Συμφωνεί Αυτό το Βιβλίο με την Επιστήμη;

Η θρησκεία ανέκαθεν δεν έβλεπε με φιλική διάθεση την επιστήμη. Στο πέρασμα των αιώνων μερικοί θεολόγοι αντιτάχθηκαν σε επιστημονικές ανακαλύψεις για τις οποίες πίστευαν ότι έθεταν σε κίνδυνο τη δική τους ερμηνεία της Αγίας Γραφής. Αλλά είναι πράγματι η επιστήμη εχθρός της Αγίας Γραφής;

ΑΝ ΟΙ συγγραφείς της Αγίας Γραφής είχαν ασπαστεί τις πιο διαδεδομένες επιστημονικές απόψεις των ημερών τους, το αποτέλεσμα θα ήταν ένα βιβλίο με κραυγαλέες επιστημονικές ανακρίβειες. Ωστόσο, οι συγγραφείς δεν προώθησαν τέτοιες αντιεπιστημονικές και εσφαλμένες αντιλήψεις. Αντίθετα, κατέγραψαν πολυάριθμες δηλώσεις οι οποίες, όχι μόνο είναι ακριβείς από επιστημονική άποψη, αλλά επίσης έρχονταν σε άμεση αντίθεση με τις αποδεκτές απόψεις της εποχής.

Ποιο Είναι το Σχήμα της Γης;

Αυτό το ερώτημα προβλημάτιζε τους ανθρώπους επί χιλιάδες χρόνια. Η άποψη που επικρατούσε γενικά στους αρχαίους χρόνους ήταν ότι η γη είναι επίπεδη. Για παράδειγμα, οι Βαβυλώνιοι πίστευαν ότι το σύμπαν είναι ένα κουτί ή ένα δωμάτιο του οποίου το δάπεδο αποτελεί η γη. Βεδικοί ιερείς στην Ινδία φαντάζονταν ότι η γη είναι επίπεδη και ότι μόνο η μια πλευρά της κατοικούνταν. Μια πρωτόγονη φυλή στην Ασία απεικόνιζε τη γη σαν έναν τεράστιο δίσκο τσαγιού.

Από τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ. κιόλας, ο Έλληνας φιλόσοφος Πυθαγόρας διατύπωσε τη θεωρία ότι, επειδή η σελήνη και ο ήλιος έχουν σφαιρικό σχήμα, και η γη επίσης πρέπει να είναι σφαίρα. Ο Αριστοτέλης (τέταρτος αιώνας Π.Κ.Χ.) αργότερα συμφώνησε, εξηγώντας πως η σφαιρικότητα της γης αποδεικνύεται από τις εκλείψεις της σελήνης. Η σκιά της γης πάνω στη σελήνη είναι κυκλική.

Ωστόσο, η αντίληψη περί επίπεδης γης (με μόνο την επάνω πλευρά της να κατοικείται) δεν εξαφανίστηκε εντελώς. Μερικοί δεν μπορούσαν να δεχτούν τα λογικά επακόλουθα που συνεπάγεται μια στρογγυλή γη—την έννοια των αντίποδων.a Ο Λακτάντιος, Χριστιανός απολογητής του τέταρτου αιώνα Κ.Χ., χλεύαζε στην ιδέα και μόνο. Έκανε το συλλογισμό: «Είναι κανείς τόσο άμυαλος ώστε να πιστεύει ότι υπάρχουν άντρες των οποίων τα βήματα είναι πιο ψηλά από τα κεφάλια τους; . . . ότι οι σοδειές και τα δέντρα μεγαλώνουν προς τα κάτω; ότι η βροχή, το χιόνι και το χαλάζι πέφτουν προς τα πάνω;»²

Η έννοια των αντίποδων έφερε σε δίλημμα μερικούς θεολόγους. Ορισμένες θεωρίες υποστήριζαν ότι, αν υπήρχαν αντιποδικοί, αυτοί δεν θα μπορούσαν να έχουν καμιά απολύτως σχέση με τα γνωστά ανθρώπινα όντα είτε επειδή η θάλασσα ήταν πολύ πλατιά για να τη διασχίσουν είτε επειδή μια αδιάβατη διακεκαυμένη ζώνη περιέβαλλε τον ισημερινό. Από πού θα μπορούσαν, λοιπόν, να προέρχονται τέτοιου είδους άνθρωποι; Αδυνατώντας να παράσχουν εξήγηση, μερικοί θεολόγοι προτίμησαν να πιστέψουν ότι δεν ήταν δυνατόν να υπάρχουν αντιποδικοί ή ακόμα, όπως υποστήριζε ο Λακτάντιος, ότι η γη δεν μπορούσε καν να είναι σφαίρα!

