Σύγχρονη ιστορία των Μαρτύρων του Ιεχωβά
Μέρος ΛΑ΄—Τέλος της Τετάρτης, Αρχή της Πέμπτης Δεκαετηρίδος Λειτουργίας της Βασιλείας
Η «ΒΑΣΙΛΕΙΑ των ουρανών», με τον Ιησούν Χριστόν στην εξουσία ως Βασιλέα στα δεξιά του Πατρός του, ετερμάτισε το τεσσαρακοστό έτος διακυβερνήσεως ανάμεσα στους εχθρούς της το 1954, κατά την 1η Οκτωβρίου. Άρχισε να κυβερνά ανάμεσα στις εκδηλώσεις του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914· ετερμάτισε το τεσσαρακοστό έτος της στον «ψυχρό πόλεμο» μεταξύ του Ανατολικού και του Δυτικού συγκροτήματος των εχθρών της Βασιλείας που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μάρτυρες του Ιεχωβά, γνωρίζοντας καλά τους χρόνους και τους καιρούς των βουλών του Θεού, επλησίασαν και μπήκαν στο τεσσαρακοστό έτος της Βασιλείας χωρίς να συμμερισθούν τις φοβερές προρρήσεις που έκαναν μερικοί θρησκευόμενοι για το έτος 1954 βάσει των ιδεών των περί παραλλήλων χρονικών περιόδων στα ιστορικά γεγονότα. Μπήκαν στο έτος 1954 σχεδιάζοντας και διευθετώντας να κάμουν μεγαλύτερα ακόμη έργα στην υπηρεσία της Βασιλείας.
Ο μακρός αγώνας που έκαμαν στην Επαρχία Κουεμπέκ του Καναδά για να θεμελιώσουν το δικαίωμα να κηρύττουν το άγγελμα της Βασιλείας στον εκεί Καθολικό πληθυσμό αντημείφθη με μια δικαστική απόφασι, η οποία εξεδόθη, με πλειοψηφία πέντε μελών, από το Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά, στην Οττάβα την 6η Οκτωβρίου 1953, και η οποία ώριζε ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά έχουν το δικαίωμα να διαθέτουν τα θρησκευτικά τους έντυπα στο Κουεμπέκ.a Οι μετέπειτα προσπάθειες των εχθρών τού ελευθέρου λόγου και της ελευθέρας λατρείας στο Κουεμπέκ, για να καταπνίξουν την εφαρμογή αυτής της αποφάσεως του Ανωτάτου Δικαστηρίου, κατεδείκνυε ότι αυτοί δυσηρεστήθησαν πολύ από την εν λόγω απόφασι, ως εχθροί μεταξύ των οποίων ο Χριστός έπρεπε να άρχη με «ράβδον σιδηράν».
Η δοκιμή δύο νέων τύπων βόμβας υδρογόνου στον Ειρηνικό Ωκεανό από την Αμερική τον Μάρτιο του 1954 δεν εγέμισε τους μάρτυρας του Ιεχωβά με προμηνύματα τρόμου για το μέλλον. Αυτοί ατάραχοι επροχώρησαν στην επίδοσι μεγαλυτέρας ακόμη μαρτυρίας για την εγκαθιδρυμένη βασιλεία του Θεού, θέτοντας περισσοτέρους διακόνους κηρύγματος στον αγρό. Εκείνο τον Μάρτιο, ένας νέος υψηλός αριθμός 154.367 διακόνων υπέβαλαν εκθέσεις για χρόνον που εδαπανήθη στο κήρυγμα,b επηκολούθησε δε ένας μεγαλύτερος ακόμη αριθμός 169.015 διακόνων τον Απρίλιο,c στην Αμερική. Και στα άλλα έθνη, επίσης, η αύξησις εσυνεχίζετο. Έτσι, στο τέλος του υπηρεσιακού έτους 1954, επετεύχθη ένα νέο παγκόσμιο κορύφωμα 580.498 κηρύκων, μια άνοδος κατά 60.516 από το προηγούμενο έτος.d Τώρα έγινε ιδιαίτερη σύστασις για ομιλίες από θύρα σε θύρα από τη Γραφή, τριών έως οκτώ λεπτών διαρκείας, καθώς και δέκα έως δεκαπέντε λεπτών ομιλίες σε επανεπισκέψεις στα ενδιαφερόμενα άτομα. Όλες οι εκκλησίες ενηρμονίσθησαν μ’ ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για να έχουν ικανούς, πεπειραμένους διακόνους, οι οποίοι να παρέχουν προσωπική εκπαίδευσι στους μη τακτικούς ή στους λιγώτερο αποδοτικούς ή στους νέους ενδιαφερομένους, για να χρησιμοποιούν τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους κηρύγματος στον αγρό. Επίσης άρχισε να δίδεται περισσότερη προσοχή στη διάθεσι μεμονωμένων αντιτύπων των περιοδικών Η Σκοπιά και Ξύπνα! σε κάθε ευκαιρία, εκτός από την εγγραφή συνδρομητών σ’ αυτά τα περιοδικά.
