Αντιμετωπίζοντας Εναντίωσι η Καθαρή Λατρεία Ακμάζει στις Ανατολικές Μεσογειακές Χώρες

Έκθεσις του Ν. Ο. Νορρ, προέδρου της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά από μια περιοδεία του για διαλέξεις στη Νότια Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή, και στις Ινδίες.

ΕΔΑΠΑΝΗΣΑΜΕ λίγες μέρες στη Ρώμη μετά τη συνέλευσι. Μπόρεσα να μιλήσω για πολλά προβλήματα με τους ιεραποστόλους και τους υπηρέτας περιοχών και να εξετάσω λεπτομερώς ζητήματα του τμήματος της Εταιρίας, και να δώσω οδηγίες για το έργον που πρέπει να γίνη ακόμη στην Ιταλία. Η επίσκεψις στον οίκον Μπέθελ της Ρώμης ήταν πολύ ευχάριστη, και με χαρά είδα πόσο όμορφα διατηρείται ο οίκος και οι τριγύρω του κήποι.

Η Πέμπτη, 13 Δεκεμβρίου, ήλθε πάρα πολύ γρήγορα. Σηκωθήκαμε στις 4.15΄ π.μ. και όλα τα μέλη της οικογενείας και οι ιεραπόστολοι που κατοικούν στον οίκον σηκώθηκαν για να μας αποχαιρετήσουν. Όλοι ήθελαν να έλθουν στο αεροδρόμιο μαζί μας, αλλά δεν υπήρχε τρόπος μεταβάσεως στο αεροδρόμιο κατά την πρωινή εκείνη ώρα. Ήταν πολύ πιο πρακτικό να επιστρέψουν όλοι στα κρεββάτια τους και ν’ αναπαυθούν λίγο ακόμη για την εργασία της επομένης ημέρας. Αναχωρήσαμε λοιπόν με ταξί μαζί με τον υπηρέτη του τμήματος για το γραφείο της αεροπορικής εταιρίας.

Όταν φθάσαμε με τη χαραυγή στο αεροδρόμιο, εξεπλάγημεν που βρήκαμε εκεί δύο Ολλανδές αδελφές. Είχαν έλθει στη συνέλευσι από την Ολλανδία, αλλά δεν ανεμέναμε να τις ιδούμε στο αεροδρόμιο. Είχαν έλθει εκεί για να μας αποχαιρετήσουν. Απορήσαμε πώς έφθασαν εκεί έξω, και είπαν ότι είχαν πάει από το προηγούμενο βράδυ και παρέμειναν όλη τη νύχτα στην αίθουσα αναμονής.

Στις 7.20΄ κατευθυνόμεθα προς τας Αθήνας, πρωτεύουσα της Ελλάδος. Καθώς πετούσαμε κατά μήκος της δυτικής ακτής της Ιταλίας, εβλέπομε τις ακρογιαλιές που απέκτησαν φήμη από τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τους μικρούς λιμένας και τα χωριά που ήσαν αρχαίας καταγωγής. Σε λίγο πετούσαμε πάνω από τη Νεάπολι. Εκεί είδαμε τον Βεζούβιο και στους πρόποδάς του τα ερείπια της Πομπηίας. Παραπέρα ήταν οροσειρές που οι κορφές των ήσαν σκεπασμένες με χιόνια. Υπήρχε διαύγεια και μπορούσαμε να ιδούμε κάτω λόφους και κοιλάδες καθώς διεσχίζαμε τον «δάκτυλο του ποδιού» της όμοιας με υπόδημα Ιταλίας, σε μικρή απόστασι από το Καταντσάρο, και περνούσαμε πάνω από το Ιόνιο Πέλαγος. Φαινόταν σαν να ήταν ζεστός ο καιρός με τον λαμπρό ήλιο που έλαμπε πάνω στα νερά και στα διασκορπισμένα σύννεφα. Αλλά όταν πλησιάσαμε στην Ελλάδα μπορέσαμε να ιδούμε ένα πυκνό κάλυμμα από χιόνι που εσκέπαζε όλη τη χώρα προς βορράν και προς νότον του Κορινθιακού Κόλπου, και καταλάβαμε πώς έκανε κρύο εκεί.

