ΤΡΑΠΕΖΑ, ΤΡΑΠΕΖΙΤΗΣ

Στις παραβολές του για τα τάλαντα και τις μνες, ο Ιησούς μίλησε για τραπεζίτες και για τράπεζα που έδιναν τόκο επί των καταθέσεων. (Ματ 25:27· Λου 19:23) Η λέξη τράπεζα του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σήμαινε κατά κυριολεξία «τραπέζι» (Ματ 15:27) ή, όταν συσχετιζόταν με οικονομικές δραστηριότητες όπως στην περίπτωση των αργυραμοιβών, έναν πάγκο χρηματικών συναλλαγών.—Ματ 21:12· Μαρ 11:15· Ιωα 2:15.

Η αναφορά στον τραπεζίτη (τραπεζείτης, Κείμενο) ως κάποιον ο οποίος δεχόταν καταθέσεις και πλήρωνε τόκο υποδεικνύει μια ευρύτερη δραστηριότητα από αυτήν που ανέπτυσσε γενικά ο νομισματοπώλης (κερματιστής, Κείμενο) ή ο αργυραμοιβός (κολλυβιστής, Κείμενο), των οποίων η κύρια ασχολία ήταν να δίνουν συνάλλαγμα και ψιλά, εισπράττοντας κάποια αμοιβή για κάθε τέτοια υπηρεσία. (Βλέπε ΑΡΓΥΡΑΜΟΙΒΟΣ.) Μερικοί από αυτούς ίσως εκτελούσαν και τραπεζικές εργασίες, δεχόμενοι καταθέσεις και χορηγώντας δάνεια, ενώ σε άλλες περιπτώσεις αυτές οι οικονομικές συναλλαγές γίνονταν από εύπορους ανθρώπους, όπως ήταν οι έμποροι και οι μεγαλοκτηματίες.

Στοιχεία για τέτοιου είδους τραπεζική δραστηριότητα χρονολογούνται προφανώς από την εποχή του Αβραάμ, εφόσον οι αρχαίοι Σουμέριοι της γης Σεναάρ εφάρμοζαν ένα εκπληκτικά «πολύπλοκον σύστημα δανεισμού χρήματος, καταθέσεων και πιστωτικών επιστολών». (Η Μεγάλη Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια, 1978, Τόμ. 20, σ. 630) Στη Βαβυλώνα, όπως συνέβαινε μεταγενέστερα και στην Ελλάδα, οι τραπεζικές δραστηριότητες λάβαιναν χώρα κυρίως στους ναούς οι οποίοι, επειδή θεωρούνταν ιεροί χώροι, παρείχαν προστασία από τις επιθέσεις των κλεφτών.

Εφόσον η οικονομία του έθνους του Ισραήλ ήταν βασικά αγροτική, η ανάγκη για χρηματοδοτικές επιχειρήσεις ήταν σημαντικά μικρότερη από ό,τι σε κέντρα εμπορίου όπως η Βαβυλώνα, η Τύρος και η Σιδώνα. Ενώ στο εδάφιο Δευτερονόμιο 23:19 καταδικάζεται οποιοσδήποτε τοκισμός όσον αφορά τους ομοεθνείς, αυτό φαίνεται ότι ίσχυε πρωτίστως σε περιπτώσεις δανεισμού προς τους ενδεείς και τους φτωχούς. (Παράβαλε Εξ 22:25· Λευ 25:35-37· 2Βα 4:1-7.) Ο τόκος επιτρεπόταν συγκεκριμένα για δάνεια προς μη Ισραηλίτες. (Δευ 23:20) Πολλές φορές, κάποιοι άφηναν τα τιμαλφή στη φύλαξη έμπιστων ατόμων (Εξ 22:7), ενώ άλλοι τα έθαβαν στο έδαφος, όπως έκανε ο οκνηρός δούλος της παραβολής του Ιησού. (Ματ 25:25· παράβαλε Ματ 13:44.) Απόδειξη αυτής της τακτικής αποτελούν οι μεγάλες ποσότητες τιμαλφών και νομισμάτων που φέρνουν στο φως οι αρχαιολόγοι και οι γεωργοί στις Βιβλικές χώρες.

Μερικοί Ισραηλίτες που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα στη γη του Ιούδα κρίθηκαν καταδικαστέοι επειδή εφάρμοζαν άσπλαχνες τραπεζικές μεθόδους στις συναλλαγές τους με τους ενδεείς αδελφούς τους, απαιτώντας ως εγγύηση τα σπίτια, τους αγρούς, τα αμπέλια, ακόμη δε και τα παιδιά τους, και επιβάλλοντας επιτόκιο 12 τοις εκατό ετησίως (ένα εκατοστό το μήνα). Ως εκ τούτου, οι χρεώστες που αδυνατούσαν να πληρώσουν έχαναν τις περιουσίες τους. (Νε 5:1-11) Ωστόσο, η ύπαρξη τέτοιας ανάρμοστης συμπεριφοράς δεν σήμαινε αναπόφευκτα ότι η είσπραξη τόκου ήταν καταδικαστέα, όπως γίνεται φανερό από το ότι ο Ιησούς μεταγενέστερα επιδοκίμασε έμμεσα τη χρήση του κεφαλαίου για αύξηση των χρηματικών πόρων.—Βλέπε ΤΟΚΟΣ.