Στις 3 Απριλίου 1954 εισήχθη μια καινοτομία, η προβολή της ταινίας υπό τον τίτλον «Η Κοινωνία του Νέου Κόσμου εν Δράσει,» διαρκείας μιας ώρας και είκοσι λεπτών. Εκείνο το βράδυ η ταινία αυτή προεβλήθη για πρώτη φορά έξω από τα κεντρικά γραφεία του Μπρούκλυν ενώπιον 1.110 θεατών σε μια συνέλευσι περιοχής της Νέας Υόρκης. Ως τώρα, αυτή η ταινία απεδείχθη ισχυρόν μέσον για να κατατοπίζη οπτικώς όλους τους θεατάς στο μέγεθος της οργανώσεως της Εταιρίας, στα ιδρύματά της, στη δράσι της στον αγρό, στις συνελεύσεις της μεγάλης κλίμακος, στην ομαλή, αποδοτική λειτουργία της και στο πνεύμα από το οποίον εμφορείται. Στα εδάφη των τμημάτων της Εταιρίας Σκοπιά, ακόμη και στο Ταϊβάν, στο διάστημα της δεκαοκταετούς απαγορεύσεως του έργου των μαρτύρων του Ιεχωβά, η ταινία προεβλήθη σε μεγάλο αριθμό ενδιαφερομένων θεατών. Στο τέλος του υπηρεσιακού έτους 1955, η κινηματογραφική αυτή ταινία με τα σχόλια που την συνώδευαν, επεδείχθη σε 2.379.549 άτομα.e
Το έτος 1954 απεδείχθη αξιοσημείωτο σε συνελεύσεις. Στη διάρκεια του θέρους, με έναρξι από τη συνέλευσι της Βοστώνης (Μασσαχουσέττης), 24 Ιουνίου 1954, έγιναν τετραήμερες συνελεύσεις περιφερειακές και εθνικές σε όλη την υδρόγειο, περιλαμβανομένων και συνελεύσεων σε χώρες, όπως το Πακιστάν, το Τάιλαντ, η Ινδονησία, η Νότιος Κορέα, εκτός από άλλα μέρη των έξη ηπείρων και των νησιών. Ογδόντα τέτοιες συνελεύσεις περιέλαβαν ολικό αριθμό 427.000 ατόμων και πλέον, εβαπτίσθησαν δε συνολικά 14.509 άτομα. Η συνέλευσις του Βερολίνου επρωτοστάτησε με 22.500 άτομα παρόντα για ν’ ακούσουν το θέμα «Η Αγάπη του Θεού Έρχεται προς Σωτηρίαν στην Κρίσι του Ανθρώπου» και με βάπτισι 1.022 ατόμων. Στην περιφερειακή συνέλευσι του Τορόντο (Οντάριο) προσετέθη και πέμπτη ημέρα για να περιληφθή και η απονομή πτυχίων στους 116 σπουδαστάς της εικοστής τρίτης σειράς της Βιβλικής Σχολής της Σκοπιάς «Γαλαάδ». Το αποτέλεσμα όλων αυτών των συνελεύσεων έγινε έκδηλο στην κοινωνία του Νέου Κόσμου.f
Πολύ κατάλληλα στο 1954, το εβδομηκοστό έτος αφότου διωργανώθη ως σωματείον η Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά της Πενσυλβανίας, 13 Δεκεμβρίου 1884, η Εταιρία συνεπλήρωσε την κατασκευή ενός εξαιρετικού κτιρίου στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας, για να στεγάση τα γραφεία της. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1954 έγινε η αφιέρωσις του κτιρίου από τους αξιωματούχους της Εταιρίας, και την Παρασκευή 1 Οκτωβρίου 1954 έγινε εκεί η πρώτη ετησία συνεδρίασις της Εταιρίας με τον πρόεδρον ως εισηγητήν. Ένας αριθμός 820 παρόντων ατόμων υπερεπλήρωσε τον χώρον από την κυρία αίθουσα ομιλιών, που περιλαμβάνει 500 καθίσματα, ως τη βοηθητική αίθουσα ομιλιών που είναι στο υπόγειο του κτιρίου.g
Το έτος 1955 εισήγαγε την πέμπτη δεκαετηρίδα λειτουργίας της εγκαθιδρυμένης βασιλείας του Θεού ανάμεσα στους εχθρούς της. Το πρώτο μέρος τού έτους εχαρακτηρίσθη από σημαντικές δικαστικές αποφάσεις. Στις 7 Ιανουαρίου, στο Εδιμβούργο της Σκωτίας ο Λόρδος Δικαστής του Δικαστηρίου Συνεδριάσεων εξέδωκε την απόφασιν ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά αποτελούν θρήσκευμα αλλ’ οι σκαπανείς ευαγγελιζόμενοι τούτων και οι υπηρέται εκκλησιών δεν είναι «τακτικοί διάκονοι» της θρησκείας μέσα στη σημασία του Βρεττανικού Νόμου περί Εθνικής Θητείας του 1948. Για το αρνητικό μέρος της αποφάσεως αυτής έγινε έφεσις στο τριμελές Ανώτερο Δικαστήριο του Εδιμβούργου, αλλ’ εξεδόθη δυσμενής απόφασις με ομοφωνία και των τριών μελών του Δικαστηρίου στις 21 Ιουλίου 1955.h Ησκήθη τώρα έφεσις κατά της αποφάσεως αυτής στον Οίκον των Λόρδων, στο Λονδίνον, που είναι το ανώτατο Εφετείο της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας. Εν τούτοις, στην Αμερική, στις 14 Μαρτίου 1955, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουάσιγκτον, D.C., απεφάνθη ευμενώς σε τρεις υποθέσεις μαρτύρων του Ιεχωβά, ότι δηλ. οι μάρτυρες του Ιεχωβά πρέπει να θεωρούνται ειλικρινείς αντιρρησίαι συνειδήσεως για τους σαρκικούς πολέμους του κόσμου τούτου, μολονότι είναι πρόθυμοι να διεξάγουν έναν πόλεμο κατ’ εντολήν του Θεού, έναν «θεοκρατικό πόλεμο», όχι επιγείου είδους πόλεμο. Για τους λόγους αυτούς το Δικαστήριο ανήρεσε τις καταδίκες τριών μαρτύρων, οι οποίοι είχαν αρνηθή να καταταχθούν για στρατιωτική θητεία.i Αλλά στην Πολωνία, κατά δημοσιογραφικές ειδήσεις και ραδιοφωνικές εκπομπές, πέντε μάρτυρες του Ιεχωβά συνελήφθησαν με την ψευδή κατηγορία ότι ήσαν κατάσκοποι υπέρ της πολιτικής Αμερικής και κατεδικάσθησαν τον Μάρτιο του 1955 σε πολλών ετών φυλάκισι. Τα Γραφικά εδάφια κατά Μάρκον 13:9 και Λουκάν 21:12 εκπληρώνονται ακόμη στους μάρτυρας του Ιεχωβά στον παρόντα «έσχατον καιρόν».