ΑΘΗΝΑΙ, ΕΛΛΑΣ

Φθάσαμε στο αεροδρόμιο των Αθηνών στις 11.50΄, Αθηναϊκή ώρα, για να συναντηθούμε εκεί με πολλούς ευτυχείς αδελφούς και αδελφές που άρχισαν από κει να δείχνουν τη θερμή τους φιλοξενία. Μας ανέμενε ένα αυτοκίνητο και μας πέρασε από την παραλιακή οδό προς την πόλι των Αθηνών. Απέναντι του κόλπου είδαμε τον Πειραιά και στα δεξιά μας τους χιονοσκεπείς λόφους πέρα από την Αθήνα. Τα ερείπια του Παρθενώνος έλαμπαν στο λαμπρό ηλιόφως εκεί πάνω στην Ακρόπολι, στο κέντρον της περιοχής της πόλεως. Μας είπαν ότι το χιόνι ήταν κάτι το σπάνιο, διότι σπάνια πέφτει χιόνι στην Αθήνα. Την προηγούμενη από την άφιξί μας ημέρα είχαν κακοκαιρία, αλλά τώρα ο ήλιος σκορπούσε τα φως του με λαμπρότητα και όλα ήσαν χαρωπά.

Ο υπηρέτης του τμήματος, Αδελφός Υδραίος, μας έδωσε ένα πρόγραμμα που ερρύθμιζε τη διάθεσι του χρόνου μας από την ώρα της αφίξεώς μας ως τη στιγμή της αναχωρήσεως. Κάθε λεπτό της ώρας εχρησιμοποιήθη επωφελώς. Πρώτα εκανονίσαμε τα της παραμονής μας στο ξενοδοχείο και έπειτα προχωρήσαμε στο Μπέθελ, όπου εγευματίσαμε με την οικογένεια. Χαρήκαμε που ήμεθα πάλι με τους αδελφούς. Αυτή τη φορά υπήρχε κάπως μεγαλύτερη ευρυχωρία στα γραφεία, διότι είχαν γίνει εν τω μεταξύ μερικές διαρρυθμίσεις για ν’ αποκτηθή περισσότερος χώρος στο κτίριο. Αν και οι αδελφοί έχουν ένα ωραίο διαμέρισμα εκεί, δεν είναι όμως αρκετά μεγάλο για να περιλάβη ολόκληρη την οικογένεια, και παρίσταται ανάγκη να διαμένουν έξω μερικοί αδελφοί.

Η εκτύπωσις της Ελληνικής Σκοπιάς και των βιβλίων και βιβλιαρίων γίνεται από το τμήμα των Αθηνών για τοπική χρήσι. Εκείνο το απόγευμα επισκεφθήκαμε τα δύο μέρη στα οποία γίνεται η έκδοσις, διότι είναι αδύνατο να βρεθή ένας χώρος αρκετά μεγάλος για να στεγάση ολόκληρο το τμήμα εκτυπώσεως. Όλα τα δημοσιεύματα στοιχειοθετούνται πρώτα με το χέρι και ύστερα οι πλάκες μεταφέρονται στο μέρος όπου γίνεται η εκτύπωσις. Μερικές στοιχειοθετήσεις γίνονται από ένα τυπογραφικόν εμπορικόν οίκον σε λινοτυπική μηχανή, αλλά η μεγαλύτερη ποσότης εργασίας γίνεται με το χέρι στο συνθετήριο. Αφού εκτυπωθούν τα φύλλα, τυλίσσονται και μεταφέρονται στον πρώτο χώρο. Είδαμε πού γίνεται η στοιχειοθέτηση, εκεί δε γίνεται και το δίπλωμα και το ράψιμο. Αυτό προσθέτει σημαντική έκτακτη εργασία, αλλά δεν υπάρχει τρόπος μεταβολής των πραγμάτων, εκτός αν βρεθή ένα κτίριο για να στεγάση όλη την εγκατάστασι ή κτισθή κάτι από την Εταιρία. Αυτό παρουσιάζει ένα μεγάλο πρόβλημα.