Παρ’ όλα αυτά, η έννοια της σφαιρικής γης επικράτησε, και τελικά έγινε ευρέως αποδεκτή. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσουν με τα ίδια τους τα μάτια ότι η γη είναι σφαίρα παρά μόνο στην αυγή της διαστημικής εποχής τον 20ό αιώνα, όταν κατάφεραν να ταξιδέψουν στο έξω διάστημα.b

Ποια ήταν η θέση που διατύπωνε η Αγία Γραφή σχετικά με αυτό το ζήτημα; Τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., όταν επικρατούσε η άποψη ότι η γη ήταν επίπεδη, αιώνες προτού οι Έλληνες φιλόσοφοι διαμορφώσουν τη θεωρία πως η γη μπορεί να είναι σφαιρική και χιλιάδες χρόνια προτού οι άνθρωποι δουν τη σφαίρα της γης από το διάστημα, ο Εβραίος προφήτης Ησαΐας δήλωσε με αξιοσημείωτη απλότητα: ‘Υπάρχει αυτός που κατοικεί πάνω από τον κύκλο της γης’. (Ησαΐας 40:22) Η εβραϊκή λέξη χουγ, που εδώ μεταφράζεται ‘κύκλος’, μπορεί επίσης να αποδοθεί «σφαίρα».³ Άλλες μεταφράσεις της Αγίας Γραφής αναφέρονται στη «σφαίρα της γης» (Μετάφραση Ντουαί [Douay Version]) και στη «σφαιρική γη».—Μόφατ (Moffatt).c

Ο Βιβλικός συγγραφέας Ησαΐας απέφυγε τους κοινούς μύθους που υπήρχαν για τη γη. Αντίθετα, κατέγραψε μια δήλωση η οποία δεν απειλήθηκε από την πρόοδο των επιστημονικών ανακαλύψεων.

Τι Στηρίζει τη Γη;

Στους αρχαίους χρόνους, οι άνθρωποι βρίσκονταν σε σύγχυση όσον αφορά και άλλα ερωτήματα γύρω από το σύμπαν: Πάνω σε τι στηρίζεται η γη; Τι κρατάει τον ήλιο, τη σελήνη και τα άστρα στη θέση τους; Αγνοούσαν το νόμο της παγκόσμιας έλξης, ο οποίος διατυπώθηκε από τον Ισαάκ Νεύτωνα και δημοσιεύτηκε το 1687. Η αντίληψη ότι τα ουράνια σώματα στην ουσία αιωρούνται στο κενό τούς ήταν άγνωστη. Επομένως, οι εξηγήσεις που έδιναν συχνά υποδήλωναν ότι απτά αντικείμενα ή υλικά κρατούσαν μετέωρη τη γη και τα άλλα ουράνια σώματα.

Για παράδειγμα, μια αρχαία θεωρία, που είναι πιθανό να προήλθε από τους κατοίκους κάποιου νησιού, έλεγε ότι η γη περιβαλλόταν από νερό και ότι επέπλεε πάνω σε αυτά τα νερά. Οι Ινδουιστές συνέλαβαν την ιδέα ότι η γη είχε πολλαπλά θεμέλια, το ένα πάνω στο άλλο. Στηριζόταν πάνω σε τέσσερις ελέφαντες, οι ελέφαντες στέκονταν πάνω σε μια τεράστια χελώνα, η χελώνα στεκόταν πάνω σε ένα πολύ μεγάλο φίδι και το κουλουριασμένο φίδι επέπλεε στα νερά του σύμπαντος. Ο Εμπεδοκλής, Έλληνας φιλόσοφος του πέμπτου αιώνα Π.Κ.Χ., πίστευε πως η γη στηριζόταν πάνω σε έναν ανεμοστρόβιλο και ότι αυτός ο ανεμοστρόβιλος έθετε σε κίνηση τα ουράνια σώματα.

