ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
της Σκοπιάς
Ελληνική
  • ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ
  • ΕΚΔΟΣΕΙΣ
  • ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΕΙΣ
  • w57 1/4 σ. 110-112
  • Επιδιώκοντας τον Σκοπό μου στη Ζωή

Δεν υπάρχει διαθέσιμο βίντεο για αυτή την επιλογή.

Λυπούμαστε, υπήρξε κάποιο σφάλμα στη φόρτωση του βίντεο.

  • Επιδιώκοντας τον Σκοπό μου στη Ζωή
  • Η Σκοπιά Αναγγέλει τη Βασιλεία του Ιεχωβά—1957
  • Παρόμοια Ύλη
  • Ποια Είναι η Επιθυμία της Καρδίας Σας;
    Η Διακονία Μας της Βασιλείας—1973
  • Επιδιώκοντας τον Σκοπό μου στη Ζωή
    Η Σκοπιά Αναγγέλει τη Βασιλεία του Ιεχωβά—1957
  • Ολόψυχη Πορεία στο Δρόμο της Ζωής
    Η Σκοπιά Αναγγέλει τη Βασιλεία του Ιεχωβά—1975
  • Χαρούμενοι να Υπηρετούμε Όπως Θέλει ο Ιεχωβά
    Η Σκοπιά Αναγγέλει τη Βασιλεία του Ιεχωβά—1983
Δείτε Περισσότερα
Η Σκοπιά Αναγγέλει τη Βασιλεία του Ιεχωβά—1957
w57 1/4 σ. 110-112

Επιδιώκοντας τον Σκοπό μου στη Ζωή

Αφήγησις της Γερτρούδης Στηλ

ΕΙΣΑΙ, λοιπόν, έτοιμος να κατακλιθής και θέλεις να σου πω μια ιστορία, Τζαν. Τώρα που είσαι ένας τακτικός ευαγγελιζόμενος και λέγεις ότι θέλεις να γίνης κάποτε σκαπανεύς, πόσο θα ήθελες να σου πω την ιστορία τού πώς έγινα σκαπανεύς και πώς άρχισα να επιδιώκω τον σκοπό μου στη ζωή;

«Ω! θα το ήθελα, γιαγιά.»

Λοιπόν, ήταν η γιαγιά του Τόμμη και του Ντόγγη που πρώτη εχτύπησε την πόρτα μου το θέρος του 1922 στην Τσικάσα της Οκλαχόμας, με το βιβλιάριο Εκατομμύρια Ήδη Ζώντων Ουδέποτε θα Αποθάνωσι. Μετά από λίγες εβδομάδες μου έφερε το βιβλίο Η Κιθάρα του Θεού. Η πιο γλυκειά μουσική που επαίχθη ποτέ με κιθάρα δεν μπορούσε να μου είναι γλυκύτερη από τον τρόπο με τον οποίον όλες οι Βιβλικές εκείνες διδασκαλίες παρήγαγαν μια αρμονική μελωδία αίνου προς τον Θεό.

Οι μήνες που επακολούθησαν ήσαν γεμάτοι από απασχολήσεις. Ο πατέρας σου γεννήθηκε εκείνο τον Οκτώβριο. Ο θείος Ντέιβ δεν περπατούσε ακόμη, και ο θείος σου ο Ντον ήταν μόνο δυόμισυ ετών. Εγώ έπρεπε να κάμω όλη την εργασία μου, κι έτσι η μόνη ευκαιρία που είχα για να διαβάσω ήταν να σηκώνωμαι νωρίς το πρωί. Στις πέντε το πρωί έπρεπε ν’ ανάψω φωτιά στη θερμάστρα και να διαβάσω μια ώρα πριν από το πρόγευμα.

Η κατανόησις που αποκτούσα στις πρωινές εκείνες ώρες με έκαμε να μπορέσω ν’ αντιμετωπίσω μια από τις σκληρότερες δοκιμασίες της ζωής μου· το επόμενο θέρος. Η Αδελφή Χρυσή, (και πόσο χρυσές είναι οι αναμνήσεις των στοργικών της φροντίδων εκείνα τα έτη) με βοηθούσε να πηγαίνω στις συναθροίσεις και στην υπηρεσία κάθε εβδομάδα και η δράσις αυτή μ’ ένα τέτοιον ασυμπαθή στον λαό θρησκευτικόν όμιλο δεν ήρμοζε στη σύζυγο ενός εμπόρου με επιτυχή σταδιοδρομία.