Ξαναπήγαμε στο γραφείο του τμήματος για να συζητήσωμε τα πολλά ζητήματα που ηγέρθησαν στην Ελλάδα. Το έργον σ’ αυτή τη χώρα δεν μπορεί να διεξαχθή τόσο ελεύθερα όσο στις άλλες δημοκρατικές χώρες. Οι Ελληνικές αρχές είναι έντονα επηρεασμένες από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, που είναι και η Κρατική εκκλησία, επί πολλά δε χρόνια τώρα δεν δίδεται άδεια για δημοσία συνάθροισι των μαρτύρων του Ιεχωβά. Είναι αδύνατον να έχουν οι αδελφοί Αίθουσες Βασιλείας και να συναθροίζονται εκεί για καθαρή λατρεία. Όλοι λοιπόν οι Χριστιανοί που επιθυμούν να υπηρετήσουν τον Θεό, πρέπει να το πράξουν αυτό με την πιθανότητα να συλληφθούν και να τεθούν υπό κράτησιν. Πολλές μικρές συναθροίσεις διακόπτονται συχνά από την αστυνομία με την κατηγορία ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά προσηλυτίζουν άλλους, πράγμα που αντιβαίνει στο Σύνταγμα. Όταν όμως διαπιστωθή ότι όλοι οι παρόντες είναι μάρτυρες του Ιεχωβά κι έχουν την ίδια πίστι, συνήθως αφήνονται ελεύθεροι αφού περάσουν μια νύχτα στο κρατητήριο. Οι αδελφοί και οι αδελφές δεν φοβούνται από τη δυσχέρεια αυτή που δημιουργείται στον καθημερινό ρυθμό της ζωής τους ή στο επάγγελμά τους, διότι γνωρίζουν ότι το να λατρεύη κανείς τον Θεό σύμφωνα με τις εντολές του είναι σπουδαιότερο από την πιθανή απώλεια μιας εργασίας.

ΑΥΞΗΣΙΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥΣ ΔΙΩΓΜΟΥΣ

Ο ζήλος και η αποφασιστικότης των Ελλήνων αδελφών για την προαγωγή της διακηρύξεως του ευαγγελίου, είναι κάτι το αξιοθαύμαστο. Στο 1947 όταν έκαμα την προηγούμενη επίσκεψι στο τμήμα και μίλησα σε μερικούς υπηρέτας ομάδων, υπήρχαν κατά μέσον όρον 1.891 ευαγγελιζόμενοι. Παρά τους διωγμούς και την εναντίωσι κατά του έργου, τα «άλλα πρόβατα» συνάγονται, και στο έτος 1951 υπήρχαν 3.368 άτομα που εκήρυτταν τακτικά τα αγαθά νέα σε όλα τα μέρη της Ελλάδος. Έφθασαν ένα νέο ανώτατο όριο 4.163 ευαγγελιζομένων. Πραγματικά απαιτείται θάρρος από τους ευαγγελιζομένους αυτούς για να προωθούν το έργον. Στο 1947 υπήρχαν μόνο πέντε σκαπανείς και τώρα είναι 27. Έχουν μερικά βιβλία και περιοδικά, αλλά κι αυτά ακόμη δεν μπορούν να σταλούν στους ευαγγελιζομένους μέσω του ταχυδρομείου. Πρέπει τα έντυπα αυτά να στέλλονται με άλλα μέσα στα διάφορα μέρη της χώρας. Ο Ιεχωβά ευλογεί τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι αδελφοί για να υπερνικήσουν τις δυσχέρειές τους.

Το πρώτο βράδυ που ήμεθα εκεί, παρακολουθήσαμε τη συνάθροισι υπηρεσίας και σχολής θεοκρατικής διακονίας της οικογενείας του Μπέθελ, ολόκληρη δε ήταν σε Ελληνική γλώσσα, αλλά παρείχε ενδιαφέρον το να την παρατηρή κανείς, διότι έδειχνε πώς και σε μικρές ακόμη συναθροίσεις γίνονται επιδείξεις και δίδονται πολλές διδακτικές πληροφορίες στους παρόντας για τον κατάλληλο τρόπο ενεργείας στον αγρό. Μετά από τη συνάθροισι αυτή μίλησα για λίγη ώρα στην οικογένεια και κατόπιν ο Αδελφός Χένσελ έκαμε μερικές παρατηρήσεις, όλα δε αυτά εξετιμήθησαν πολύ από τους αδελφούς.

