ΜΑΝΑΣΣΗΣ

(Μανασσής) [Αυτός που Κάνει [Κάποιον] να Ξεχάσει].

1. Πρωτότοκος γιος του Ιωσήφ και εγγονός του Ιακώβ. Όταν ο Ιωσήφ έγινε διαχειριστής τροφίμων στην Αίγυπτο, ο Φαραώ τού έδωσε για σύζυγο την Ασενέθ, την κόρη του Ποτιφερά, του ιερέα της Ων, και εκείνη του γέννησε δύο γιους, τον Μανασσή και τον Εφραΐμ. Ο Ιωσήφ ονόμασε τον πρωτότοκό του Μανασσή επειδή, όπως είπε: «Ο Θεός με έκανε να ξεχάσω όλα μου τα προβλήματα και όλο τον οίκο του πατέρα μου».—Γε 41:45, 50-52.

Όταν ο Ιακώβ ευλόγησε τον Μανασσή και τον Εφραΐμ, επέμεινε να έχει το δεξί του χέρι πάνω στον Εφραΐμ και το αριστερό πάνω στον Μανασσή, βάζοντας έτσι τον νεότερο Εφραΐμ πριν από τον Μανασσή. (Γε 48:13-20) Όπως υποδήλωνε αυτό, ο Εφραΐμ επρόκειτο να γίνει μεγαλύτερος από τον Μανασσή.

Ο Μανασσής απέκτησε γιους από μια Σύρια παλλακίδα (1Χρ 7:14), και ο Ιωσήφ πρόφτασε να δει τους γιους του Μαχίρ, γιου του Μανασσή.—Γε 50:22, 23.

2. Η φυλή του Ισραήλ που προήλθε από τον Μανασσή, το γιο του Ιωσήφ, και αποτελούνταν από εφτά πατριές. Έναν περίπου χρόνο αφότου οι Ισραηλίτες έφυγαν από την Αίγυπτο, οι ακμαίοι άντρες του Μανασσή από 20 χρονών και πάνω αριθμούσαν 32.200. (Αρ 1:34, 35) Σε αυτούς περιλαμβανόταν αναμφίβολα και ο Γαδδί, ένας από τους δέκα άντρες που έδωσαν άσχημη αναφορά μετά την κατασκόπευση της Υποσχεμένης Γης. (Αρ 13:1, 2, 11, 25-33) Όταν έγινε μια δεύτερη απογραφή, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα, οι καταγραμμένοι άρρενες της φυλής είχαν αυξηθεί σε 52.700, ξεπερνώντας τη φυλή του Εφραΐμ κατά 20.200. (Αρ 26:28-34, 37) Προφανώς, λοιπόν, ο Μωυσής αναφερόταν στον υποδεέστερο ρόλο που θα διαδραμάτιζε ο Μανασσής μελλοντικά όταν έκανε λόγο για τις «μυριάδες του Εφραΐμ» αλλά για τις «χιλιάδες του Μανασσή».—Δευ 33:17.

Στην έρημο η φυλή του Μανασσή, υπό την ηγεσία του αρχηγού της του Γαμαλιήλ, γιου του Φεδασούρ, στρατοπέδευε Δ της σκηνής της μαρτυρίας, μαζί με τον Εφραΐμ και τον Βενιαμίν. Αυτή η τρίφυλη υποδιαίρεση προχωρούσε τρίτη κατά σειρά στην οδοιπορία.—Αρ 1:10, 16· 2:18-24· 7:54· 10:23.

Κατάκτηση Εδαφών και στις Δύο Πλευρές του Ιορδάνη Ποταμού. Όταν οι Ισραηλίτες νίκησαν τους Αμορραίους βασιλιάδες Σηών και Ωγ, ο Μωυσής παραχώρησε την κατακτημένη γη τους στους Ρουβηνίτες, στους Γαδίτες και στη μισή φυλή του Μανασσή, με τον όρο ότι αυτές οι φυλές θα συμμετείχαν στην κατάκτηση της περιοχής Δ του Ιορδάνη. (Αρ 32:20-33· 34:14, 15· Δευ 29:7, 8) Το βόρειο τμήμα της περιοχής Α του Ιορδάνη φαίνεται ότι καταλήφθηκε κυρίως με τις προσπάθειες των Μανασσιτών, δεδομένου ότι ο Ιαείρ, ο Νοβά και «οι γιοι του Μαχίρ» κατέκτησαν διάφορα μέρη αυτής της περιοχής. Γι’ αυτόν το λόγο, ο Μωυσής τούς έδωσε τη συγκεκριμένη περιοχή.—Αρ 32:39-42· Δευ 3:13-15· 1Χρ 2:21, 22.

