Υπάρχει Ζωή Μετά το Θάνατο;
«Ακόμη και για το δέντρο υπάρχει ελπίδα. Αν κοπεί, θα βλαστήσει ξανά . . . Αν ο ακμαίος άνθρωπος πεθάνει, μπορεί να ξαναζήσει;»—ΜΩΥΣΗΣ, ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ.
1-3. Πώς προσπαθούν να παρηγορηθούν πολλοί όταν πεθαίνει κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο;
ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ αίθουσα κηδειών της Νέας Υόρκης, οι φίλοι και η οικογένεια περνούν σιωπηλά ένας-ένας μπροστά από το ανοιχτό φέρετρο. Κοιτούν τον νεκρό, ένα 17χρονο αγόρι. Οι φίλοι του από το σχολείο μόλις που τον αναγνωρίζουν. Τα μαλλιά του αραίωσαν από τη χημειοθεραπεία· ο καρκίνος τον έχει αδυνατίσει πολύ. Είναι δυνατόν να είναι αυτός ο φίλος τους; Πριν από λίγους μόνο μήνες είχε τόσες ιδέες, τόσες ερωτήσεις, τόση ενεργητικότητα—ήταν γεμάτος ζωή! Η συντετριμμένη μητέρα του παιδιού προσπαθεί να βρει ελπίδα και ανακούφιση στη σκέψη ότι ο γιος της εξακολουθεί να ζει με κάποιον τρόπο. Με μάτια βουρκωμένα, επαναλαμβάνει συνέχεια αυτά που έχει διδαχτεί: «Ο Τόμι είναι πιο ευτυχισμένος τώρα. Ο Θεός ήθελε τον Τόμι μαζί του στον ουρανό».
2 Περίπου 11.000 χιλιόμετρα μακριά, στην Τζαμνάγκαρ της Ινδίας, οι τρεις γιοι ενός 58χρονου επιχειρηματία τοποθετούν τη σορό του πατέρα τους πάνω στην πυρά. Κάτω από το λαμπερό πρωινό ήλιο, ο μεγαλύτερος γιος ξεκινάει τη διαδικασία της αποτέφρωσης βάζοντας φωτιά στα ξύλα με έναν πυρσό και χύνοντας ένα μείγμα ευωδιαστών μπαχαρικών και λιβανιού πάνω στο άψυχο σώμα του πατέρα του. Το τρίξιμο της φωτιάς καταπνίγεται από τον ήχο των επαναλαμβανόμενων σανσκριτικών μάντρα που λέει ο Βραχμάνος, τα οποία σημαίνουν: «Είθε η ψυχή που δεν πεθαίνει ποτέ να συνεχίσει τις προσπάθειές της να γίνει ένα με την ύστατη πραγματικότητα».
3 Καθώς τα τρία αδέλφια παρατηρούν την αποτέφρωση, ο καθένας αναρωτιέται σιωπηλά: “Πιστεύω στη ζωή μετά το θάνατο;” Επειδή σπούδασαν σε διάφορα μέρη του κόσμου, δίνουν διαφορετικές απαντήσεις. Ο μικρότερος είναι βέβαιος ότι ο αγαπημένος τους πατέρας πρόκειται να μετενσαρκωθεί σε μια ζωή ανώτερου επιπέδου. Ο μεσαίος αδελφός πιστεύει ότι οι νεκροί κοιμούνται με κάποια έννοια, δηλαδή δεν έχουν καμιά συνειδητότητα. Ο μεγαλύτερος απλώς προσπαθεί να δεχτεί την πραγματικότητα του θανάτου, διότι πιστεύει ότι κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει σίγουρα τι μας συμβαίνει όταν πεθαίνουμε.
Ένα Ερώτημα, Πολλές Απαντήσεις
4. Ποιο ερώτημα απασχολεί τους ανθρώπους αιώνες ολόκληρους;
4 Υπάρχει ζωή μετά το θάνατο; Αυτό είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους ανθρώπους επί χιλιετίες. «Ακόμη και θεολόγοι προβληματίζονται όταν το αντιμετωπίζουν», λέει ο Χανς Κουνγκ, ένας Καθολικός μελετητής. Στο πέρασμα των αιώνων, άνθρωποι σε κάθε κοινωνία έχουν κάνει στοχασμούς γύρω από αυτό το θέμα και οι προτεινόμενες απαντήσεις είναι πολυάριθμες.
5-8. Τι διδάσκουν διάφορες θρησκείες για τη ζωή μετά το θάνατο;
5 Πολλοί κατ’ όνομα Χριστιανοί πιστεύουν στον παράδεισο και στην κόλαση. Από την άλλη πλευρά, οι Ινδουιστές πιστεύουν στη μετενσάρκωση. Σχολιάζοντας την άποψη των Μουσουλμάνων, ο Αμίρ Μουάγουιγια, ένας υπάλληλος σε κάποιο Ισλαμικό θρησκευτικό κέντρο, λέει: «Πιστεύουμε ότι μετά το θάνατο θα υπάρξει μια μέρα κρίσης κατά την οποία το άτομο θα παρουσιαστεί ενώπιον του Θεού, του Αλλάχ, σαν να παρουσιάζεται σε δικαστήριο». Σύμφωνα με τις Ισλαμικές πεποιθήσεις, ο Αλλάχ θα αξιολογήσει τότε την πορεία της ζωής του καθενός και θα παραδώσει το άτομο είτε στον παράδεισο είτε στον πύρινο άδη.