Η επόμενη μέρα μάς βρήκε σε συζήτησι με τον νομικό σύμβουλο της Εταιρίας για πολλά νομικά ζητήματα και ετοιμάσαμε λίγη ύλη για να την παρουσιάσωμε στην Αμερικανική Πρεσβεία και να ιδούμε τι μπορούσε να γίνη στο ζήτημα της διεκδικήσεως των συνταγματικών δικαιωμάτων των μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ελλάδα. Ένας αυθαίρετος κανών ετέθη από ένα υπουργείο της Ελληνικής Κυβερνήσεως που λέγει ότι όλες οι εκδόσεις της Εταιρίας Σκοπιά και των μαρτύρων του Ιεχωβά πρέπει να σφραγίζονται με την ένδειξι «Αίρεσις των μαρτύρων του Ιεχωβά». Τώρα σφραγίζονται, σύμφωνα με τον νόμον, με την ένδειξι «Εκδόσεις των μαρτύρων του Ιεχωβά». Οι οργανώσεις των Διαμαρτυρομένων μπορούν να κυκλοφορήσουν τα έντυπά των όταν είναι σφραγισμένα με μόνο το όνομα της οργανώσεως ή αναφέρουν τον όρον «πίστις» ή «δόγμα» μιας οργανώσεως. Αλλά για τους μάρτυρας του Ιεχωβά επιμένουν στη χρήσι της λέξεως «αίρεσις». Δεν υπάρχει νόμος που ν’ απαιτή τη χρήσι της λέξεως αυτής, αλλά το ταχυδρομείο δεν δέχεται τις εκδόσεις μας χωρίς τη λέξι αυτή. Αυτό αποτελεί μεγάλη δαπάνη για την Εταιρία όσον αφορά τη διανομή των εκδόσεων, και ιδιαίτερα την αποστολή του περιοδικού στους συνδρομητάς, κι έτσι θα προσπαθήσωμε να ιδούμε τι μπορεί να γίνη. Δεν υπάρχει βέβαια αντίρρησις να σφραγίζωμε τις εκδόσεις με τις λέξεις «Πεποιθήσεις ή Δοξασίες των μαρτύρων του Ιεχωβά», διότι καυχώμεθα για ό,τι πιστεύομε και το οποίον στηρίζεται στον Θείον λόγον της αληθείας.

Εκείνο το απόγευμα επρόκειτο να λάβη χώραν το κυριώτερο γεγονός της επισκέψεως μας στην Ελλάδα. Είχε καταβληθή προσπάθεια από τον υπηρέτη του τμήματος να ληφθή άδεια για μια ειδική συνάθροισι των μαρτύρων του Ιεχωβά μέσα σ’ ένα θέατρο της πόλεως και υπεβλήθη αίτησις στην αστυνομία. Ο υπηρέτης του τμήματος δεν μπόρεσε να λάβη μια ικανοποιητική απάντησι, και όταν πήγε στη διεύθυνσι της αστυνομίας την ημέρα της αφίξεώς μας του ελέχθη ότι ανεμένετο η «γνώμη» του αρχιεπισκόπου και ότι έπρεπε να έχη υπομονή. Έτσι δεν κατέστη δυνατόν να γίνη μια τακτική συνέλευσις.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ

Η λύσις που απέμενε ήταν να επισκεφθούμε πολλούς από τους αδελφούς όλης της περιφερείας των Αθηνών. Κατηρτίσθη πρόγραμμα, σύμφωνα με το οποίο θα μετέβαινα από τη μια κατοικία στην άλλη με ταξί για να μιλήσω στους αδελφούς είκοσι περίπου λεπτά. Υπήρχαν όμιλοι από σαράντα έως υπερεκατόν που συναθροίσθηκαν ωρισμένες ώρες του απογεύματος σε διάφορες κατοικίες. Ενίοτε έπρεπε να καλυφθούν σημαντικές αποστάσεις μεταξύ των κατοικιών. Όλο δε αυτό το πρόγραμμα έπρεπε να εκτελεσθή από τη 1 μ.μ. έως τις 7.15΄ το βράδυ. Ο Αδελφός Χένσελ με ακολουθούσε στο καθένα από αυτά τα σπίτια, μιλούσε δε κι αυτός είκοσι περίπου λεπτά μέσω διερμηνέως. Μ’ αυτό το μέσον εξυπηρετήθηκαν όλοι οι αδελφοί που ήταν δυνατόν να εξυπηρετηθούν, και έλαβαν πνευματική νουθεσία και ενθάρρυνσι.

