Οι Νεαροί Ρωτούν . . .
Είναι Φυσιολογικό να Λυπάμαι με τον Τρόπο που Λυπάμαι;
Ο ΠΑΤΕΡΑΣ του Μίτσελ πέθανε σε ένα τραγικό ατύχημα αρκετούς μήνες πριν. Ο Μίτσελ τον αποζητά πολύ—του λείπει. Θυμάται πώς αισθανόταν τη μέρα που πέθανε ο πατέρας του.
«Βρισκόμουν σε μια συγκλονιστική κατάσταση. Όλη εκείνη τη μέρα, αν κανείς δεν ανέφερε ότι ο πατέρας μου είχε πεθάνει, ούτε που θα το θυμόμουν καν. Ακόμη κι όταν το έλεγα στους άλλους, δεν το πίστευα. ‘Δεν μπορεί να είναι αλήθεια’, συνέχιζα να λέω στον εαυτό μου. Ό μπαμπάς όταν ζούσε συνήθιζε να οδηγεί το φορτηγό εκατοντάδες μίλια κάθε εβδομάδα, μέσα από θύελλες βροχής και θύελλες χαλαζιού, κι ωστόσο πάντοτε ερχόταν σπίτι. Δεν μπορεί να είναι αλήθεια’».
Ίσως και συ να έχεις νιώσει κάτι παρόμοιο. Ίσως να έχει πεθάνει κάποιος που αγαπάς—ένας γονέας, ένας αδελφός, μια αδελφή, ή ένας φίλος. Ίσως να νομίζεις ότι το μόνο που μπορείς να αισθάνεσαι είναι λύπη και τίποτα άλλο. Αλλά, ειλικρινά, ίσως να αισθάνεσαι πολλά άλλα πράγματα—από θυμό μέχρι και σύγχυση και φόβο.
Μετά, είναι όλοι εκείνοι οι καλοπροαίρετοι φίλοι που έρχονται για να προσθέσουν στις δυσκολίες σου, λέγοντας σου πώς να θρηνείς: «Να είσαι γενναίος και ισχυρός». «Πρέπει να είσαι παράδειγμα για τους άλλους». «Η μητέρα σου [ή οποιοσδήποτε έχει πεθάνει] δεν θα ήθελε να κλαις». Αλλά όσο κι αν προσπαθείς, δεν μπορείς να συγκρατήσεις τα δάκρυα. Ή δεν μπορείς να κρατήσεις κλειδωμένο μέσα σου τον πόνο που αισθάνεσαι.
Υπάρχει κάτι που δεν πάει καλά μαζί σου; Απεναντίας, το να αισθάνεσαι μ’ αυτόν τον τρόπο είναι τελείως φυσιολογικό. Ακόμη και ο Ιησούς Χριστός, όταν έμαθε το θάνατο ενός στενού φίλου, ‘ξέσπασε σε δάκρυα’ και ‘στέναξε’ βαθιά μέσα του. (Ιωάννης 11:33-37) Το να συνειδητοποιήσεις ότι και οι άλλοι αισθάνονται με τον τρόπο που αισθάνεσαι εσύ, μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις καλύτερα τα συναισθήματα σου και να αντιμετωπίσεις τον χαμό του προσφιλούς σου.
Σαν Κακό Όνειρο
Στην αρχή, όπως ο Μίτσελ, μπορεί να αισθάνεσαι μουδιασμένος. Ίσως βαθιά μέσα σου να ελπίζεις ότι όλα αυτά δεν είναι παρά ένα κακό όνειρο, ότι κάποιος θα έρθει και θα σε ξυπνήσει και τα πράγματα θα είναι ακριβώς όπως ήταν μέχρι τώρα.
«Δεν φαίνεται να είναι πραγματική η κατάσταση», εξηγεί ο Μπράιαν, ο πατέρας του οποίου πέθανε πριν αρκετούς μήνες. «Ακούς τους ανθρώπους να λένε, ‘Λυπήθηκα που άκουσα για τον πατέρα σου’. Είναι σαν να μην έχει συμβεί πραγματικά». Η Σίντυ συμφωνεί. Η μητέρα της πέθανε από καρκίνο. Εξηγεί η Σίντυ: «Δεν έχω δεχτεί πραγματικά το γεγονός ότι έχει φύγει. Κάτι θα συμβεί που το είχα συζητήσει μαζί της στο παρελθόν, και βρίσκω τον εαυτό μου να λέει, ‘Πρέπει να το πω στη μαμά αυτό’».
Έτσι, αμέσως μετά που θα πεθάνει κάποιος που αγαπάς, είναι φυσιολογικό να αισθανθείς ότι αυτό δεν έχει συμβεί. Ο Θεός έκανε τον άνθρωπο για να ζει, όχι για να πεθαίνει. (Γένεσις 1:28· 2:9) Γι’ αυτό δεν είναι εκπληκτικό που ο θάνατος κάποιου που αγαπάς είναι τόσο σκληρό πράγμα για να το δεχτείς και τόσο εύκολο για να το αρνηθείς.
