ΕΣΘΗΡ (ΒΙΒΛΙΟ)

Βιβλίο των Εβραϊκών Γραφών που φέρει το όνομα του κυριότερου χαρακτήρα του, αν και μερικά αντίγραφα της λατινικής Βουλγάτας το αποκαλούν «Ασσουήρης», από το όνομα του Πέρση βασιλιά που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην αφήγηση. Οι Ιουδαίοι το αποκαλούν Μεγιλλάθ ’Εστέρ, ή απλώς Μεγιλλάχ, που σημαίνει «ρόλος», επειδή για αυτούς αποτελεί από μόνο του ιδιαίτερα αξιοσέβαστο ρόλο.

Ο Συγγραφέας του Βιβλίου. Οι Γραφές δεν αναφέρουν ποιος έγραψε το βιβλίο της Εσθήρ. Μερικοί λόγιοι αποδίδουν το βιβλίο στον Έσδρα, αλλά το βάρος των αποδείξεων υποδεικνύει τον Μαροδοχαίο. Ο Μαροδοχαίος ήταν σε θέση να γνωρίζει όλες τις λεπτομέρειες που εξιστορούνται σχετικά με τις προσωπικές ανησυχίες του ίδιου και της Εσθήρ, τις κινήσεις των μελών της οικογένειας του Αμάν και ιδίως τι διαδραματίστηκε στα Σούσα, το κάστρο. Μετά την προαγωγή του στη θέση του πρωθυπουργού της περσικής κυβέρνησης, αυτός θα είχε πρόσβαση στα επίσημα έγγραφα που αναφέρονται στην αφήγηση, και ακριβώς όπως ο Δανιήλ, ο Έσδρας και ο Νεεμίας κατείχαν αξιώματα στην κυβέρνηση της Περσίας σε άλλες περιόδους και έγραψαν βιβλία της Αγίας Γραφής που περιέγραφαν τη σχέση των Ιουδαίων με την εν λόγω παγκόσμια δύναμη, έτσι και ο Μαροδοχαίος, με την ευλογία του Ιεχωβά, ήταν ο πλέον ενδεδειγμένος για τη συγγραφή του βιβλίου της Εσθήρ.

Ιστορικά Δεδομένα. Η αφήγηση τοποθετεί χρονικά τα γεγονότα της στη διάρκεια της βασιλείας ενός Ασσουήρη που βασίλευε όταν η Περσική Αυτοκρατορία εκτεινόταν από την Ινδία μέχρι την Αιθιοπία και περιλάμβανε 127 επαρχίες, δηλαδή διοικητικές περιφέρειες. (Εσθ 1:1) Αυτά τα στοιχεία, καθώς και το γεγονός ότι το βιβλίο συμπεριλαμβάνεται στον κανόνα που συνέταξε ο Έσδρας, περιορίζουν την καλυπτόμενη περίοδο στη διάρκεια της βασιλείας ενός από τους ακόλουθους τρεις, γνωστούς στην ιστορία, βασιλιάδες: του Δαρείου Α΄ του Πέρση, του Ξέρξη Α΄ και του Αρταξέρξη του Μακρόχειρα. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι τόσο ο Δαρείος Α΄ όσο και ο Αρταξέρξης ο Μακρόχειρας έδειξαν εύνοια προς τους Ιουδαίους πριν από το 12ο έτος της βασιλείας τους, χαρακτηριστικό που δεν ταιριάζει στον Ασσουήρη του βιβλίου, ο οποίος φαίνεται ότι δεν ήταν τόσο εξοικειωμένος με τους Ιουδαίους και τη θρησκεία τους ούτε είχε τη διάθεση να τους ευνοήσει. Επομένως, πιστεύεται ότι ο Ασσουήρης του βιβλίου της Εσθήρ είναι ο Ξέρξης Α΄, γιος του Πέρση βασιλιά Δαρείου του Μεγάλου. Μερικές μεταφράσεις (AT, Mo, ΛΧ) αντικαθιστούν μάλιστα το όνομα «Ασσουήρης» με το όνομα «Ξέρξης» στο κείμενό τους.