Μια μέρα ο παππούς σου μου είπε ότι θα μου έδινε μόνο τριάντα μερών προθεσμία για να κάψω κάθε βιβλίο και περιοδικό που είχα και να λησμονήσω κάθε τι σχετικό μ’ αυτά, ειδ’ άλλως θα έφευγε. Τι θα έκανα μόνη με τρία βρέφη δεν ήξερα, αλλ’ υπήρχε κάτι που το ήξερα και αυτό ήταν το ότι είχα βρει την αλήθεια. Τον κύτταξα, λοιπόν, κατ’ ευθείαν στα μάτια και είπα σταθερά: «Δεν είναι ανάγκη να μου παραχωρήσετε τριάντα μέρες. Αυτή είναι η αλήθεια· ξέρω ότι είναι η αλήθεια και ποτέ δεν θα την αφήσω.» Άρχισε να ετοιμάζεται για να φύγη, αλλ’ επειδή ο δικηγόρος του τον συνεβούλευσε να μην ενεργήση βεβιασμένα, τα πράγματα ησύχασαν επί ένα διάστημα.

Στο έτος 1925 μετοικήσαμε από την Τσικάσα στο Χούτσινσον, της Πολιτείας Κάνσας. Αυτός νόμιζε ότι με το να με απομακρύνη σε μέρος όπου δεν υπήρχε κανένας να με βοηθή για να πηγαίνω στις συναθροίσεις, γρήγορα θα λησμονούσα όλα τα περί αληθείας. Μπορώ ακόμη να ιδώ την έκφρασι του προσώπου του καθώς του είπα συμπτωματικά ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά έκαναν όλες τις συναθροίσεις των μέσα στο σπίτι που είναι ακριβώς απέναντι.

Έχω πολύτιμες αναμνήσεις της στενής εκείνης συναναστροφής μου μ’ εκείνους τους αγαπητούς φίλους. Πολλή εντύπωσι μου έκαμε μια αδελφή που παρέλαβε τα τέσσερα παιδιά της σ’ ένα παλαιό αυτοκίνητο Φορντ για να κάμη έργον σκαπανέως σε απομονωμένο έδαφος στους λόφους της Πολιτείας Κεντώκυ. Το ν’ ακούω για τις χαρούμενες πείρες της και για το πώς ο Ιεχωβά εφρόντισε για τις ανάγκες των μου εδημιούργησε μια ζωηρή επιθυμία να γίνω σκαπανεύς.

Στο έτος 1927 μετοικήσαμε πάλι στη γενέτειρα μας πόλι Ουιτσίτα, της Πολιτείας Κάνσας. Όλα τ’ αγόρια ήσαν τότε στο σχολείο· έτσι, είχα μεγαλύτερες ευκαιρίες υπηρεσίας και ζωηρότερη επιθυμία να επιδιώξω τον σκοπό μου στη ζωή—να γίνω σκαπανεύς. Καθώς περνούσαν οι μήνες, το σκεπτόμουν αυτό ολοένα περισσότερο. Δεν μπορούσα να το βγάλω απ’ τη διάνοιά μου. Κατόπιν, ένα βράδυ σκέφθηκα ν’ αντιμετωπίσω τα έξοδα της πλύσεως των ρούχων μου με τη διαφορά της προμηθείας των εντύπων μεταξύ των τιμών εκκλησίας και σκαπανέως. Θα έκανα το σιδέρωμα τη νύχτα κι έτσι θα είχα άλλες δυο μέρες την εβδομάδα διαθέσιμες για το έργον. Έλαβα ένα τομέα κοντά στην κατοικία μου και όταν τα παιδιά έφευγαν για το σχολείο στις 8.30΄ π.μ., ήμουν έτοιμη για να πάω στον τομέα μου. Επέστρεφα στις 11.30΄ π.μ. και είχα το γεύμα έτοιμο όταν επέστρεφαν στις 12.10΄. Όταν έφευγαν στη 1 μ.μ., εγώ επήγαινα στον τομέα μου ως τις 4 μ.μ., που έκλειε το σχολείο. Μερικές φορές είχα να σιδερώσω είκοσι πουκάμισα το βράδυ. Θα ήμουν κουρασμένη από το έργον της ημέρας· έμαθα, λοιπόν, να σιδερώνω καθισμένη στο σκαμνί της κουζίνας. Πόσες φορές αισθάνθηκα τον εαυτό μου περισσότερο αναζωογονημένον και ξεκουρασμένον όταν ετελείωνα παρά όταν άρχιζα την εργασία μου!

