής τόνισε τη λέξη ‘εγγύηση’ σε σχέση με την ανάσταση. Αυτό ήταν για μένα πηγή δύναμης αφότου τέλειωσε η κηδεία».—Πράξεις 17:31, ΜΝΚ· βλέπε επίσης Μάρκος 5:35-42· 12:26, 27· Ιωάννης 5:28, 29· 1 Κορινθίους 15:3-8.

Η ελπίδα που δίνει η Αγία Γραφή περί ανάστασης δεν εξαλείφει τη θλίψη. Ποτέ δεν θα ξεχάσεις το αγαπημένο σου πρόσωπο. Ωστόσο, πολλοί έχουν βρει πραγματική ανακούφιση στις υποσχέσεις που δίνει η Αγία Γραφή και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αρχίσουν να συνέρχονται σιγά-σιγά από τον πόνο που νιώθουν επειδή έχασαν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο.

Ερωτήσεις για Συζήτηση

◻ Πιστεύεις ότι είναι φυσιολογικό να νιώθεις θλίψη επειδή πέθανε κάποιος που αγαπάς;

◻ Ποια συναισθήματα μπορεί να νιώσει το θλιμμένο άτομο και γιατί;

◻ Ποιοι είναι μερικοί τρόποι για να αρχίσει ένα θλιμμένο νεαρό άτομο να ξεπερνάει τα συναισθήματά του;

◻ Πώς θα μπορούσες να ανακουφίσεις ένα φίλο για το θάνατο ενός αγαπημένου του προσώπου;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 128]

«Δεν έχω δεχτεί πραγματικά το γεγονός ότι έχει φύγει. . . . Πιάνω τον εαυτό μου να λέει: ‘Πρέπει να το πω αυτό στη μαμά’»

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 131]

«Όταν πέθανε η μαμά, . . . υπήρχαν περιπτώσεις που σκεφτόμουνα: ‘Δεν μας άφησες να καταλάβουμε ότι θα πέθαινες. Απλώς μας παράτησες’. Αισθανόμουν έρημη και μόνη»

[Εικόνα στη σελίδα 129]

«Δεν είναι αλήθεια ότι έτυχε αυτό σε μένα!»

[Εικόνα στη σελίδα 130]

Όταν πεθάνει κάποιο άτομο που αγαπάμε, έχουμε την ανάγκη να μας συμπαρασταθεί κάποιο συμπονετικό πρόσωπο