«Πώς Μπόρεσε να το Κάνει Αυτό σε Μένα;»
«Είναι σχεδόν γελοίο να αισθάνεσαι θυμό για κάποιον επειδή πέθανε», εξηγεί η 15χρονη Κάρεν, «αλλά όταν πέθανε η αδελφή μου, δεν μπορούσα να συγκρατήσω το συναίσθημα αυτό. Συνέχιζαν να περνούν από το μυαλό μου σκέψεις όπως, ‘Πώς μπόρεσε να πεθάνει και να μ’ αφήσει μόνη; Πώς μπόρεσε να το κάνει αυτό σε μένα;’».
Έτσι να μην εκπλαγείς αν υπάρξουν στιγμές που και εσύ, επίσης, θα αισθανθείς λίγο θυμό με το άτομο που πέθανε. Για παράδειγμα, αν αυτός που πέθανε είναι ένας γονέας, ίσως να αισθάνεσαι μόνος, εγκαταλειμμένος, παρ’ ότι γνωρίζεις ότι η μαμά ή ο μπαμπάς σου δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα για να αποφύγουν το θάνατο. Η Σίντυ θυμάται: «Όταν πέθανε η μαμά, υπήρχαν φορές που σκεφτόμουν, ‘Γιατί δεν μας άφησες να το καταλάβουμε ότι θα πέθαινες. Απλώς το απέφυγες’. Αισθανόμουν έρημη».
Ο θάνατος ενός αδελφού ή μιας αδελφής μπορεί να ξεσηκώσει συναισθήματα θυμού για άλλους λόγους. Μερικοί θυμώνουν μ’ αυτόν που έφυγε, εξαιτίας του πόνου που έχει προξενήσει στους γονείς ο θάνατος του ή ο θάνατος της. Ή μερικοί αισθάνονται παραμελημένοι, ίσως ακόμη και κάποια πίκρα, εξαιτίας όλου του χρόνου και της προσοχής που αποσπούσε ο άρρωστος αδελφός ή αδελφή προτού πεθάνει.
Μερικοί γονείς γίνονται υπερπροστατευτικοί, όταν χάσουν ένα από τα παιδιά τους στο θάνατο. Μπορεί να κάνουν το παιδί που έχει επιζήσει να θυμώνει λίγο, εξαιτίας του αδελφού ή της αδελφής που έφυγε, επειδή αυτό κάνει τη μαμά και το μπαμπά να συμπεριφέρονται έτσι. Αν συμβαίνει αυτό τώρα στην οικογένεια σου, προσπάθησε να καταλάβεις ότι οι γονείς σου ίσως να μέμφονται τον εαυτό τους γι’ αυτό που συνέβη και έτσι να φοβούνται ότι θα χάσουν και σένα επίσης. Γι’ αυτό να έχεις υπομονή μαζί τους.
Αν υπάρχουν φορές που αισθάνεσαι θυμωμένος, μην το κρατάς μέσα στον εαυτό σου. Προσπάθησε να το εμπιστευτείς σε κάποιον που εμπιστεύεσαι και σέβεσαι. Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσεις τα συναισθήματα σου είναι να τα εκφράζεις. Να θυμάσαι ότι ο παρατεταμένος θυμός μπορεί να βλάψει μόνο εσένα.—Παροιμίαι 14:29, 30.
Πρόσεχε τα «αν Μόνο»!
Μετά, επίσης, υπάρχουν και οι σκέψεις των «αν μόνο», όπως είναι, ‘Αν μόνο τού το είχα πει αυτό’ ή, ‘Αν μόνο δεν του το είχα πει αυτό’. Ο Μίτσελ εξηγεί πώς αισθάνεται κατά καιρούς: «Εύχομαι να είχα περισσότερη υπομονή και κατανόηση με τον πατέρα μου. Ή να έκανα περισσότερα πράγματα στο σπίτι, ώστε να καθιστώ ευκολότερα τα πράγματα γι’ αυτόν όταν ερχόταν πίσω». Κι η 17χρονη Ελίζα παρατήρησε: «Όταν η μαμά αρρώστησε και πέθανε τόσο ξαφνικά, υπήρχαν όλα εκείνα τα εκκρεμή συναισθήματα που είχαμε η μια για την άλλη. Αισθανόμουν τόσο ένοχη τώρα. Αναλογίζομαι όλα τα πράγματα που θα έπρεπε να είχα κάνει γι’ αυτήν, όλα τα πράγματα που δεν θα έπρεπε να είχα κάνει, όλα τα πράγματα που δεν τα έκανα σωστά».
Μπορεί να υπάρξουν φορές που να αισθάνεσαι με τον ίδιο τρόπο. Ίσως να είχατε κάποια λογομαχία με το αγαπημένο άτομο προτού πεθάνει. Ή ίσως, κατά καιρούς, να αισθάνεσαι πίκρα για τον αδελφό σου ή την αδελφή σου επειδή τραβούσε περισσότερη προσοχή απ’ όσο εσύ και τώρα έχει φύγει. Μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις την ενοχή που αισθάνεσαι.