Ήμουν πολύ ευτυχής, αλλά σε λίγο άρχισαν να έρχωνται δοκιμασίες. Υστέρησα στις απαιτούμενες ώρες κι έπρεπε να ομολογήσω ότι αυτό ωφείλετο στην πενιχρή διαχείρισι των οικιακών, διότι εγνώριζα ότι έπρεπε να υπερνικήσω λίγες μέρες ασθενείας και άλλα εμπόδια, αν ήθελα να διατηρηθώ στο έργον και να μη σπαταλώ λεπτά της ώρας για επουσιώδη πράγματα.

Επακολούθησε η οικονομική κρίσις του 1929. Τον χειμώνα του έτους εκείνου ο παππούς έχασε την εργασία του, αλλ’ αυτό απέβη προς ευλογίαν. Ποτέ πια δεν επέδειξε εναντίωσι και ήταν πιο ταπεινός. Οι μήνες εκείνοι ήσαν ευτυχείς, αλλά πολύ βραχείας διαρκείας. Μια νέα εργασία με χρήματα στην τσέπη του μετέβαλε τα πάντα. Μου παρεχωρήθησαν δύο εβδομάδες μόνο για ν’ αλλάξω την πορεία μου και να είμαι στο σπίτι πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Η θρησκεία μου ήταν, είπε, που τον παρέσυρε σε μια ωμολογημένη ανηθικότητα. Η νουθεσία «εάν δε ο άπιστος χωρίζηται, ας χωρισθή», εφηρμόζετο κατάλληλα, και στο τέλος των καθωρισμένων δύο εβδομάδων έφυγε.

Εξακολούθησα να κάνω έργον σκαπανέως, επιδιώκοντας τον σκοπό μου στη ζωή· αλλά οι επόμενοι εκείνοι μήνες ήσαν πολύ σκληροί. Ήταν μια πληγή τόσο βαθιά, ώστε μόνον χρόνος γεμάτος από υπηρεσία στον Ιεχωβά μπορούσε να τη θεραπεύση. Βρέθηκα πολύ ανίκανη να εκπληρώσω τον ρόλον πατρός και μητρός ταυτόχρονα. Υπήρχαν περιπτώσεις που ένα στερεό, στιβαρό χέρι πατρός εχρειάζετο. Εδιάβασα κατ’ επανάληψιν το κεφάλαιο «Υποχρεώσεις των Γονέων» στον έκτο τόμο των Γραφικών Μελετών, αλλά κατάλαβα πόσο υστερούσα και ζητούσα δια προσευχής το πνεύμα του Θεού ν’ αντισταθμίση την έλλειψί μου. Πόσο τον αινώ, διότι παρά τις ελλείψεις μου, ευλογήθηκα να ιδώ και τα τρία παιδιά μου ν’ αναλάβουν ολοχρόνια υπηρεσία!

Ως το 1935 έκανα έργον σκαπανέως μόνο τους εννέα μήνες του σχολικού έτους. Το έτος 1940 επέφερε πολλές μεταβολές. Ο θείος Ντον ενυμφεύθη. Ο πατέρας σου απεφοίτησε από το γυμνάσιο, κι έτσι κάθε οικονομική υποστήριξις από τον πατέρα τους απεσύρθη. Οι τρεις που απεμείναμε συνεζητήσαμε το πράγμα και συμφωνήσαμε ότι καλύτερο θα ήταν να είναι υπεύθυνος ο καθένας μας για τον εαυτό του παρά να συντηρούμε το σπίτι με τα πενιχρά μας έσοδα.