Για τη γενική καθοδήγησι όλων των διαγγελέων της Βασιλείας στη δράσι του αγρού, εξεδόθη το νέο υπηρεσιακό βιβλιάριο εξήντα τεσσάρων σελίδων με τίτλο «Κηρύττοντας Μαζί με Ενότητα» την 1η Ιανουαρίου 1955. Η Εταιρία Σκοπιά για ν’ αυξήση την έκδοσι εντύπων, ειδικά των περιοδικών, την άνοιξι του έτους αυτού άρχισε να κτίζη το δεκατριώροφο εργοστάσιό της απέναντι από το σημερινό της εννεαώροφο εργοστάσιο του Μπρούκλυν. Ως κρίσις του όλου συστήματος της κοσμικής θρησκείας ήλθε το προκλητικό άγγελμα υπό τον τίτλο «“Χριστιανισμός” ή Χριστιανοσύνη—Ποιο Αποτελεί “Το Φως του Κόσμου”;» Αυτό το άγγελμα εξέσπασε στον κόσμο την Κυριακή, 3 Απριλίου 1955, με την ταυτόχρονη εκφώνησι μιας ομοιόμορφης δημοσίας ομιλίας πάνω σ’ αυτό το θέμα από ομιλητάς σε τριάντα γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Στο τέλος της ομιλίας όλοι οι ομιληταί ανήγγειλαν την έκδοσι του νέου βιβλιαρίου 32 σελίδων πάνω στο ίδιο θέμα, αντίτυπα δε τούτου εδόθησαν δωρεάν σε όλους τους παρόντας. Σε όλη τη γη, παρηκολούθησαν τη δυνατή αυτή διάλεξι πάνω από μισό εκατομμύριο άτομα. Σύμφωνα με την Προεδρική επιστολή της 10ης Φεβρουαρίου 1955, ανεμένετο να εκτυπωθούν δέκα εκατομμύρια αντίτυπα του βιβλιαρίου τούτου σε δέκα γλώσσες. Αλλά τα τμήματα της Εταιρίας εξεδήλωσαν τόσο ζήλο για το άγγελμα, ώστε εξεδόθη σε τριάντα γλώσσες, και εξετυπώθησαν πάνω από 21.000.000 αντίτυπα.j
Η διάθεσις του βιβλιαρίου στο έξω κοινόν επηκολούθησε αμέσως μετά τη δημοσία διάλεξι. Χιλιάδες νεοενδιαφερθέντα άτομα εβοήθησαν στη διάθεσι του βιβλιαρίου για πρώτη φορά. Αυτό παρήγαγε ένα νέο κορύφωμα διαγγελέων της Βασιλείας που έφθασε τους 625.256 στη διάρκεια του μηνός Απριλίου. Συγκινημένοι, οι φιλικής διαθέσεως άνθρωποι προσήλθαν κατά πρωτοφανείς αριθμούς το βράδυ της επομένης Πέμπτης, 7 Απριλίου, για να εορτάσουν το δείπνον του Κυρίου, και να φθάσουν σε σύνολον 878.303, από το οποίον όμως μόνον 16.815 άτομα μετέσχον ως το υπόλοιπον της τάξεως της ουρανίας Βασιλείας.k Στη διάρκεια του Απριλίου και του επομένου μηνός Μαΐου, το νέο βιβλιάριο διετέθη σε ογδόντα οκτώ χώρες, για να φθάση μια πρωτοφανή κυκλοφορία μέσα σε δύο μήνες μόνο, ακόμη και σε χώρες όπου το έργο των μαρτύρων του Ιεχωβά τελούσε υπό απαγόρευσιν, όπως λόγου χάριν στη Δομινικανή Δημοκρατία, στην Αργεντινή, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ανατολική Γερμανία. Ο κλήρος του «Χριστιανισμού» εξυπηρετήθη αργότερα απ’ ευθείας.l Μαζί μ’ αυτή την «κεραυνοβόλο» διανομή, οι μάρτυρες του Ιεχωβά ετερμάτιζαν την ειδική εκστρατεία τους Ιανουαρίου—Απριλίου για νέους συνδρομητάς της Σκοπιάς με την επίτευξι 562.228 νέων συνδρομών περιοδικού στο τέλος του Απριλίου, και μάλιστα σε σαράντα γλώσσες.