Ίσως ακόμη να μέμφεσαι τον εαυτό σου γι’ αυτό που συνέβη. Η Σίντυ θυμάται: «Αισθανόμουν ένοχη για κάθε λογομαχία που είχαμε ποτέ, για όλη την ένταση που προξένησα στη μαμά. Αισθανόμουν ότι όλη η ένταση που της είχα προξενήσει θα μπορούσε να είχε συμβάλει στην ασθένεια της».
Να συνειδητοποιήσεις, ωστόσο, ότι παρ’ ότι υπάρχουν ίσως πράγματα που θα έπρεπε ή δεν θα έπρεπε να έχεις πει ή να κάνεις, στη συντριπτική τους πλειονότητα αυτά δεν ήταν οι λόγοι που οδήγησαν το αγαπημένο σου άτομο στο θάνατο. Εκτός απ’ αυτό, όπως μας υπενθυμίζει η Βίβλος: «Εις πολλά πταίομεν άπαντες. Εάν τις δεν πταίη εις λόγον, ούτος είναι τέλειος ανήρ, δυνατός να χαλιναγώγηση και όλον το σώμα». (Ιακώβου 3:2) Δεν είναι αλήθεια ότι όλοι λέμε πράγματα για τα οποία αργότερα μετανιώνουμε; «Πάντες ήμαρτον και υστερούνται της δόξης του Θεού», μας λέει περαιτέρω η Βίβλος. (Ρωμαίους 3:23) Ώστε, λοιπόν, αναμφίβολα θα υπάρχουν πράγματα που έκανες ή που παρέλειψες να κάνεις και για τα οποία τώρα αισθάνεσαι ενοχή. Αλλά, με κάθε εντιμότητα, εφόσον είμαστε ατελείς, δεν είμαστε όλοι ένοχοι για τέτοια πράγματα;
«Τι να Πω στους Φίλους μου;»
Ίσως να υπάρχουν επίσης φορές που να αισθάνεσαι αμηχανία, μη γνωρίζοντας τι να πεις στους άλλους. Όπως παρατήρησε μια χήρα σχετικά με το νεαρό της γιο: «Ο Τζώνυ δεν ήθελε να μιλάει για τα συναισθήματα του, αλλά κατάφερε να μου πει πόσο μισούσε το να λέει στα άλλα παιδιά ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει. Τον έφερνε σε αμηχανία και επίσης τον έκανε να θυμώνει, ακριβώς επειδή τον έφερνε σε αμηχανία».
Υπάρχουν φορές που και εσύ αισθάνεσαι απομονωμένος τώρα, επειδή έχεις χάσει στο θάνατο κάποιον αγαπημένο; Αυτό είναι πολύ κοινό πράγμα, όπως εξηγεί και το βιβλίο Θάνατος και Θλίψη στην Οικογένεια: « ‘Τι να πω στους φίλους μου;’ είναι ένα ερώτημα πρωταρχικής σημασίας για πολλά αδέλφια που επιζούν, Συχνά, τα αδέλφια αυτά που επιζούν πιστεύουν ότι οι φίλοι τους δεν καταλαβαίνουν την κατάσταση τους. Οι απόπειρες τους να εξηγήσουν στους άλλους τη σημασία της απώλειας ίσως να αντιμετωπιστεί με απλανή βλέμματα ή απορημένες ματιές . . . Κατά συνέπεια, το θλιμμένο άτομο μπορεί να αισθάνεται απορριμμένος, απομονωμένος και, κατά καιρούς, ότι ενεργεί παράξενα».
‘Γιατί αντιδρούν οι άλλοι μ’ αυτό τον τρόπο;’ μπορεί να αναρωτηθείς. Προσπάθησε, λοιπόν, να καταλάβεις ότι ο θάνατος είναι μια εμπειρία που βάζει όλους σε δοκιμή. Μερικές φορές οι άλλοι δεν γνωρίζουν τι να πουν και έτσι δεν λένε τίποτα. Ο χαμός του προσφιλούς σου τους υπενθυμίζει ότι και αυτοί, επίσης, μπορεί να χάσουν κάποιο αγαπημένο άτομο. Μη θέλοντας να τους το υπενθυμίζεις αυτό, μπορεί ντροπαλά να φεύγουν μακριά σου.
Καθώς οι εβδομάδες και οι μήνες περνούν, αναμφίβολα η πραγματικότητα της απώλειας θα σημειώσει ήσυχη βελτίωση μέσα σου. Καθώς συμβαίνει αυτό, μπορεί να έχεις την τάση να κρατάς τα συναισθήματα σου κλεισμένα μέσα σου, επειδή φοβάσαι ότι οι γονείς σου ή οι άλλοι δεν θα σε καταλάβουν. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να μάθεις να αντιμετωπίζεις τα συναισθήματα σου. Το πώς μπορείς να το κάνεις αυτό θα συζητηθεί σε μελλοντικό τεύχος του Ξύπνα!
[Εικόνα στη σελίδα 23]
«Δεν συμβαίνει αυτό πραγματικά σε μένα!»