Στο βιβλίο της Εσθήρ τα βασιλικά έτη αυτού του βασιλιά υπολογίζονται προφανώς από τότε που ήταν συμβασιλιάς με τον πατέρα του, τον Δαρείο τον Μέγα. Επειδή τα πρώτα γεγονότα που αναφέρονται στο βιβλίο της Εσθήρ συνέβησαν κατά το τρίτο έτος της βασιλείας του και η υπόλοιπη αφήγηση καλύπτει τη μετέπειτα βασιλεία του, το βιβλίο προφανώς καλύπτει την περίοδο από το 493 Π.Κ.Χ. μέχρι περίπου το 475 Π.Κ.Χ.—Βλέπε ΠΕΡΣΙΑ, ΠΕΡΣΕΣ (Η Βασιλεία του Ξέρξη και του Αρταξέρξη).

Το βιβλίο της Εσθήρ συντάχθηκε μετά το 12ο έτος του Ξέρξη και προφανώς κατά το τέλος της βασιλείας του (περ. 475 Π.Κ.Χ.). Το ζωντανό ύφος συγγραφής του βιβλίου υπονοεί ότι ο συγγραφέας ήταν αυτόπτης μάρτυρας. Επιπλέον, ο σαφής υπαινιγμός ότι ο συγγραφέας είχε πρόσβαση σε κυβερνητικά έγγραφα (Εσθ 10:2) δείχνει ότι το βιβλίο γράφτηκε πιθανότατα στα Σούσα στην επαρχία του Ελάμ, η οποία ανήκε τότε στην Περσία. Η ενσωμάτωση περσικών και χαλδαϊκών λέξεων στο εβραϊκό κείμενο του βιβλίου ταιριάζει με το χρόνο συγγραφής που προαναφέρθηκε, όπως άλλωστε και η Περσία ως τόπος συγγραφής.

Ο Έσδρας θα μπορούσε να είχε φέρει το βιβλίο από τη Βαβυλώνα στην Ιερουσαλήμ το 468 Π.Κ.Χ., διότι η Μεγάλη Συναγωγή της Ιερουσαλήμ το περιέλαβε στον κανόνα προτού τερματιστεί η λειτουργία της, περίπου το 300 Π.Κ.Χ.

Αυθεντικότητα και Κανονικότητα. Η κανονικότητα του βιβλίου της Εσθήρ αμφισβητείται από μερικούς επειδή στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές δεν υπάρχουν παραθέσεις από αυτό ή αναφορές σε αυτό. Αλλά κάτι τέτοιο δεν αποτελεί καθοριστική αντίρρηση, διότι το ίδιο συμβαίνει και με άλλα βιβλία των οποίων η κανονικότητα είναι τεκμηριωμένη, όπως τα βιβλία Έσδρας και Εκκλησιαστής. Ο Μελίτων, «επίσκοπος» Σάρδεων, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και ο Αθανάσιος είναι μεταξύ αυτών που το παρέλειψαν από τους καταλόγους τους με τα κανονικά βιβλία. Ωστόσο, ο Ιερώνυμος, ο Αυγουστίνος και ο Ωριγένης αναφέρονται στο βιβλίο ονομαστικά. Το βιβλίο συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή Τσέστερ Μπίτι, στην οποία τα βιβλία Ιεζεκιήλ, Δανιήλ και Εσθήρ περιέχονται σε έναν κώδικα, συνταγμένο πιθανώς κατά το πρώτο ήμισυ του τρίτου αιώνα Κ.Χ. Δεν φαίνεται να αμφισβητήθηκε ποτέ το κύρος του από τους Ιουδαίους ή από τους πρώτους Χριστιανούς ως σύνολο. Στις Άγιες Γραφές τους οι Ιουδαίοι το τοποθετούν συνήθως μεταξύ των Αγιογράφων (ή αλλιώς Γραφείων), ανάμεσα στα βιβλία Εκκλησιαστής και Δανιήλ.

