Ποια Είναι η Ποιότης της Αρετής Σας;
Ο ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ της αρετής λίγο εκτιμάται σήμερα. Η επιδίωξις των απολαύσεων και η αγάπη του κέρδους έχουν απωθήσει στην αφάνεια την αρετή από τη ζωή της μεγάλης πλειονότητος των ανθρώπων. Η Αγία Γραφή, όμως, παρουσιάζει την αρετή ως μια από τις βασικές απαιτήσεις για τους Χριστιανούς. Τους λέγει «προσθέσατε εις την πίστιν σας την αρετήν, εις δε την αρετήν την γνώσιν,» και τους συμβουλεύει να επιδιώκουν «όσα είναι αληθή, . . . καθαρά, . . . αν υπάρχη τις αρετή.»—2 Πέτρ. 1:5· Φιλιππησ. 4:8.
Η αρχή καθορίζεται ως «ηθική ενέργεια ή πράξις: συμμόρφωσις προς ένα κανόνα δικαίου· . . . ηθική αξία ευθύτης διαγωγής.» Και πάλιν, μας λέγουν ότι η αρετή είναι «ηθική αγαθωσύνη» και «το αντίθετον του ελαττώματος.» Οι Έλληνες διανοούμενοι δίνουν στην αρετή τον ορισμό της «εσωτερικής αξίας, ηθικής αγαθωσύνης, προσόντος, . . . οποιασδήποτε ιδιαιτέρας ηθικής αξίας.» Η αρετή έχει, επίσης, έμφυτη μέσα της την έννοια της ηθικής δυνάμεως, της ανδροπρεπείας, όπως αποδεικνύεται και από την απόδοσί της στις γλώσσες Λατινική και Αγγλική. Η αρετή θα μπορούσε, επομένως, να παραβληθή μ’ ένα σκληρό μέταλλο όπως ο σίδηρος, ο οποίος με επανειλημμένες θερμάνσεις και ψύξεις μπορεί να βαφή για να γίνη χάλυψ, πράγμα που τον καθιστά όχι μόνο πιο δυνατό αλλά και πιο σκληρό, με πολύ ολιγώτερες πιθανότητες να σπάση κάτω από πίεσι.
Μερικοί άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό των ενάρετο, διότι δεν φαίνονται να παραβαίνουν καμμιά από τις Δέκα Εντολές. Αλλά δεν είναι άρά γε μια τέτοια αρετή, στην καλύτερη περίπτωσι, αρνητική; Εκτός τούτου, ακόμη και αυτό το είδος αρετής έχει ποικίλους βαθμούς αξίας. Παραδείγματος χάριν: Ένα άτομο πιθανόν να μη κλέπτη, διότι έχει κληρονομήσει, μεγάλο πλούτο. Δεν θα υπήρχε πολλή αρετή στο ότι αυτό το άτομο δεν κλέπτει. Ούτε θα υπήρχε πολλή αρετή σ’ εκείνον, ο οποίος δεν έκλεψε, απλώς διότι δεν είχε καμμιά ευκαιρία να κλέψη.
Εξ άλλου, πάλιν, άλλα άτομα πιθανόν να μη κλέπτουν για να έχουν την άμετρη υπερηφάνεια ότι είναι «καλύτεροι» από τους άλλους ανθρώπους. Αυτοί μας φέρουν στη μνήμη τον Φαρισαίο της παραβολής του Ιησού, ο οποίος προσηύχετο: «Ευχαριστώ σοι, Θεέ, ότι δεν είμαι καθώς οι λοιποί άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και καθώς ούτος ο τελώνης. Νηστεύω δις της εβδομάδος, αποδεκατίζω πάντα όσα έχω.» Αλλά εφαίνετο αυτός ο άνθρωπος ενάρετος στα όμματα του Θεού; Ο Ιησούς είπε, Όχι.—Λουκ. 18:9-14.
Πιθανόν, επίσης, ο φόβος των συνεπειών, η τιμωρία ή η δυσμένεια να είναι οι μόνοι λόγοι που εμποδίζουν ένα να κλέψη. Μολονότι αυτά αποτελούν μια κατάλληλη βάσι για αρετή, εν τούτοις, η αρετή, η οποία βασίζεται μόνο σ’ αυτά, δεν είναι της υψίστης ποιότητος. Μια τέτοια αρετή θα μπορούσε να λεχθή ότι είναι κυρίως διαφωτισμένη ιδιοτέλεια και ότι ανήκει στον τομέα της τακτικής μάλλον παρά στον τομέα της αρχής. Αυτή την άποψι υπογραμμίζουν τα λόγια του αποστόλου Παύλου στη συμβουλή του προς τους Χριστιανούς να υποτάσσωντάι στους νόμους της χώρας, όχι μόνο για την οργήν, ή τον φόβον τιμωρίας, αλλά «και δια την συνείδησιν.»—Ρωμ. 13:5.