Αργότερα, άντρες από τη «μισή φυλή του Μανασσή» που είχαν λάβει την κληρονομιά τους πέρασαν όντως τον Ιορδάνη και συμμετείχαν στην κατάκτηση της γης που βρισκόταν προς τη δύση. (Ιη 1:12-18· 4:12) Αυτοί περιλαμβάνονταν επίσης σε εκείνους που συγκεντρώθηκαν μπροστά στο Όρος Γαριζίν όταν ο Ιησούς του Ναυή «διάβασε μεγαλόφωνα όλα τα λόγια του νόμου, την ευλογία και την κατάρα». (Δευ 27:12· Ιη 8:33, 34) Υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή, οι Ισραηλίτες συνέτριψαν τη δύναμη των Χαναναίων, νικώντας 31 βασιλιάδες σε μια περίοδο περίπου έξι χρόνων. (Ιη 12:7-24) Κατόπιν, μολονότι υπήρχαν ακόμη περιοχές που απέμενε να κατακτηθούν, ο Ιησούς του Ναυή, βοηθούμενος από τον Αρχιερέα Ελεάζαρ και θεϊκά διορισμένους εκπροσώπους των δέκα φυλών (περιλαμβανομένου και του Μανασσίτη Ανιήλ, γιου του Εφόδ), μοίρασε τη γη σε κληρονομικά μερίδια.—Αρ 34:17, 23· Ιη 13:1-7.

Εδαφική Κληρονομιά. Βέβαια, η μισή φυλή του Μανασσή είχε ήδη την κληρονομιά της Α του Ιορδάνη. Αυτή περιλάμβανε τη Βασάν και μέρος της Γαλαάδ. (Ιη 13:29-31) Προς το Ν βρισκόταν ο Γαδ, με μεθόρια πόλη τη Μαχαναΐμ. (Ιη 13:24-26, 30) Αυτή η περιοχή ήταν κατά βάση οροπέδιο, με μέσο υψόμετρο περίπου 610 μ. Εδώ βρισκόταν η Γκολάν, μία από τις έξι πόλεις καταφυγίου, καθώς και η Βεεσθερά (Ασταρώθ), άλλη μια Λευιτική πόλη.—Ιη 20:8, 9· 21:27· 1Χρ 6:71.

Οι υπόλοιποι μισοί Μανασσίτες έλαβαν ως κληρονομιά τους μια περιοχή Δ του Ιορδάνη. (Ιη 17:2, 5) Αυτή συνόρευε με τον Εφραΐμ στο Ν, τον Ασήρ ΒΔ, τον Ισσάχαρ ΒΑ και τη Μεσόγειο Θάλασσα στη Δ. Από τη Μιχμεθά, το όριο ανάμεσα στον Εφραΐμ και στον Μανασσή εκτεινόταν μέχρι τη Θαπφουά, συνέχιζε κατά μήκος της κοιλάδας του χειμάρρου Κανάχ και κατέληγε στη Μεσόγειο. (Παράβαλε Ιη 16:5-8· 17:7-10.) Αν και οι Εφραϊμίτες είχαν ορισμένες πόλεις που παρεμβάλλονταν μέσα στον Μανασσή, στους Μανασσίτες παραχωρήθηκαν πόλεις που παρεμβάλλονταν τόσο μέσα στον Ισσάχαρ όσο και μέσα στον Ασήρ (οι Βαιθ-σεάν, Ιβλεάμ, Δωρ, Εν-δωρ, Θαανάχ και Μεγιδδώ, μαζί με τις εξαρτώμενες κωμοπόλεις τους). (Ιη 16:9· 17:11) Οι Μανασσίτες δεν κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους Χαναναίους από αυτές τις παρεμβαλλόμενες πόλεις, αλλά με τον καιρό τούς υπέταξαν υποβάλλοντάς τους σε καταναγκαστική εργασία. (Ιη 17:11-13· Κρ 1:27, 28· παράβαλε 1Χρ 7:29.) Δύο από αυτές τις παρεμβαλλόμενες πόλεις, η Θαανάχ (Ανέρ;) και η Ιβλεάμ (Βιλεάμ ή Γαθ-ριμμών;), είχαν παραχωρηθεί στους Κααθίτες Λευίτες.—Ιη 21:25, 26· 1Χρ 6:70.