Αργότερα εισάχθηκαν στο βιβλίο απόκρυφες προσθήκες. Μερικοί λόγιοι χρονολογούν την εισαγωγή των προσθηκών περί το 100 Π.Κ.Χ., περίπου 300 χρόνια αφότου οριστικοποιήθηκε, σύμφωνα με την παραδοσιακή άποψη, ο κανόνας των Εβραϊκών Γραφών.

Το βιβλίο της Εσθήρ κατηγορείται για υπερβολή επειδή κάνει λόγο για ένα συμπόσιο που διήρκεσε 180 ημέρες στο τρίτο έτος της βασιλείας του Ασσουήρη. (Εσθ 1:3, 4) Ωστόσο, έχει εκφραστεί η άποψη ότι ίσως διοργανώθηκε μια γιορτή τόσο μεγάλης διάρκειας για να εξυπηρετήσει τους πολυάριθμους αξιωματούχους των πολλών επαρχιών οι οποίοι, λόγω των καθηκόντων τους, δεν μπορούσαν να παρευρεθούν σε αυτήν καθ’ όλη τη διάρκειά της και όλοι μαζί ταυτόχρονα. Στην πραγματικότητα, το κείμενο δεν λέει ότι το συμπόσιο διήρκεσε τόσο πολύ, αλλά ότι ο βασιλιάς έδειχνε σε αυτούς τα πλούτη και τη δόξα του βασιλείου του επί 180 ημέρες. Στα εδάφια 1:3 και 1:5 γίνεται λόγος για συμπόσιο. Μπορεί να μην εννοούνται δύο συμπόσια, αλλά το εφταήμερο συμπόσιο που παρατέθηκε για όλους στο κάστρο στο τέλος της μεγάλης σύναξης μπορεί να ταυτίζεται με το συμπόσιο που αναφέρεται στο εδάφιο 3.—Σχολιολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), των Κ. Κάιλ και Φ. Ντέλιτς, 1973, Τόμ. 3, Εσθήρ, σ. 322-324.

Ορμώμενοι από την απουσία κάθε άμεσης μνείας του Θεού στο βιβλίο, μερικοί προσάπτουν σε αυτό την κατηγορία ότι στερείται θρησκευτικότητας. Εντούτοις, το βιβλίο κάνει λόγο για νηστεία και “κραυγή για βοήθεια” από μέρους των Ιουδαίων, υπονοώντας προσευχή. (Εσθ 4:3, 16· 9:31) Αφήνεται επίσης να εννοηθεί ότι από θεϊκή παρέμβαση έμεινε ο βασιλιάς άυπνος την κατάλληλη στιγμή (6:1), ενώ γίνεται πιθανή νύξη στη θεϊκή πρόνοια όσον αφορά την άνοδο της Εσθήρ στη θέση της βασίλισσας. (4:14) Επιπλέον, το γεγονός ότι ο Μαροδοχαίος αρνήθηκε κατηγορηματικά να προσκυνήσει τον εχθρό του Θεού τον Αμάν, ο οποίος ως Αγαγίτης μπορεί να ήταν Αμαληκίτης με βασιλική καταγωγή, αποτελεί απόδειξη του ότι ο Μαροδοχαίος λάτρευε τον Ιεχωβά.—3:1-6· Εξ 17:14.

Αποδείξεις από την ιστορία και την αρχαιολογία. Ιστορικά και αρχαιολογικά ευρήματα έχουν επιβεβαιώσει και αυτά την αυθεντικότητα του βιβλίου της Εσθήρ. Λίγα μόνο παραδείγματα αρκούν. Η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο τιμούσαν οι Πέρσες κάποιον είναι αυθεντική. (Εσθ 6:8) Το λευκό και το μπλε (ή το ιώδες) ήταν τα βασιλικά περσικά χρώματα. Στο εδάφιο Εσθήρ 8:15 διαβάζουμε ότι ο Μαροδοχαίος φορούσε «βασιλική ενδυμασία από μπλε και λινό ύφασμα» και πορφυροκόκκινο μανδύα.