Μεταξύ των απόψεων που άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή ήταν εκείνες του Αριστοτέλη. Μολονότι διατύπωσε τη θεωρία ότι η γη είναι μια σφαίρα, δεν δεχόταν ότι αυτή θα μπορούσε να κρέμεται στο κενό. Στην πραγματεία του Περί Ουρανού, καθώς αντέκρουε την αντίληψη ότι η γη στηρίζεται πάνω σε νερό, είπε τα εξής: «Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τη γη και το νερό που στηρίζει τη γη. Γιατί και το νερό δε μένει από τη φύση του μετέωρο, αλλά στηρίζεται πάνω σε κάτι άλλο».⁴ Πάνω σε τι «στηρίζεται» λοιπόν η γη; Ο Αριστοτέλης δίδαξε ότι ο ήλιος, η σελήνη και τα άστρα ήταν στερεωμένα στην επιφάνεια στερεών, διάφανων σφαιρών. Η μια σφαίρα βρισκόταν μέσα στην άλλη, με τη γη—ακίνητη—στο κέντρο. Καθώς οι σφαίρες περιστρέφονταν η μια μέσα στην άλλη, τα αντικείμενα που βρίσκονταν πάνω σε αυτές—ο ήλιος, η σελήνη και οι πλανήτες—κινούνταν κατά μήκος του ουρανού.

Η εξήγηση του Αριστοτέλη ήταν λογικοφανής. Αν τα ουράνια σώματα δεν ήταν σταθερά στερεωμένα σε κάτι, πώς αλλιώς θα έμεναν μετέωρα; Οι απόψεις του σεβαστού Αριστοτέλη ήταν αποδεκτές ως γεγονότα επί 2.000 χρόνια περίπου. Σύμφωνα με τη Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The New Encyclopædia Britannica), το 16ο και το 17ο αιώνα οι διδασκαλίες του «ισοδυναμούσαν με θρησκευτικό δόγμα» στα μάτια της εκκλησίας.⁵

Όταν ανακαλύφτηκε το τηλεσκόπιο, οι αστρονόμοι άρχισαν να αμφισβητούν τη θεωρία του Αριστοτέλη. Ωστόσο, την απάντηση δεν τη βρήκαν παρά μόνο όταν ο Σερ Ισαάκ Νεύτων εξήγησε ότι οι πλανήτες αιωρούνται στο κενό και διατηρούνται στην τροχιά τους από μια αόρατη δύναμη—τη βαρύτητα. Φαινόταν απίστευτο, και μερικοί συνάδελφοι του Νεύτωνα δυσκολεύτηκαν να πιστέψουν ότι το διάστημα θα μπορούσε να είναι ένα κενό, το οποίο ως επί το πλείστον δεν περιείχε καμία ύλη.d⁶

Τι έχει να πει η Αγία Γραφή για αυτό το ζήτημα; Πριν από σχεδόν 3.500 χρόνια, η Αγία Γραφή δήλωσε με εξαιρετική σαφήνεια ότι η γη κρέμεται ‘στο τίποτα’. (Ιώβ 26:7) Η πρωτότυπη εβραϊκή λέξη που εδώ αποδίδεται ‘τίποτα’ (μπελί-μα) σημαίνει κατά γράμμα «χωρίς κανένα πράγμα».⁷ Η Σύγχρονη Αγγλική Μετάφραση (Contemporary English Version) χρησιμοποιεί την έκφραση «στο κενό».

Ένας πλανήτης που κρεμόταν «στο κενό» δεν ήταν με κανέναν τρόπο αυτό που φαντάζονταν οι περισσότεροι άνθρωποι της εποχής εκείνης για τη γη. Ωστόσο, προηγούμενος κατά πολύ της εποχής του, ο Βιβλικός συγγραφέας κατέγραψε μια δήλωση που είναι επιστημονικά ακριβής.

Η Αγία Γραφή και η Ιατρική Επιστήμη—Συμφωνούν;

Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη μάς έχει διδάξει πολλά για τη μετάδοση και την πρόληψη των ασθενειών. Η πρόοδος που σημειώθηκε στην ιατρική το 19ο αιώνα εισήγαγε στην ιατρική την πρακτική της αντισηψίας—δηλαδή την καθαριότητα με σκοπό τη μείωση των λοιμώξεων. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Σημειώθηκε σημαντική μείωση στις λοιμώξεις και στους πρόωρους θανάτους.

Οι αρχαίοι γιατροί, όμως, δεν κατανοούσαν πλήρως πώς μεταδίδονται οι αρρώστιες ούτε καταλάβαιναν πόσο σημαντική είναι η υγιεινή για την πρόληψη των ασθενειών. Δεν είναι άξιο απορίας το γεγονός ότι πολλές ιατρικές μέθοδοι της εποχής εκείνης θα φαίνονταν βάρβαρες σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα.

