Χάρτες που Ζωντανεύουν τα Βιβλικά Γεγονότα

«ΦΑΙΝΕΤΑΙ πως θα βρέξει,» είπε ένας ανήσυχος Άγγλος τουρίστας στο Ισραήλ, κοιτάζοντας προσεκτικά τα λίγα σύννεφα μέσα απ’ το παράθυρο του πούλμαν. Ο ντόπιος ξεναγός, ακούγοντας το σχόλιό του, γέλασε και κούνησε το κεφάλι του. «Ποτέ δεν βρέχει στο Ισραήλ αυτή την εποχή. Δεν βρισκόμαστε στην Αγγλία τώρα.»

Πόσο εύκολο είναι για μας να κρίνουμε τις Βιβλικές χώρες με τη δική μας χώρα και τη δική μας πείρα, ιδιαίτερα αν δεν έχουμε επισκεφθεί τη Μέση Ανατολή! Χωρίς να το καταλάβουμε, μπορούμε να χάσουμε πάρα πολλά όταν διαβάζουμε το Λόγο του Θεού, απλώς επειδή δεν έχουμε αυτό το φόντο. Όμως, ανακαλύπτοντας περισσότερα για τα έθιμα και τους τρόπους των ανθρώπων και των χωρών στις οποίες έζησαν, μπορούμε ν’ αποκτήσουμε βαθύτερη κατανόηση για πάρα πολλά γεγονότα που αναφέρονται στη Βίβλο.

Οι χάρτες παίζουν σπουδαίο ρόλο στο να μας μεταφέρουν αυτές τις πληροφορίες, και με πολλούς τρόπους μιλάνε πιο εύγλωττα από τα λόγια. Όμως μερικοί δυσκολεύονται να διαβάσουν και να καταλάβουν τους χάρτες. Ο λίγος χρόνος που χρειάζεται για να εξοικειωθούμε με τους χάρτες, τα σύμβολα και τα περιγράμματά τους, καθώς και με τη σημασία των διαφόρων χρωμάτων, θα μας βοηθήσει επειδή θα ανταμειφθούμε καλά, όταν τα χρησιμοποιούμε ως εργαλεία στη μελέτη μας. Οι χάρτες δεν πρέπει απλώς να χρησιμοποιούνται για την εύρεση των τοποθεσιών. Σύμφωνα με τα λόγια του γεωγράφου της Γραφής Ντένις Μπέηλυ, όταν έχουμε βρει την τοποθεσία που θέλουμε, «πρέπει να ξέρουμε επίσης, τουλάχιστον, πώς συνδέεται με το φυσικό τοπίο, τις κοιλάδες, τους λόφους, τα ποτάμια και τις πεδιάδες.»

Τότε θ’ αρχίσουμε να φτιάχνουμε μια νοητή εικόνα, κι αν αυτή προστεθεί σε πραγματικές φωτογραφίες της περιοχής, το τοπίο θα ζωντανέψει. Καθώς διαβάζουμε μια Γραφική αφήγηση, πόσο εύκολο είναι τότε να φανταστούμε εκείνο το περιβάλλον γεμάτο ανθρώπους με τους χαρακτήρες που περιγράφονται, σαν να ήμασταν εκεί και να παρακολουθούσαμε τι συνέβαινε! Εξετάζοντας μερικά παραδείγματα, θα μπορέσουμε να δείξουμε με ποιο τρόπο θα πρέπει να χρησιμοποιούμε τους Βιβλικούς χάρτες.

Η ΦΥΓΗ ΤΟΥ ΔΑΒΙΔ ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΑ ΣΑΟΥΛ

Ο νεαρός Δαβίδ, αφού σκότωσε το γίγαντα Γολιάθ, προχώρησε να υποτάξει τους Φιλισταίους. Έγινε τόσο δημοφιλής στον Ισραήλ, που οι γυναίκες γιόρτασαν τη νίκη με ψαλμούς και χορούς, συγκρίνοντας τις χιλιάδες που πάταξε ο Βασιλιάς Σαούλ με τις μυριάδες του Δαβίδ. Πόσο θύμωσε ο Σαούλ όταν το άκουσε αυτό! Ο θαυμασμός έγινε μίσος, σε σημείο που προσπάθησε να καρφώσει τον Δαβίδ στον τοίχο με το δόρυ του. Οι συνεχείς επιτυχίες του Δαβίδ χειροτέρεψαν τα πράγματα, και «έτι μάλλον εφοβείτο ο Σαούλ από προσώπου του Δαβίδ· και έγινε ο Σαούλ παντοτεινός εχθρός του Δαβίδ.»—1 Σαμ. 18:6-29