Η Εσθήρ «στάθηκε στην εσωτερική αυλή της κατοικίας του βασιλιά απέναντι από την κατοικία του βασιλιά, ενώ ο βασιλιάς καθόταν στο βασιλικό του θρόνο μέσα στη βασιλική κατοικία απέναντι από την είσοδο της κατοικίας. Και μόλις ο βασιλιάς είδε την Εσθήρ τη βασίλισσα να στέκεται στην αυλή, αυτή κέρδισε εύνοια στα μάτια του». (Εσθ 5:1, 2) Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει ότι η περιγραφή είναι ακριβής σε όλες τις λεπτομέρειες. Ένας διάδρομος οδηγούσε από την Κατοικία των Γυναικών προς την εσωτερική αυλή, και παραπλεύρως της αυλής απέναντι από το διάδρομο ήταν η αίθουσα του θρόνου στο ανάκτορο. Ο θρόνος ήταν τοποθετημένος στη μέση του απέναντι τοίχου, και από αυτή την πλεονεκτική θέση ο βασιλιάς μπορούσε να δει πέρα από το παραπέτασμα που μεσολαβούσε και έτσι να διακρίνει τη βασίλισσα που περίμενε ακρόαση. Και άλλες λεπτομέρειες στο βιβλίο δείχνουν καλή γνώση του ανακτόρου από μέρους του συγγραφέα. Είναι φανερό ότι οι όποιες αντιρρήσεις προβάλλονται σε βάρος του βιβλίου, με τον ισχυρισμό ότι στερείται ιστορικότητας και ακρίβειας όσον αφορά την περσική εθιμοτυπία, είναι αβάσιμες.

Ισχυρότατη απόδειξη για την αυθεντικότητα του βιβλίου αποτελεί η Γιορτή των Πουρίμ, ή αλλιώς Κλήρων, η οποία τηρείται από τους Εβραίους μέχρι σήμερα και κατά την οποία διαβάζεται στις συναγωγές τους ολόκληρο το βιβλίο. Μια σφηνοειδής επιγραφή, προφανώς από τη Βορσίππα, λέγεται ότι αναφέρεται σε έναν Πέρση αξιωματούχο ονόματι Μαρδουκά (Μαροδοχαίος;) ο οποίος βρισκόταν στα Σούσα προς το τέλος της βασιλείας του Δαρείου Α΄ ή στην αρχή της βασιλείας του Ξέρξη Α΄.—Περιοδικό για την Επιστημονική Γνώση της Παλαιάς Διαθήκης (Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft), 1940/41, Τόμ. 58, σ. 243, 244· 1942/43, Τόμ. 59, σ. 219.

Το βιβλίο της Εσθήρ βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τις υπόλοιπες Γραφές και συμπληρώνει τις αφηγήσεις του Έσδρα και του Νεεμία αναφέροντας τι συνέβη στο λαό του Θεού που ήταν εξόριστος στην Περσία. Όπως όλες οι Γραφές, γράφτηκε για να μας παρέχει ενθάρρυνση, παρηγοριά και διδασκαλία.—Ρω 15:4.

[Πλαίσιο στη σελίδα 1010]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΣΘΗΡ

Μια ζωηρή αφήγηση του πώς η Εσθήρ, με την καθοδήγηση του μεγαλύτερου εξαδέλφου της του Μαροδοχαίου, χρησιμοποιήθηκε από τον Θεό για να διασώσει τους Ιουδαίους από τον αφανισμό

Γράφτηκε προφανώς από τον Μαροδοχαίο και φαίνεται να καλύπτει την περίοδο 493–περ. 475 Π.Κ.Χ.

Η Εσθήρ γίνεται βασίλισσα στα Σούσα

Όταν ο Βασιλιάς Ασσουήρης (προφανώς ο Ξέρξης Α΄) καλεί τη Βασίλισσα Αστίν στη διάρκεια ενός βασιλικού συμποσίου για να δείξει το κάλλος της, αυτή αρνείται επίμονα να έρθει· ο βασιλιάς την καθαιρεί από τη θέση της βασίλισσας (1:1-22)

Από όλες τις όμορφες παρθένες του βασιλείου, επιλέγεται η Εσθήρ και ανακηρύσσεται βασίλισσα· με την προτροπή του Μαροδοχαίου, δεν αποκαλύπτει ότι είναι Ιουδαία (2:1-20)