Ιστορία. Αφού ολοκληρώθηκε η διαμοίραση της γης, ο Ιησούς του Ναυή ευλόγησε τους άντρες του Ρουβήν, του Γαδ και της «μισής φυλής του Μανασσή» που κατοικούσε στα ανατολικά και τους ενθάρρυνε να συνεχίσουν να υπηρετούν τον Ιεχωβά. (Ιη 22:1-8) Όταν αυτοί έφυγαν από τη Σηλώ, κατευθύνθηκαν προς τον Ιορδάνη και έχτισαν ένα θυσιαστήριο κοντά σε αυτόν τον ποταμό. Αυτό λίγο έλειψε να προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο, γιατί οι άλλες φυλές το θεώρησαν πράξη απιστίας και στασιασμού. Ωστόσο, το ζήτημα τακτοποιήθηκε ειρηνικά όταν διευκρινίστηκε ότι το θυσιαστήριο είχε ανεγερθεί, όχι για θυσίες, αλλά ως μνημείο πιστότητας προς τον Ιεχωβά.—Ιη 22:9-31.

Σε μεταγενέστερη περίοδο, ο Μανασσίτης Κριτής Γεδεών χρησιμοποιήθηκε από τον Ιεχωβά για να απελευθερώσει τους Ισραηλίτες από την καταδυνάστευση των Μαδιανιτών. (Κρ 6:11-16, 33-35· 7:23· 8:22) Ο Ιεφθάε ήταν προφανώς άλλος ένας κριτής που καταγόταν από τη φυλή του Μανασσή. Στην περίοδο κατά την οποία υπηρέτησε αυτός ως κριτής, ο Ισραήλ απαλλάχτηκε από την παρενόχληση των Αμμωνιτών.—Κρ 11:1, 32, 33.

Κάποτε στη διάρκεια της βασιλείας του Σαούλ, του πρώτου βασιλιά του Ισραήλ, οι Ρουβηνίτες, οι Γαδίτες και η «μισή φυλή του Μανασσή» που κατοικούσε στα ανατολικά πέτυχαν μια καθοριστική νίκη επί των Αγηριτών και των συμμάχων τους. (1Χρ 5:10, 18-22) Σε αυτήν επίσης τη γενικότερη περίοδο, διάφοροι Μανασσίτες, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν εξαιρετικά γενναίοι άντρες, ήταν μεταξύ εκείνων που εγκατέλειψαν τον Σαούλ και αυτομόλησαν στον Δαβίδ. (1Χρ 12:19-21) Μετά το θάνατο του Σαούλ και του διαδόχου του τού Ις-βοσθέ, 18.000 Μανασσίτες από την περιοχή Δ του Ιορδάνη, μαζί με χιλιάδες άλλους από την περιοχή Α του Ιορδάνη, πήγαν στη Χεβρών για να κάνουν τον Δαβίδ βασιλιά όλου του Ισραήλ (1070 Π.Κ.Χ.).—1Χρ 12:31, 37, 38.

Χρόνια αργότερα, οι εκτενείς θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες προέβη ο Βασιλιάς Ασά του Ιούδα παρακίνησαν πολλούς Μανασσίτες να εγκαταλείψουν το βόρειο βασίλειο «όταν είδαν ότι ο Ιεχωβά ο Θεός του ήταν μαζί του». (2Χρ 15:8, 9) Όταν πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη σύναξη το 15ο έτος της βασιλείας του Ασά (963 Π.Κ.Χ.), αυτοί μαζί με άλλους σύναψαν διαθήκη να αναζητούν τον Ιεχωβά. (2Χρ 15:10, 12) Παρόμοια, στη διάρκεια της βασιλείας του Εζεκία, βασιλιά του Ιούδα (745-717 Π.Κ.Χ.), ενώ πολλοί ενέπαιξαν τους αγγελιοφόρους που έστειλε για να προσκαλέσουν το λαό να έρθει στην Ιερουσαλήμ για τον εορτασμό του Πάσχα, άλλοι Μανασσίτες ήταν πρόθυμοι να ταπεινώσουν τον εαυτό τους και ανταποκρίθηκαν ευνοϊκά. Στη συνέχεια, αυτοί που ανταποκρίθηκαν συμμετείχαν στην εξάλειψη των συναφών με την ειδωλολατρία αντικειμένων.—2Χρ 30:1, 10, 11, 18· 31:1.