Μια ακόμη πιο υψηλή ποιότης αρετής είναι εκείνη η οποία βασίζεται στην αγάπη μας για τον Δημιουργό μας, Ιεχωβά Θεό, και στον φόβο μήπως τον δυσαρεστήσουμε. Όπως το εξέφρασε ο θεόπνευστος ψαλμωδός: «Οι αγαπώντες τον Ιεχωβά, μισείτε το κακόν.» Ναι, πρέπει να τρέφωμε αγάπη για ό,τι είναι δίκαιο και να μισούμε πράγματι ό,τι είναι κακό, πονηρό, ό,τι δυσαρεστεί τον Θεό. Ο Ιησούς Χριστός είχε αυτό το είδος αρετής όταν ήταν στη γη, καθώς διαβάζομε γι’ αυτόν: «Ηγάπησας δικαιοσύνην, και εμίσησας αδικίαν.» Αυτή η αγάπη για το ορθό και το μίσος για το κακό τον κατέστησαν ικανό ν’ αντισταθή σε όλες τις επιθέσεις που μπορούσε να επιφέρη εναντίον του ο Διάβολος σε μορφή πειρασμών και διωγμού.—Ψαλμ. 97:10, ΜΝΚ· 45:7· Εβρ. 5:8.
Αυτή η αγάπη για τη δικαιοσύνη, αυτός ο φόβος μήπως δυσαρεστήση ένας τον Δημιουργό του, όχι μόνο θα τον βοηθήση ν’ αποφεύγη το κακό, αλλά θα τον παρακινήση, επίσης, να γίνη θετικός στην αρετή του· διότι αρετή, επί τέλους, για να μιλήσωμε με ακρίβεια, σημαίνει περισσότερο από απουσία απλώς ελαττώματος. Ναι, η αρετή, η οποία συχνά αναφέρεται στις Γραφές ως δικαιοσύνη, είναι περισσότερο από αρνητική αγαθωσύνη. Ο Ιησούς το έδειξε αυτό όταν συνώψισε τον νόμο του Μωυσέως μ’ ένα θετικό τρόπο, λέγοντας: «Πάντα όσα αν θέλητε να κάμνωσιν εις εσάς οι άνθρωποι, ούτω και σεις κάμνετε εις αυτούς· διότι ούτος είναι ο νόμος και οι προφήται.»—Ματθ. 7:12.
Γι’ αυτό ένα μικρό παιδί θα μπορούσε να θεωρηθή αθώο λόγω της τρυφερής του ηλικίας, αλλά δεν θα μπορούσε να θεωρηθή ενάρετο. Πράγματι, θα έπρεπε να είναι πολύ νεαράς ηλικίας για να θεωρηθή αθώο εξαιτίας της ηλικίας του και μόνο, διότι σήμερα διαβάζωμε για φονείς ηλικίας έξη ετών. Ένα παιδί εσκεμμένως εσκότωσε τον πατέρα του με κυνηγετικό όπλο· ένα άλλο εσκεμμένως εσκότωσε ένα σύντροφο του παιγνιδιού με τουφέκι. Τέτοια παιδιά δημιουργούν προβλήματα στην αστυνομία και τα δικαστήρια, διότι δεν υπάρχει νομοθεσία η οποία να προβλέπη κυρώσεις για τέτοια εγκλήματα της νεαράς ηλικίας!—Τάιμς Νέας Υόρκης, 24 Οκτωβρίου 1967· Σάνταιη Νιους Νέας Υόρκης, 19 Νοεμβρίου 1967.
Τα λόγια του Ιησού προς ένα πλούσιο νεαρόν άρχοντα, ο οποίος είχε έλθει σ’ αυτόν να ερωτήση τι πρέπει να κάμη για να κληρονομήση αιώνιο ζωή και ο οποίος προφανώς ήταν πολύ ικανοποιημένος από τον εαυτό του διότι τηρούσε τις πολύ αρνητικές απόψεις του νόμου του Μωυσέως, υπογραμμίζουν τη θετική πλευρά της αρετής. Αλλά ο Ιησούς ετόνισε σ’ αυτόν εκείνο το οποίο του έλλειπε: μια θετική αγαθωσύνη ή αρετή. «Δος εις τους πτωχούς· . . . και ελθέ, . . . ακολούθει μοι.» Αλλ’ αυτός δεν ενδιεφέρετο γι’ αυτή την υψηλή ποιότητα αρετής και γι’ αυτό «σκυθρωπάσας δια τον λόγον, ανεχώρησε λυπούμενος.»—Μάρκ. 10:17-22.
Είναι σαφές ότι υπάρχουν ποικίλα είδη αρετής· όλες δεν είναι της ιδίας ποιότητος. Υπάρχει η αρνητική αρετή του ν’ απέχη απλώς ένας από το κακό ή από το να βλάπτη άλλους, και υπάρχει αρετή, η οποία βασίζεται περισσότερο σε τακτική παρά σε αρχή. Σχετικά με αυτήν ο Ιησούς Χριστός είπε: «Εάν μη περισσεύση η δικαιοσύνη [ή αρετή] σας πλειότερον της των γραμματέων και Φαρισαίων, δεν θέλετε εισέλθει εις την βασιλείαν των ουρανών.» (Ματθ. 5:20) Για να διατηρήσωμε τον μαργαρίτη της αρετής και για να λάβωμε την αμοιβή του, την αιώνιο ζωή, οφείλομε να προστατεύσουμε την ποιότητα της, με το να καταβάλλωμε πάντοτε προσπάθεια να την βελτιώνουμε. Είθε να μη λάβωμε ποτέ μια αυτάρεσκη στάσι σχετικώς με την αρετή. Οφείλομε ν’ ακολουθούμε πάντοτε την εξής συμβουλή: «Ο νομίζων ότι ίσταται, ας βλέπη μη πέση.»—1 Κορ. 10:12.