Ένα από τα παλαιότερα ιατρικά κείμενα που είναι διαθέσιμο είναι ο Πάπυρος Έμπερς, μια συλλογή στοιχείων από την αιγυπτιακή ιατρική γνώση, ο οποίος χρονολογείται περίπου από το 1550 Π.Κ.Χ. Αυτός ο ρόλος περιέχει γύρω στους 700 τρόπους θεραπείας για διάφορες παθήσεις που «ποικίλλουν από δαγκώματα κροκόδειλου μέχρι και πόνους στα νύχια των ποδιών».⁸ Η Διεθνής Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου (The International Standard Bible Encyclopaedia) αναφέρει: «Η ιατρική γνώση εκείνων των γιατρών ήταν εντελώς εμπειρική, πρωτίστως μαγική και καθόλου επιστημονική».⁹ Οι περισσότεροι τρόποι θεραπείας απλώς δεν ήταν αποτελεσματικοί, αλλά μερικοί ήταν εξαιρετικά επικίνδυνοι. Για τη θεραπεία ενός τραύματος, κάποια από τις συνταγές σύστηνε την επάλειψη με ένα μείγμα από ανθρώπινα περιττώματα συνδυασμένα με άλλες ουσίες.¹⁰

Αυτό το κείμενο με αιγυπτιακές ιατρικές μεθόδους θεραπείας γράφτηκε την ίδια περίπου εποχή με τα πρώτα βιβλία της Αγίας Γραφής, τα οποία περιλάμβαναν και το Μωσαϊκό Νόμο. Ο Μωυσής, ο οποίος γεννήθηκε το 1593 Π.Κ.Χ., μεγάλωσε στην Αίγυπτο. (Έξοδος 2:1-10) Ως μέλος του σπιτικού του Φαραώ, «διδάχτηκε όλη τη σοφία των Αιγυπτίων». (Πράξεις 7:22) Γνώριζε τους ‘γιατρούς’ της Αιγύπτου. (Γένεση 50:1-3) Μήπως οι αναποτελεσματικές ή επικίνδυνες ιατρικές μέθοδοί τους επηρέασαν τα συγγράμματά του;

Όχι. Απεναντίας, ο Μωσαϊκός Νόμος περιλάμβανε κανόνες υγιεινής οι οποίοι προηγούνταν κατά πολύ της εποχής τους. Για παράδειγμα, ένας νόμος που αφορούσε τους στρατιωτικούς καταυλισμούς απαιτούσε να θάβονται τα περιττώματα μακριά από το στρατόπεδο. (Δευτερονόμιο 23:13) Αυτό ήταν ένα εξαιρετικά προηγμένο προληπτικό μέτρο. Συνέβαλλε στο να παραμένει το νερό καθαρό από μολύνσεις και παρείχε προστασία από τη σιγκέλλωση που μεταδίδεται με τις μύγες και από άλλες διαρροϊκές ασθένειες οι οποίες εξακολουθούν να αφαιρούν εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο σε χώρες όπου οι συνθήκες υγιεινής είναι αξιοθρήνητες.

Ο Μωσαϊκός Νόμος περιείχε και άλλους κανόνες υγιεινής οι οποίοι προστάτευαν τον Ισραήλ από τη διάδοση των λοιμωδών νόσων. Το άτομο που είχε προσβληθεί από κάποια μεταδοτική ασθένεια ή για το οποίο υπήρχαν τέτοιες υποψίες έμπαινε σε καραντίνα. (Λευιτικό 13:1-5) Ενδύματα ή σκεύη που είχαν έρθει σε επαφή με ζώο το οποίο είχε ψοφήσει (ίσως από αρρώστια) έπρεπε είτε να πλυθούν προτού χρησιμοποιηθούν ξανά είτε να καταστραφούν. (Λευιτικό 11:27, 28, 32, 33) Όποιος άγγιζε ένα πτώμα θεωρούνταν ακάθαρτος και έπρεπε να περάσει από μια διαδικασία καθαρισμού η οποία περιλάμβανε το πλύσιμο των ρούχων του και το μπάνιο. Κατά τη διάρκεια της εφταήμερης περιόδου ακαθαρσίας, έπρεπε να αποφεύγει κάθε σωματική επαφή με άλλους.—Αριθμοί 19:1-13.

Αυτός ο κώδικας υγιεινής αποκαλύπτει σοφία η οποία έλειπε από τους γιατρούς των γύρω εθνών εκείνη την εποχή. Χιλιάδες χρόνια προτού ανακαλύψει η ιατρική επιστήμη τους τρόπους με τους οποίους μεταδίδονται οι ασθένειες, η Αγία Γραφή καθόριζε λογικά προστατευτικά μέτρα για την πρόληψη των ασθενειών. Δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Μωυσής μπορούσε να πει πως οι Ισραηλίτες της εποχής του γενικά ζούσαν μέχρι την ηλικία των 70 ή 80 ετών.e—Ψαλμός 90:10.