Επεκοινώνησα με τον υπηρέτη της ζώνης και του είπα ότι τώρα ήμουν ελεύθερη να πάω οπουδήποτε θα παρουσιάζετο ανάγκη. Μου έδωσε ένα κατάλογο πόλεων, των οποίων τα εμπορικά κέντρα είχαν μείνει ανεπεξέργαστα επί πολλά χρόνια. Εργάσθηκα σε διάφορες πόλεις ως το έτος 1941, οπότε εξελέγην ως μέλος τετραμελούς ομάδος για να εργασθώ ως ειδική σκαπανεύς στο Νιούτον της πολιτείας Κάνσας.

Οι συγκεντρωμένες προσπάθειές μας γρήγορα ήγειραν εναντίωσι και ηπειλήθημεν με σύλληψι αν βγαίναμε πάλι στους δρόμους. Το επόμενο Σάββατο μας συνέλαβαν και μας ενέκλεισαν σε κρατητήρια επί δύο μέρες, ώσπου ν’ αφεθούμε επί εγγυήσει. Και ποιος νομίζετε ήταν ο μικρός μου συνδέσμιος; Ένα μικρό κορίτσι που είχε έλθει να συγκατοίκηση μαζί μου, κι έτσι μπορούσε να κάνη έργον σκαπανέως μετά την αποφοίτησί της απ’ το γυμνάσιο. Εκλήθη να φοιτήση στη δεύτερη σειρά σπουδαστών της σχολής Γαλαάδ, κατόπιν ειργάσθη ως ιεραπόστολος δύο έτη στην Κούβα, ώσπου δεν μπόρεσε να συνεχίση λόγω αρθρίτιδος και ηναγκάσθη να επιστρέψη. Αργότερα έγινε μητέρα σας. «Μητέρα!» Ναι, Τζαν. Αυτή συνελήφθη τέσσερες φορές, κι εγώ τρεις. Μας επέβαλαν πρόστιμο 75 δολλάρια ή τριάντα μέρες κράτησι. Εκάμαμε έφεσι, αλλ’ εν τω μεταξύ εξακολουθήσαμε το έργον από σπίτι σε σπίτι και τις επανεπισκέψεις. Μας συνέλαβαν και πάλι και μας ενέκλεισαν πάλι στα κρατητήρια. Αυτή τη φορά αρρώστησα βαριά. Παρέστη ανάγκη να ζητήσω τριών μηνών αναρρωτική άδεια, αλλά χαίρω για το προνόμιο του να υποφέρω, διότι όλες οι δίκες παρακολουθήθησαν από πολλούς και διηνοίχθη ο δρόμος για μεγαλύτερη μαρτυρία.

Ο επόμενος τόπος διορισμού μας στην Οττάβα της πολιτείας Κάνσας, εχρωματίσθη και πάλι από αστυνομικές παρενοχλήσεις. Αυτή τη φορά ήμεθα καλύτερα προετοιμασμένοι κι επωφεληθήκαμε από τα λάθη που είχαν γίνει στην περίπτωσι του Νιούτον. Ο Ιεχωβά κατήγαγε μια περίλαμπρη νίκη απ’ την αρχή ως το τέλος.

Απ’ την Οττάβα απεστάλην στη Γκραντ Άιλαντ της πολιτείας Νεμπράσκα. Είχα πολλές ευλογίες εκεί, αλλ’ η μεγαλύτερή μου συγκίνησις ήλθε μια μέρα όταν έλαβα μια μακρά επιστολή απ’ το γραφείο του προέδρου. Πόσο χτυπούσε η καρδιά μου! Να ήταν άρα γε εκείνο που ποθούσα τόσον καιρό; Ναι, μια πρόσκλησις στη σχολή Γαλαάδ. Έκαμα την τελευταία μου επίσκεψι στην ομοσπονδιακή φυλακή Ληβενγουώρθ, όπου και τα τρία παιδιά εξέτιαν ποινές τριών και τεσσάρων ετών λόγω της ακεραιοτητός των στον Ιεχωβά. Θα ήθελα να βλέπατε τα πρόσωπά των που έλαμπαν από χαρά καθώς τους μιλούσα. Συνεκινήθησαν τόσο όσο κι εγώ για το γεγονός της μεταβάσεώς μου στη σχολή Γαλαάδ και ούτε σκέψις έγινε για το ότι δεν θα εγίνοντο άλλες επισκέψεις.