6 Στη Σρι Λάνκα, τόσο οι Βουδιστές όσο και οι Καθολικοί αφήνουν τις πόρτες και τα παράθυρα ορθάνοιχτα όταν συμβαίνει κάποιος θάνατος στο σπιτικό τους. Ανάβουν ένα καντήλι, και το φέρετρο τοποθετείται με τα πόδια του νεκρού προς την πόρτα της εισόδου. Πιστεύουν ότι αυτές οι ενέργειες βοηθούν το πνεύμα του νεκρού, δηλαδή την ψυχή του, να φύγει από το σπίτι.
7 Οι Αβορίγινες της Αυστραλίας, λέει ο Ρόναλντ Μ. Μπερντ από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, πιστεύουν ότι «τα ανθρώπινα όντα είναι πνευματικώς άφθαρτα». Ορισμένες αφρικανικές φυλές πιστεύουν ότι, μετά το θάνατο, οι κοινοί άνθρωποι γίνονται φαντάσματα, ενώ τα εξέχοντα άτομα γίνονται πνεύματα προγόνων, τα οποία θα τιμώνται ως αόρατοι αρχηγοί της κοινότητας και σε αυτούς θα απευθύνει η κοινότητα τις προσευχές της.
8 Σε μερικές χώρες, οι πεποιθήσεις σχετικά με τις υποτιθέμενες ψυχές των νεκρών είναι ένα συνονθύλευμα των τοπικών παραδόσεων και της κατ’ όνομα Χριστιανοσύνης. Για παράδειγμα, πολλοί Καθολικοί και Προτεστάντες στη Δυτική Αφρική συνηθίζουν να καλύπτουν τους καθρέφτες όταν πεθαίνει κάποιος, ώστε κανείς να μην μπορεί να κοιτάξει και να δει το πνεύμα του νεκρού. Κατόπιν, 40 μέρες μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, η οικογένεια και οι φίλοι του γιορτάζουν την ανάληψη της ψυχής του στον ουρανό.
Ένα Κοινό Θέμα
9, 10. Σχετικά με ποια θεμελιώδη δοξασία συμφωνούν οι περισσότερες θρησκείες;
9 Οι απαντήσεις στο ερώτημα σχετικά με το τι μας συμβαίνει όταν πεθαίνουμε είναι τόσο ποικιλόμορφες όσο και τα έθιμα και οι πεποιθήσεις των λαών που τις παρέχουν. Και όμως, οι περισσότερες θρησκείες συμφωνούν σχετικά με μια θεμελιώδη αντίληψη: Κάτι μέσα στο άτομο—μια ψυχή, ένα πνεύμα, κάποια άυλη οντότητα—είναι αθάνατο και συνεχίζει να ζει μετά το θάνατο.
10 Η πίστη στην αθανασία της ψυχής είναι σχεδόν οικουμενική στις χιλιάδες θρησκείες και αιρέσεις του Χριστιανισμού. Αποτελεί επίσης επίσημο δόγμα του Ιουδαϊσμού. Στον Ινδουισμό, αυτή η δοξασία συνθέτει τη βάση για τη διδασκαλία της μετενσάρκωσης. Οι Μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι η ψυχή έρχεται σε ύπαρξη μαζί με το σώμα αλλά εξακολουθεί να ζει μετά το θάνατο του σώματος. Άλλα θρησκεύματα—οι ανιμιστές της Αφρικής, οι Σιντοϊστές, ακόμη και οι Βουδιστές—διδάσκουν διάφορες παραλλαγές του ίδιου θέματος.
11. Πώς θεωρούν μερικοί μελετητές την αντίληψη ότι η ψυχή είναι αθάνατη;
11 Μερικοί υποστηρίζουν το αντίθετο, δηλαδή ότι η ζωή με συνειδητότητα τερματίζεται κατά το θάνατο. Τους φαίνεται εντελώς παράλογη η αντίληψη ότι η συναισθηματική και διανοητική ζωή συνεχίζεται μέσα από μια απρόσωπη, μυστηριώδη ψυχή ξέχωρη από το σώμα. Ο Ισπανός συγγραφέας και μελετητής του 20ού αιώνα Μιγκέλ δε Ουναμούνο γράφει: «Το να πιστεύει κανείς στην αθανασία της ψυχής σημαίνει να εύχεται ότι η ψυχή είναι αθάνατη, και να το εύχεται αυτό με τέτοια δύναμη ώστε αυτή του η επιλογή να καταπατάει και να ξεπερνάει τη λογική». Ανάμεσα στα άτομα που αρνήθηκαν να πιστέψουν στην αθανασία του ανθρώπου συγκαταλέγονται οι διακεκριμένοι αρχαίοι φιλόσοφοι Αριστοτέλης και Επίκουρος, ο γιατρός Ιπποκράτης, ο Σκωτσέζος φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ, ο Άραβας στοχαστής Αβερόης και ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας μετά την ανεξαρτησία, ο Γιαβαχαρλάλ Νεχρού.
12, 13. Ποια σημαντικά ερωτήματα εγείρονται σχετικά με τη διδασκαλία περί αθανασίας της ψυχής;
12 Το ερώτημα είναι: Έχουμε πράγματι αθάνατη ψυχή; Αν η ψυχή στην πραγματικότητα δεν είναι αθάνατη, τότε πώς είναι δυνατόν να αποτελεί μια τέτοια ψεύτικη διδασκαλία αναπόσπαστο μέρος των περισσότερων θρησκειών σήμερα; Από πού ξεκίνησε αυτή η αντίληψη; Και αν η ψυχή πράγματι παύει να υπάρχει κατά το θάνατο, ποια ελπίδα απομένει για τους νεκρούς;
13 Μπορούμε να βρούμε αληθινές και ικανοποιητικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα; Ναι! Αυτά και άλλα ερωτήματα θα απαντηθούν στις σελίδες που ακολουθούν. Πρώτα-πρώτα, ας εξετάσουμε πώς ήρθε σε ύπαρξη το δόγμα περί αθανασίας της ψυχής.