Μπορεί να αναγνωρίζετε ότι οι παραπάνω δηλώσεις της Αγίας Γραφής είναι επιστημονικά ακριβείς. Υπάρχουν, όμως, άλλες δηλώσεις στην Αγία Γραφή οι οποίες δεν μπορούν να αποδειχτούν επιστημονικά. Μήπως αυτό σημαίνει απαραιτήτως ότι η Αγία Γραφή αντιφάσκει με την επιστήμη;

Αποδοχή του Αναπόδεικτου

Μια αναπόδεικτη δήλωση δεν είναι απαραιτήτως αναληθής. Οι επιστημονικές αποδείξεις περιορίζονται από την ικανότητα που έχουν οι άνθρωποι να ανακαλύπτουν επαρκή στοιχεία και να ερμηνεύουν σωστά τα δεδομένα. Μερικές αλήθειες, όμως, είναι αναπόδεικτες επειδή δεν έχουν διαφυλαχτεί αποδείξεις, επειδή οι αποδείξεις είναι δυσνόητες ή δεν έχουν ανακαλυφτεί, ή επειδή οι επιστημονικές ικανότητες και οι επιδεξιότητες είναι ανεπαρκείς και δεν είναι δυνατόν να εξαχθεί αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα. Μήπως συμβαίνει αυτό στην περίπτωση ορισμένων δηλώσεων της Αγίας Γραφής για τις οποίες δεν υπάρχουν ανεξάρτητες φυσικές αποδείξεις;

Για παράδειγμα, οι αναφορές της Αγίας Γραφής σε κάποια αόρατη επικράτεια η οποία κατοικείται από πνευματικά πρόσωπα δεν μπορούν να αποδειχτούν—ούτε να απορριφθούν—επιστημονικά. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τα θαύματα που καταγράφονται στην Αγία Γραφή. Δεν είναι διαθέσιμες αρκετές σαφείς γεωλογικές αποδείξεις σχετικά με τον παγγήινο Κατακλυσμό των ημερών του Νώε ώστε να ικανοποιήσουν μερικούς. (Γένεση, κεφάλαιο 7) Μήπως πρέπει να συμπεράνουμε ότι ο Κατακλυσμός δεν έλαβε χώρα; Τα ιστορικά γεγονότα μπορεί να συσκοτιστούν από το χρόνο και τις αλλαγές. Δεν είναι, λοιπόν, δυνατόν να έχουν καταστραφεί πολλές αποδείξεις περί Κατακλυσμού ύστερα από χιλιάδες χρόνια γεωλογικής δράσης;

Δεχόμαστε ότι η Αγία Γραφή περιέχει δηλώσεις οι οποίες δεν μπορούν να αποδειχτούν ή να απορριφθούν από τις διαθέσιμες φυσικές αποδείξεις. Πρέπει, όμως, να μας εκπλήσσει αυτό; Η Αγία Γραφή δεν είναι επιστημονικό εγχειρίδιο. Ωστόσο, είναι ένα βιβλίο αλήθειας. Έχουμε ήδη εξετάσει πειστικές αποδείξεις οι οποίες πιστοποιούν ότι οι συγγραφείς της ήταν άντρες ακεραιότητας και ειλικρίνειας. Και όταν αναφέρονται σε θέματα που έχουν σχέση με την επιστήμη, τα λόγια τους είναι ακριβή και εντελώς απαλλαγμένα από τις αρχαίες «επιστημονικές» θεωρίες οι οποίες αποδείχτηκαν απλοί μύθοι. Επομένως, η επιστήμη δεν είναι εχθρός της Αγίας Γραφής. Υπάρχει κάθε λόγος να ερευνήσετε αυτά που λέει η Αγία Γραφή με ευρεία διάνοια.

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 21]

Μια αναπόδεικτη δήλωση δεν είναι απαραιτήτως αναληθής

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Χιλιάδες χρόνια πριν δουν οι άνθρωποι από το διάστημα ότι η γη είναι σφαίρα, η Αγία Γραφή αναφερόταν στον ‘κύκλο της γης’

[Εικόνες στη σελίδα 20]

Ο Σερ Ισαάκ Νεύτων εξήγησε ότι οι πλανήτες διατηρούνται στην τροχιά τους μέσω της βαρύτητας