Αυτό απετέλεσε μια από τις πιο ευλογητές πείρες της ζωής μας, μιλήσαμε δε μ’ αυτό τον τρόπο σε 905 από τους Έλληνας αδελφούς μας μέσα σε διάστημα περισσότερο των έξη ωρών. Ήταν ευχάριστο να βλέπομε τη χαρά στα πρόσωπα όλων αυτών των πιστών δούλων του Κυρίου. Δεν ήταν σαν μια ομιλία από το βήμα, με το ακροατήριο σε απόστασι από τον ομιλητή, αλλά ήμεθα ανάμεσα σ’ έναν όμιλο ζηλωτών με μάτια προσεκτικά και αυτιά προσηλωμένα σε κάθε λέξι που επροφέρετο και σε κάθε τι που εγίνετο. Δεν είχαμε τον καιρό να κάμωμε χειραψίες ή να δώσωμε ιδιαίτερους χαιρετισμούς σε άτομα. Απλώς εμπαίναμε στο σπίτι, συνήθως χωρίς να βγάλωμε το πανωφόρι κι αρχίζαμε να μιλούμε. Οι ευαγγελιζόμενοι εκτιμούσαν την αγάπη και τους χαιρετισμούς από τους ανά τον κόσμον αδελφούς και με χαρά ελάμβαναν πληροφορίες κατ’ ευθείαν από το κέντρον και άκουαν πώς ο ζήλος των βοηθούσε τους αδελφούς των άλλων χωρών και ότι οι αδελφοί των ήσαν μαζί τους ώμος προς ώμον στη μεγάλη αυτή μάχη για την ελευθερία και στο κήρυγμα του αγγέλματος της Βασιλείας. Λέξεις ποτέ δεν θα περιγράψουν τη χαρά που είχαν, ούτε και τη δική μας.

Ο,τι κι αν συμβή στην Ελλάδα μετά την πείρα αυτή, θα είναι ήπιο όσον αφορά τον ενθουσιασμό και τη χαρά. Αυτές οι ομάδες διέτρεχαν όλες τον κίνδυνο να συλληφθούν λόγω της συγκεντρώσεώς των, αλλά δεν εφοβούντο. Ήθελαν να λάβουν περισσότερη ζωοπάροχη γνώσι. Το μόνο παράπονο των ήταν η βραχύτης της ομιλίας. Η μέρα ετελείωσε μ’ ένα αργοπορημένο δείπνο στον οίκον του Μπέθελ ανάμεσα σε μια ευτυχή και ικανοποιημένη οικογένεια. Η μέρα εκείνη απετέλεσε επιτυχία και καιρό μεγάλου πνευματικού εορτασμού για τους ευαγγελιζομένους στην Ελλάδα. Έκαμε χαρούμενη και την καρδιά του αδελφού Α. Καρανασίου, πρώην υπηρέτου του τμήματος, καθώς εκοίτετο στο κρεββάτι της ασθενείας του. Είχε ιδεί το έργο ν’ αυξάνη δια μέσου των ετών στην Ελλάδα, και τώρα στη γεροντική του ηλικία, πλησιάζει προς το τέλος της επιγείου πορείας του με χαρά για τις ευλογίες και την προστασία του Ιεχωβά πάνω στο αγαθό έργο.

ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΕΚΤΑΣΕΩΣ

Το έργον του Σαββάτου άρχισε με την εξέτασι του πρωινού Γραφικού εδαφίου με ολόκληρη την οικογένεια του Μπέθελ στο πρόγευμα και συνεχίσθηκε με περισσότερες συζητήσεις για τα διάφορα προβλήματα και επισκέψεις σε οικόπεδα που θα μπορούσε ν’ αγορασθούν από την Εταιρία για την ανέγερσι οίκου που θα εστέγαζε την τοπική τυπογραφική εγκατάστασι και τα γραφείο και ολόκληρη την οικογένεια του Μπέθελ. Αυτό το ζήτημα εμελετήθη σοβαρά και ελπίζεται ότι είναι δυνατόν να γίνουν διευθετήσεις από την Εταιρία για την απόκτησι ενός οικοπέδου και την ανέγερσι εκεί ενός ιδιοκτήτου κτιρίου που θα διευκολύνη το έργον στην Ελλάδα.