Κατόπιν εκυριάρχησαν στη σκηνή δεκατρείς συνελεύσεις «Θριαμβευούσης Βασιλείας», που επροκάλεσαν τη μετακίνησι εκατοντάδων χιλιάδων μαρτύρων του Ιεχωβά από υπερεξήντα χώρες στους δεκατρείς τόπους συνελεύσεων, με ιδικά τους έξοδα. Ήσαν πενθήμερες συνελεύσεις, με ομοιόμορφο πρόγραμμα, του οποίου το κορύφωμα ήταν η δημοσία διάλεξις του προέδρου της Εταιρίας ή του αντιπροέδρου της, με θέμα «Προσεχής Κατάκτησις του Κόσμου—από τη Βασιλεία του Θεού». Με εβδομαδιαία διαδοχή η σειρά επροχώρησε από τις 22 Ιουνίου στο Σικάγο (Ιλλινόις), στο Βανκούβερ, B.C., (Καναδά), στο Λος Άντζελες (Καλιφορνίας), στο Ντάλλας (Τέξας) (στην Ισπανική και Αγγλική), στο Στάδιο Γιάγκη της Νέας Υόρκης (για τρίτη φορά), πέραν του Ατλαντικού στο Τουΐκεγχαμ του Λονδίνου (Αγγλίας), στο Παρίσι (Γαλλίας), στη Ρώμη (Ιταλίας) (ταυτόχρονα με τις τρεις τελευταίες ημέρες της συνελεύσεως Παρισίων), στη Νυρεμβέργη (Γερμανίας), στο Βερολίνον (Γερμανίας) (ταυτόχρονα με τις τελευταίες τρεις ημέρες της Νυρεμβέργης), σε ταυτόχρονες συνελεύσεις στη Στοκχόλμη (Σουηδίας) και στη Χάγη (Ολλανδίας), τέλος δε στο Ελσίνκι (Φιλλανδίας) 25-28 Αυγούστου. Το πήδημα της σειράς των συνελεύσεων δια του Ατλαντικού, από τις Βορειοαμερικανικές στις Ευρωπαϊκές ακτές είδε τη μεγαλύτερη ομαδική μετακίνησι συνέδρων που έγινε ποτέ από την Αμερική, δηλαδή 4.500 και πλέον.a
Στη διάρκεια της σειράς των Συνελεύσεων αυτών η δημοσία ομιλία εξεφωνήθη έτσι σε εννέα χώρες και σε εννέα γλώσσες σε ένα σύνολον 403.682 ακροατών. Ο αριθμός των βαπτισθέντων ήταν συνολικά 13.016. Από τις συνελεύσεις εξεχύθη στον κόσμο ένας χείμαρρος νέων βιβλίων: Ο 2 Τόμος της Μεταφράσεως Νέου Κόσμου των Εβραϊκών Γραφών, Ικανοί Διάκονοι, Τι Λέγουν οι Γραφές για την “Επιβίωσι μετά Θάνατον”;, Μπορείτε να Επιζήσετε του Αρμαγεδδώνος στον Νέο Κόσμο του Θεού και το βιβλιάριο με τη δημοσία διάλεξι «Προσεχής Κατάκτησις του Κόσμου—από τη Βασιλεία του Θεού». Μετά το τέλος της συνελεύσεως σε κάθε χώρα, 257.124 αντίτυπα του πρωτοφανώς διανεμηθέντος βιβλιαρίου “Χριστιανισμός” ή Χριστιανοσύνη—Ποιο Αποτελεί “το Φως του Κόσμου”; εταχυδρομήθησαν σε όλο τον κόσμο από μάρτυρας ατομικώς σε κάθε κληρικόν κατ’ εκδότην θρησκευτικών εντύπων στη χώρα των. Οι βεβαιώσεις λήψεως του βιβλιάριου εποίκιλλαν από μοχθηρές και ελεεινές έως ευγενικές και ευπροσήγορες.b
Στο τέλος του Αυγούστου έληξε το υπηρεσιακό έτος 1955. Πώς; Με μια αξιοσημείωτη επέκτασι της κοινωνίας του Νέου Κόσμου και της δράσεώς της. Ο μηνιαίος μέσος όρος των κηρυττόντων μαρτύρων ηυξήθη σε 570.694 για τις 158 χώρες που απέστειλαν εκθέσεις, ενώ σε μια περίπτωσι κατωρθώθη ανώτατο όριο 642.929 ευαγγελιζομενών. Εβαπτίσθησαν συνολικά 63.636. Το σύνολον των ωρών κηρύγματος στον αγρό έφθασε σε 85.823.250 συνοδευόμενο από αυξήσεις στη διάθεσι Γραφών, βιβλίων, βιβλιαρίων, περιοδικών, και φυλλαδίων.c Στο Στάδιο Γιάγκη έγινε επίσης για τρίτη φορά η τελετή απονομής πτυχίων σε μια σειρά σπουδαστών της Βιβλικής Σχολής της Σκοπιάς «Γαλαάδ», των 102 αποφοίτων που απετέλεσαν την εικοστή πέμπτη σειρά της σχολής από τον καιρό της ιδρύσεώς της, 1η Φεβρουαρίου 1943.d Σ’ αυτούς προσετέθησαν τώρα και 106 απόφοιτοι της εικοστής έκτης σειράς, η δε τελετή απονομής πτυχίων σ’ αυτούς έγινε στη σχολή Γαλαάδ την Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 1956.e Οι ιεραπόστολοι που απεφοίτησαν διασπείρονται τώρα σε όλη τη γη σε εκατό χώρες και νησιά. Σ’ αυτούς τους ιεραποστόλους η Εταιρία Σκοπιά προσέθεσε τελευταίως περισσοτέρους ειδικούς σκαπανείς σε πολλές χώρες, για ν’ αυξήση τη σύναξι των «άλλων προβάτων».