Νωρίτερα (περ. 760 Π.Κ.Χ.), ο Θεγλάθ-φελασάρ (Θελγάθ-φελνασάρ) Γ΄ είχε οδηγήσει σε εξορία τους Μανασσίτες που ζούσαν Α του Ιορδάνη. (1Χρ 5:23-26) Την ίδια περίπου χρονική περίοδο φαίνεται ότι υπήρχαν διαμάχες μεταξύ των φυλών του Εφραΐμ και του Μανασσή. Και οι δύο φυλές, όμως, πρόβαλαν κοινό μέτωπο εναντίον του Ιούδα.—Ησ 9:20, 21.

Σχεδόν έναν αιώνα αφότου έπαψε να υφίσταται το δεκάφυλο βασίλειο, ο Βασιλιάς Ιωσίας του Ιούδα, ο οποίος είχε αρχίσει ένα έργο καταστροφής των αντικειμένων που χρησιμοποιούνταν για την ψεύτικη λατρεία—θυσιαστήρια, στήλες θυμιάματος, ιερούς στύλους και εικόνες—επέκτεινε αυτό το έργο στα ερημωμένα μέρη του Μανασσή και άλλων περιοχών έξω από τον Ιούδα (από το 648 Π.Κ.Χ. και μετά). Αυτός ο βασιλιάς του Ιούδα έβαλε επίσης να κάνουν επισκευές στο ναό, ένα έργο το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τις συνεισφορές που έκαναν Ισραηλίτες διαφόρων φυλών—περιλαμβανομένου και του Μανασσή.—2Χρ 34:1-11.

Μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία (537 Π.Κ.Χ.), μερικοί Μανασσίτες κατοίκησαν στην Ιερουσαλήμ.—1Χρ 9:1-3.

Στο όραμα του Ιεζεκιήλ, η γη που ορίστηκε για τον Μανασσή βρισκόταν ανάμεσα στον Νεφθαλί και στον Εφραΐμ. (Ιεζ 48:4, 5) Ο Μανασσής αντιπροσωπεύεται επίσης μεταξύ των φυλών του πνευματικού Ισραήλ.—Απ 7:6.

3. Όνομα που εμφανίζεται στο εδάφιο Κριτές 18:30 σύμφωνα με το Μασοριτικό κείμενο, λόγω κάποιας τροποποίησης που έκαναν οι αντιγραφείς. Η αφήγηση αφορά την αποστασία των Δανιτών, και η Μετάφραση Νέου Κόσμου λέει ότι «ο Ιωνάθαν, ο γιος του Γηρσώμ, γιου του Μωυσή, εκείνος και οι γιοι του έγιναν ιερείς για τη φυλή των Δανιτών». (Βλέπε επίσης AT· Mo· Ro· RS· ΛΧ.) Οι Ιουδαίοι αντιγραφείς παρενέβαλαν ανάμεσα στα πρώτα δύο γράμματα του πρωτότυπου εβραϊκού ονόματος ένα υπερκείμενο γράμμα (το νουν = ν) ώστε να δημιουργήσουν τη λέξη «Μανασσή» αντί «Μωυσή», από σεβασμό για τον Μωυσή. Με αυτόν τον τρόπο, οι αντιγραφείς προσπάθησαν να καλύψουν το όνειδος ή την αισχύνη που θα μπορούσε να φέρει στο όνομα του Μωυσή η ενέργεια του Ιωνάθαν. Εκτός από το αλλαγμένο Μασοριτικό κείμενο, η λέξη «Μανασσή» εμφανίζεται επίσης στο Βατικανό Χειρόγραφο Αρ. 1209 της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και στη συριακή Πεσίτα. Εντούτοις, το Αλεξανδρινό Χειρόγραφο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα και η λατινική Βουλγάτα λένε «Μωυσή» στο εδάφιο Κριτές 18:30.