«Σας άρεσε η Σχολή Γαλαάδ, αι, γιαγιά;»

Ναι, Τζαν, ήταν μια από τις πιο ευτυχείς πείρες της ζωής μου, και αποθησαυρίζω τις αναμνήσεις αυτές.

Αλλ’ η σπουδαιότερη συγκίνησις ήλθε όταν έλαβα τον ιεραποστολικό διορισμό μου στο Πόρτο Ρίκο. Σε τρεις μόλις εβδομάδες η ομάς μας έτρωγε το τελευταίο της γεύμα στο Μπέθελ του Μπρούκλιν των Ηνωμένων Πολιτειών, και κατόπιν μας πήγαν για το πλοίο, το «Μαρίν Τάιγκερ». Μετά τέσσερες ημέρες φθάσαμε οπό Πόρτο Ρίκο. Ήταν ένας διαφορετικός κόσμος εκεί. Τα έθιμά τους, αν και ήσαν παράξενα, προκαλούσαν πολύ ενδιαφέρον. Τα ωραία βουνά, τα ανθισμένα δένδρα και οι θάμνοι αποτελούσαν τη συνεχή μας τέρψι. Ήμεθα τόσο απησχολημένοι ώστε δεν μας ενοχλούσαν οι διάφοροι θόρυβοι, η πενία, κλπ. Μας καθιστούσε ευτυχείς το να έχωμε μια πραγματική ελπίδα να προσφέρωμε σ’ έναν τέτοιο φιλικό λαό στον οποίον εύρισκε ανταπόκρισι το άγγελμα μας Βασιλείας. Ήταν ο Θεόδοτος διορισμός μας και τον αγαπούσαμε.

Σε κάθε σχεδόν σπίτι μας καλούσαν μέσα, κι έτσι μπορούσαμε να καθήσωμε και να έχωμε άνεσι από κάθε άποψι, εκτός από το ότι δεν μπορούσαμε να βρούμε λόγια για να πούμε όλα όσα είχαμε στην καρδιά μας. Η υπομονή και η καλωσύνη των ανθρώπων ήσαν υπερβολικά και ήμεθα αποφασισμένοι να μάθωμε τη γλώσσα με κάθε θυσία. Είχαμε πολλά αστεία και σ’ αυτό επίσης. Ο σύντροφός μου μού υπενθυμίζει ακόμη το πώς έλεγα αυγά (χουέβος) αντί Πέμπτη (τζουέβες) επί πολλούς μήνες.

Η προσδοκία μας ήταν μεγάλη καθώς διεφημίζαμε την πρώτη μας δημοσία συνάθροισι και το ποτήρι της χαράς μας ήταν γεμάτο όταν είδαμε κατάμεστη την Αίθουσα Βασιλείας. Μετά έξη μήνες ωργανώθηκε η εκκλησία του Πονς και μερικοί απ’ εκείνους που προσήλθαν αποτελούν μέρος της σημερινής ευδοκίμου εκκλησίας των 123 ευαγγελιζομένων.

Τον Μάιο του 1948, η σύντροφός μου Γκλέιντις κι εγώ εκλήθημεν ν’ αναπληρώσωμε κενά στον οίκον του Σάντωρς. Εκείνο τον μήνα η εκκλησία είχε περίπου 43 άτομα που παρακολουθούσαν μελέτη Σκοπιάς. Σε επτά χρόνια είδα την εκκλησία εκείνη ν’ αυξάνη και να διαιρήται πέντε φορές, η δε μονάς μας του Σάντωρς τον περασμένο μήνα είχε μέσον όρον προσερχόμενων στη μελέτη Σκοπιάς 110. Καθώς ανατρέχω σ’ εκείνα τα χρόνια και παρατηρώ ότι, επί πέντε χρόνια, από κάθε σχεδόν τομέα που μου ανετέθη βγήκαν και μερικοί ευαγγελιζόμενοι, κι από τον καθένα ένας σκαπανεύς, χαίρω για τη μερίδα που μου έδωσε ο Ιεχωβά, διότι αυτός έδωσε την αύξησι.