Το έτος 1956 εφηρμόσθησαν ήδη μέτρα για καλύτερη διοίκησι και ρύθμισι της οργανώσεως. Έγινε διαίρεσι της γης σε δέκα ζώνες, κάθε δε ζώνη περιλαμβάνει μερικά από τα εβδομήντα επτά τμήματα της Εταιρίας. Σε καθεμιά από τις δέκα αυτές ζώνες είναι διωρισμένος ένας υπηρέτης ζώνης. Την 1η Ιανουαρίου 1956, ο πρώτος υπηρέτης ζώνης εγκαινίασε αυτό το έργον επιθεωρήσεως τμημάτων. Στις 29 Φεβρουαρίου ο ίδιος ο πρόεδρος της Εταιρίας ανεχώρησε αεροπορικώς από το Μπρούκλυν για μια περιοδεία δέκα εβδομάδων στον Νότιο Ειρηνικό και στην Άπω Ανατολή για να επισκεφθή τα εκεί τμήματα της Εταιρίας, να εκφωνήση λόγους σε συνελεύσεις και εκκλησίες μαρτύρων του Ιεχωβά και να μιλήση στο κοινό τών μεγαλυτέρων πόλεων με θέμα «Ενοποίησις Όλου του Ανθρωπίνου Γένους υπό τον Δημιουργόν Του».
Έτσι, έως τώρα οι μάρτυρες του Ιεχωβά κατήρτισαν ένα ανεξάλειπτο, αιώνιο υπόμνημα μέσα στη σύγχρονη ιστορία. Το υπόμνημα αυτό θα αυξηθή ακόμη προτού τελειώσουν την προ του Αρμαγεδδώνος μαρτυρία των, προς αίνον και τιμήν του μόνου ζώντος και αληθινού Θεού, του οποίου έχουν το προνόμιο να είναι μάρτυρες.
[Υποσημειώσεις]
a Ξύπνα! 22ας Νοεμβρίου 1953, σελ. 3-11 (στην Αγγλική)
b Πληροφορητής Μαΐου 1954 (στην Αγγλική).
c Πληροφορητής Ιουνίου 1954 (στην Αγγλική).
d Βιβλίον του Έτους 1955, σελ. 38, 42.
e Σκοπιά 15ης Ιουνίου 1955, σελ. 361-364· 15ης Νοεμβρ. 1955, σελ. 680-683 (στην Αγγλική).
f Σκοπιά 1ης Δεκεμβρίου 1954, σελ. 713-720 (στην Αγγλική).
g Σκοπιά 1ης Μαΐου 1955, σελ. 147-148.
h Σκοπιά 1ης Ιουνίου 1955, σελ. 329-332 (στην Αγγλική).
i Ξύπνα! 22ας Ιουνίου 1955, σελ. 3-8 (στην Αγγλική).
j Πληροφορητής Μαρτίου έως Ιουνίου 1955.
k Βιβλίον του Έτους 1956, σελ. 40.
l Πληροφορητής Ιουνίου 1955.
a Δη Σταρς εντ Στράιπς (Ευρωπαϊκή έκδοσις), 5 Αυγούστου 1955.
b Σκοπιά 1ης Δεκεμβρίου 1955 έως 15ης Μαρτίου 1956 (στην Αγγλική).
c Βιβλίον του Έτους 1950, σελ. 32-41, 286-289.
d Ξύπνα! 8ης Οκτωβρίου 1955, σελ. 27, 28 (στην Αγγλική)· Βιβλίον του Έτους 1956, σελ. 62, 63.
e Σκοπιά 15ης Απριλίου 1956 (στην Αγγλική)· Ξύπνα! 22ας Μαρτίου 1956 (στην Αγγλική).