Το μεσημέρι επισκεφθήκαμε την Αμερικανική Πρεσβεία και εξεθέσαμε τα προβλήματά μας σ’ έναν φιλικώς διακείμενο αξιωματούχο. Μας εβεβαίωσε ότι θα διαβιβάση τις πληροφορίες που του εδώσαμε στις αρμόδιες προσωπικότητες της Ελληνικής Κυβερνήσεως και θα ιδή τι μπορεί να γίνη για να επέλθη κάποια ανακούφισις από τις δυσχέρειες που αντιμετωπίζομε. Ήταν ενδιαφέρουσα η συνομιλία με αυτόν και είδαμε πώς εγνώριζε καλά τη στάσι των λειτουργών της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας απέναντι του έργου μας και του έργου των λοιπών μη Ορθοδοξιών στην Ελλάδα. Η επεξήγησίς του για τις αντιλήψεις των περί ελευθερίας μάς κατετόπισε για το τι θα μπορούσε κανείς ν’ αναμένη.

Αργότερα το απόγευμα έγιναν συζητήσεις με υπηρέτας ομάδων πολλών πόλεων της Ελλάδος, καθώς και νήσων του Αιγαίου, σχετικές με τα προβλήματά των, και ακολούθως με τους υπηρέτας περιοχής που επισκέπτονται τις ομάδες σ’ όλη την Ελλάδα. Υπεβλήθησαν πολλές απορίες και εξητάσθησαν προβλήματα, είτε αυτά απέβλεπαν στην πρόοδο του έργου, είτε αποτελούσαν προσκόμματα. Η συνάθροισις άρχισε στη 1.30΄ μ.μ. και έληξε στις 5.45΄. Παρευρέθησαν 67 άτομα. Μερικοί από τους ολοχρονίους ευαγγελιζομένους ερώτησαν για το ζήτημα της φοιτήσεως στη Σχολή Γαλαάδ και ελπίζεται ότι περισσότεροι ευαγγελιζόμενοι από την Ελλάδα θα έχουν σύντομα αυτό το προνόμιο.

Η έλευσις της Κυριακής εσήμαινε ότι είχε φθάσει η ώρα της αναχωρήσεώς μας, οι δε πολυάσχολες ημέρες μας στην Αθήνα επέρασαν γρήγορα. Κι άλλους μάρτυρας του Ιεχωβά επρόκειτο να επισκεφθούμε και η Κωνσταντινούπολις αποτελούσε τον επόμενο σταθμό. Πήγαμε λοιπόν στο αεροδρόμιο. Περίπου 55 αδελφοί ήσαν εκεί για να μας προπέμψουν και ήμεθα ευτυχείς μαζί τους με τη σκέψι της καρποφόρου επικοινωνίας που απηλαύσαμε μαζί. Πραγματικά είχαν μια συνέλευσι και ήσαν αποφασισμένοι να προχωρήσουν επιμελώς στην υποβοήθησι των «άλλων προβάτων» να λάβουν τη στάσι τους πριν από την τελική μάχη του Αρμαγεδδώνος. Δεν υπήρχε αμφισβήτησις στη διάνοιά τους ότι ο νέος κόσμος που θα κυβερνάται από τον Χριστόν Ιησούν είναι εκείνο που χρειάζεται και θα διακηρύξουν το άγγελμα έστω κι αν τούτο σημαίνη ότι οι κυβερνήσεις της γης θ’ αφαιρέσουν τη ζωή τους. Μερικοί στην Ελλάδα έχουν χάσει τη ζωή τους. Πολλοί έχουν φυλακισθή και είναι ακόμη στις φυλακές. Πολλοί καταδιώκονται. Αλλά ο λόγος του Θεού τονίζει ότι όταν ο λαός του είναι διασκορπισμένος, τότε θα προχωρήση παντού κηρύττοντας το ευαγγέλιο. Η προσπάθεια διασκορπισμού των μαρτύρων του Ιεχωβά στην Ελλάδα κατέληξε σε μια μεγάλη μαρτυρία, οι δε αδελφοί θα εξακολουθήσουν να προάγουν την καθαρή, αμόλυντη λατρεία του Υψίστου Θεού Ιεχωβά.