Αφού έκαμα τριάμισυ έτη σε τομέα του εξωτερικού, είναι πολύ συγκινητικό το να λάβω άδεια απουσίας και διακοπών και ν’ αναλάβω δυνάμεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλ’ όχι και να παραμείνω. Η Γκλέιντις αναγκάστηκε να παραμείνη λόγω ασθενείας και αισθάνθηκα βαθιά την απώλεια της συμπαθούς και φιλαγάθου συντροφιάς της σ’ αυτά τα τελευταία πέντε έτη. Σε μια πρόσφατη επιστολή της μου είπε: «Εκείνα τα χρόνια που περάσαμε στο Πόρτο Ρίκο ήσαν τα πιο ευτυχή χρόνια της ζωής μου και δεν θα μπορούσα να τ’ ανταλλάξω με τίποτα στον κόσμο. Ποτέ δεν νοσταλγούσα τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλ’ αναμφιβόλως νοσταλγούσα το Πόρτο Ρίκο.» Αυτό ακριβώς αισθάνομαι κι εγώ, επίσης.

«Μα δεν νοσταλγείτε πότε-πότε και σεις τον θείο Ντον, τον Ντέιβ, κι εμάς, γιαγιά;»

Αν και οι θείοι σου και οι θείες σου, ο Ντον και Ήρλεν και ο Ντέιβ και η Τζούλια είναι ιεραπόστολοι στη Κορέα και στις Φιλιππίνες, εν τούτοις φαινόμεθα πολύ κοντά, διότι η απόστασις αποτελεί μικρόν παράγοντα όταν οι διάνοιες και οι καρδιές είναι προσηλωμένες στον Ιεχωβά και στη βασιλεία του. Είναι ακριβώς όπως είπε Ιησούς, «Και πας όστις αφήκεν οικίας, ή αδελφούς, ή αδελφάς, ή πατέρα, ή μητέρα, ή γυναίκα, ή τέκνα, ή αγρούς ένεκεν του ονόματός μου, εκατονταπλάσια θέλει λάβει» στην παρούσα χρονική περίοδο. (Ματθ. 19:29) Πόσο πιθυμώ να μπορούσατε να γνωρίσετε μερικούς απ’ εκείνους τους γονείς και τους αδελφούς και τα παιδιά που έχω στο Πόρτο Ρίκο!

Τζαν, ελπίζω ότι ποτέ δεν θα χάσης την επιθυμία σου να γίνης ένας σκαπανεύς και αν ο Αρμαγεδδών απέχη ακόμη δέκα ή δεκαπέντε χρόνια, δεν θα ήθελες να γίνης ένας ιεραπόστολος;

«Βέβαια, γιαγιά μου.»

Είναι αληθές ότι θα έχης πολλές δοκιμασίες και θα αισθανθής τη στέρησι των γονέων σου, όταν κατά καιρούς μπορή να σου φαίνεται ότι δεν έχεις σάρκινο βραχίονα για να στηριχθής, ή μπορή να παρεξηγηθής ή να πληγής βαθιά, αλλά τότε είναι που θα ελκυσθής περισσότερο στον Ιεχωβά. Θα στραφής στον λόγο του, και καθώς αυτός σου μιλεί και συ ακούεις, θα σου αφαιρεθούν όλα αυτά τα βάρη. Η αγάπη μου για σένα δεν μπορεί να σε στερήση ούτε από τη διαπαιδαγώγησι ούτε από τη χαρά που προέρχεται από το να μάθη κανείς να επιδιώκη έναν ορθό σκοπό στη ζωή, τον πολύ εξαίρετον αυτόν δρόμο. Ναι, η ιεραποστολική υπηρεσία σκαπανέως παρέχει μια πολύ εξαίρετη ευκαιρία του να μάθη κανείς τον έξοχον αυτόν δρόμο, τον δρόμο της αγάπης, που οδηγεί επάνω, επάνω, ναι, όλο προς τα επάνω στη λεωφόρο της αιωνίου ζωής μέσα στον νέο κόσμο του Ιεχωβά.

    Ελληνικές Εκδόσεις (1950–2025)
    Αποσύνδεση
    Σύνδεση
    • Ελληνική
    • Κοινή Χρήση
    • Προτιμήσεις
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Όροι Χρήσης
    • Πολιτική Απορρήτου
    • Ρυθμίσεις Απορρήτου
    • JW.ORG
    • Σύνδεση
    Κοινή Χρήση