Ο Αμάν συνωμοτεί ώστε να εξολοθρευτούν οι Ιουδαίοι, αλλά οι όροι αντιστρέφονται

Ο Αμάν ο Αγαγίτης εξυψώνεται από το βασιλιά πάνω από όλους τους άλλους άρχοντες, αλλά ο Μαροδοχαίος αρνείται να τον προσκυνήσει (3:1-4)

Εξοργισμένος από την άρνηση του Μαροδοχαίου, ο Αμάν στήνει πλεκτάνη για να εξαλείψει όλους τους Ιουδαίους της αυτοκρατορίας· καταφέρνει να κάνει το βασιλιά να συμφωνήσει, προσδιορίζεται η ημερομηνία και εκδίδεται το διάταγμα (3:5-15)

Ο Μαροδοχαίος παραγγέλλει στην Εσθήρ να κάνει αυτοπροσώπως έκκληση στο βασιλιά, παρότι η ζωή της μπορεί να κινδυνεύσει αν εμφανιστεί απρόσκλητη ενώπιόν του (4:1-17)

Ο βασιλιάς δέχεται με ευμένεια την Εσθήρ· εκείνη προσκαλεί το βασιλιά και τον Αμάν σε συμπόσιο, και στη συνέχεια τους ζητάει να ξαναέρθουν την επόμενη ημέρα για ένα ακόμη συμπόσιο (5:1-8)

Η χαρά του Αμάν, όμως, αμαυρώνεται επειδή ο Μαροδοχαίος αρνείται και πάλι να τον προσκυνήσει, και έτσι ο Αμάν στήνει ένα πολύ ψηλό ξύλο και σχεδιάζει να υποκινήσει το βασιλιά να κρεμάσει σε αυτό τον Μαροδοχαίο πριν από το συμπόσιο την επόμενη ημέρα (5:9-14)

Εκείνη τη νύχτα, επειδή ο βασιλιάς δεν μπορεί να κοιμηθεί, βάζει να του διαβάσουν τα υπομνήματα και μαθαίνει πως ο Μαροδοχαίος δεν έχει ανταμειφθεί για το ότι αποκάλυψε μια συνωμοσία δολοφονίας του βασιλιά· όταν έρχεται ο Αμάν το πρωί, ο βασιλιάς τον ρωτάει τι πρέπει να γίνει ώστε να τιμηθεί εκείνος που έχει ευαρεστήσει το βασιλιά· νομίζοντας ότι πρόκειται για τον εαυτό του, ο Αμάν είναι γενναιόδωρος στις εισηγήσεις του· τότε λαβαίνει τη διαταγή να αποδώσει ο ίδιος αυτή την τιμή δημόσια στον Μαροδοχαίο (6:1-13· 2:21-23)

Στο συμπόσιο εκείνη την ημέρα, η Εσθήρ κάνει γνωστό στο βασιλιά ότι ο Αμάν έχει πουλήσει την ίδια και το λαό της για να καταστραφούν· εξοργισμένος ο βασιλιάς διατάζει να κρεμαστεί ο Αμάν στο ξύλο που είχε στήσει για τον Μαροδοχαίο (6:14–7:10)

Ο Μαροδοχαίος προάγεται και οι Ιουδαίοι διασώζονται

Στον Μαροδοχαίο δίνεται το βασιλικό σφραγιδοφόρο δαχτυλίδι που αφαιρέθηκε από τον Αμάν (8:1, 2)

Με την έγκριση του βασιλιά, εκδίδεται διάταγμα που επιτρέπει στους Ιουδαίους να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να αφανίσουν τους εχθρούς τους κατά την ημέρα που είχε οριστεί για τη δική τους καταστροφή· πολλές χιλιάδες εχθροί των Ιουδαίων σκοτώνονται (8:3–9:19)

Αποφασίζεται με διάταγμα να γιορτάζεται η επέτειος αυτής της διάσωσης κάθε χρόνο (9:20-32)

Ο Μαροδοχαίος γίνεται δεύτερος μετά το βασιλιά και εργάζεται για το καλό του λαού του (10:1-3)