4. Βασιλιάς του Ιούδα, γιος και διάδοχος του Βασιλιά Εζεκία. (2Βα 20:21· 2Χρ 32:33) Η μητέρα του Μανασσή ονομαζόταν Εφσιβά. Ο Μανασσής ήταν 12 χρονών όταν ανέβηκε στο θρόνο. Υπήρξε ο 14ος βασιλιάς του Ιούδα μετά τον Δαβίδ και βασίλεψε 55 χρόνια (716-662 Π.Κ.Χ.) στην Ιερουσαλήμ. (2Βα 21:1) Έπραξε το κακό στα μάτια του Ιεχωβά, φτιάχνοντας ξανά τους υψηλούς τόπους που είχε καταστρέψει ο πατέρας του, στήνοντας θυσιαστήρια για τον Βάαλ, λατρεύοντας «όλο το στράτευμα των ουρανών» και χτίζοντας θυσιαστήρια της ψεύτικης θρησκείας σε δύο αυλές του ναού. Πέρασε τους γιους του μέσα από τη φωτιά, ασκούσε μαγεία, κατέφευγε στη μαντεία και προωθούσε πνευματιστικές συνήθειες. Ο Μανασσής τοποθέτησε επίσης μέσα στον οίκο του Ιεχωβά τη γλυπτή εικόνα του ιερού στύλου την οποία είχε φτιάξει. Παραπλάνησε τον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ «ώστε να πράττουν χειρότερα από τα έθνη τα οποία είχε αφανίσει ο Ιεχωβά μπροστά από τους γιους του Ισραήλ». (2Βα 21:2-9· 2Χρ 33:2-9) Μολονότι ο Ιεχωβά έστειλε προφήτες, αυτοί δεν εισακούστηκαν. Ο Μανασσής ήταν επίσης ένοχος για το ότι έχυσε πολύ αθώο αίμα (2Βα 21:10-16), περιλαμβανομένου—σύμφωνα με τα συγγράμματα των Ιουδαίων ραβίνων—και του αίματος του Ησαΐα, ο οποίος λέγεται ότι πριονίστηκε κατ’ εντολήν του Μανασσή.—Παράβαλε Εβρ 11:37.

Εξαιτίας τού ότι δεν έδωσε προσοχή στο άγγελμα του Ιεχωβά, ο Μανασσής τιμωρήθηκε, καθώς ο βασιλιάς της Ασσυρίας τον πήρε αιχμάλωτο στη Βαβυλώνα, μια από τις βασιλικές πόλεις του Ασσύριου μονάρχη. (2Χρ 33:10, 11) Ο “Μανασσής του Ιούδα” αναφέρεται σε έναν κατάλογο του Ασσύριου Βασιλιά Εσάρ-αδδών που περιλαμβάνει 22 «βασιλιάδες του Χάττι, των ακτών και των νησιών», οι οποίοι κατέβαλλαν φόρο υποτελείας σε αυτόν. Το όνομα του Μανασσή εμφανίζεται επίσης σε έναν κατάλογο με βασιλιάδες που ήταν φόρου υποτελείς στον Ασσουρμπανιπάλ.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 291, 294.

Ενόσω ήταν αιχμάλωτος, ο Μανασσής μετανόησε, ταπείνωσε τον εαυτό του και προσευχήθηκε στον Ιεχωβά. Ο Θεός άκουσε το αίτημά του για εύνοια και τον αποκατέστησε στη βασιλεία του, στην Ιερουσαλήμ. (2Χρ 33:12, 13) Έπειτα από αυτό ο Μανασσής «έχτισε ένα εξωτερικό τείχος για την Πόλη του Δαβίδ», τοποθέτησε στρατιωτικούς αρχηγούς στις οχυρωμένες πόλεις του Ιούδα και αφαίρεσε τους θεούς των αλλοεθνών και την ειδωλολατρική εικόνα από τον οίκο του Ιεχωβά, καθώς και τα θυσιαστήρια που είχε χτίσει «στο βουνό του οίκου του Ιεχωβά και στην Ιερουσαλήμ». Ο Μανασσής ετοίμασε το θυσιαστήριο του Ιεχωβά και άρχισε να θυσιάζει πάνω σε αυτό, παροτρύνοντας και άλλους να υπηρετούν τον Ιεχωβά. Ωστόσο, ο λαός εξακολούθησε να θυσιάζει πάνω στους υψηλούς τόπους, αν και θυσίαζε μόνο στον Ιεχωβά. (2Χρ 33:14-17) Όταν πέθανε ο Μανασσής, τον διαδέχθηκε στο θρόνο ο γιος του ο Αμών.—2Χρ 33:20.

5. Ισραηλίτης, ένας «από τους γιους του Φαάθ-μωάβ» που είχαν δεχτεί αλλοεθνείς συζύγους και εξαπέστειλαν «συζύγους και γιους» στις ημέρες του Έσδρα.—Εσδ 10:30, 44.

6. Άλλος Ισραηλίτης, ένας «από τους γιους του Ασούμ» που απέπεμψαν τις αλλοεθνείς συζύγους τους ως αποτέλεσμα του ζήλου που επέδειξε ο Έσδρας για την αγνή λατρεία.—Εσδ 10:33, 44.