Παρά τη βοήθεια του Ιωνάθαν γιου του Σαούλ και της συζύγου του Μιχάλ, ο Δαβίδ έφτασε στο σημείο να διακρίνει ότι, όπως ο ίδιος είπε: «Δεν είναι παρά εν βήμα μεταξύ εμού και του θανάτου!» (1 Σαμ. 20:3) Τελικά διέφυγε στο σπήλαιο Οδολλάμ, που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Ιερουσαλήμ σε μια περιοχή που τα βουνά του Ιούδα κατέρχονται προς την παραλιακή πεδιάδα. Σ’ αυτή την απρόσιτη περιοχή υπάρχουν πολυάριθμα σπήλαια από ασβεστόλιθο, κι εδώ εκατοντάδες άνδρες συγκεντρώθηκαν με τον Δαβίδ. (1 Σαμ. 22:1, 2) Αλλά, προειδοποιημένος από τον Ιεχωβά ότι ο λαός της Κεειλά, κοντά στο Οδολλάμ, θα παρέδιδε τον Δαβίδ στα χέρια του Σαούλ, αναζήτησε ασφαλέστερο καταφύγιο.—1 Σαμ. 23:6-13

Η έρημος του Ιούδα ήταν ακριβώς ένα τέτοιο καταφύγιο. Εκατοντάδες χρόνια αργότερα, ο Ιησούς Χριστός πέρασε 40 μέρες εδώ προστατευόμενος από τους αγγέλους από τα άγρια θηρία της—τις λεοπαρδάλεις, τους λύκους και τις ύαινες. (Μάρκ. 1:12, 13) Στην εποχή μας θεαματικές ανακαλύψεις έχουν γίνει σε μερικές από τις χιλιάδες των σπηλαίων της. Έχουν ανακαλυφθεί αρχαίοι Βιβλικοί ρόλοι που χρονολογούνται πριν από 2.000 χρόνια περίπου, και διατηρήθηκαν από το εξαιρετικά ξερό κλίμα. Όχι πολύ μακρύτερα, ένα άλλο σπήλαιο έφερε σε φως απομεινάρια από τη δεύτερη Ιουδαϊκή επανάσταση κατά των Ρωμαίων το 132-135 μ.Χ. Γιατί ο αρχηγός της, Μπαρ Κόκμπα, διέφυγε σ’ αυτή την περιοχή, και γιατί αυτοί οι ρόλοι παρέμειναν κρυμμένοι τόσο πολύ καιρό; Για τον ίδιο λόγο που ο Δαβίδ «εκάθησε εν τη ερήμω, εν τόποις οχυροίς [δύσκολους να προσεγγισθούν, ΜΝΚ], και έμενε επί τινος όρους εν τη ερήμω Ζιφ.»—1 Σαμ. 23:14, 15

Η έρημος Ζιφ και η γειτονική Μαών σχηματίζουν το μεγάλο κεντρικό μέρος της ερήμου του Ιούδα. (1 Σαμ. 23:24) Όταν κοιτάμε το χάρτη, μπορεί να δούμε αυτή την έρημο στα νότια της Ιερουσαλήμ, να εκτείνεται ακριβώς κατά μήκος της δυτικής πλευράς της Νεκράς Θάλασσας, ενώ οι τρεις πόλεις της Ιερουσαλήμ, της Βηθλεέμ και της Χεβρών ορίζουν, κατά προσέγγιση τα απέναντι όριά της. Μετά, παρατηρούμε πολλές κοιλάδες, ή χαράδρες, να τέμνουν την έρημο από τη δύση ως την ανατολή, οι οποίες κάνουν το ταξίδι από το βορρά στο νότο σχεδόν αδύνατο.

Κατηφορίζοντας την κοιλάδα των Κέδρων, περνώντας δίπλα από το ναό της Ιερουσαλήμ, πολύ γρήγορα αφήνει κανείς πίσω του την πολυάσχολη πόλη, και σύμφωνα με τα λόγια του Ισραηλινού αρχαιολόγου Γιοχάναν Ααρόνι, μπαίνει «στη φρικτή έρημο». Αν ακολουθήσουμε αυτή την κοιλάδα στη συνέχειά της, τη Χαράδρα εν-Ναρ («πύρινη χαράδρα») πέφτουμε κατακόρυφα στη Νεκρά Θάλασσα κάπου 900 μέτρα (3.000 πόδια), και εκεί σχηματίζεται ένα βαθύ φαράγγι με απότομους βράχους, που υψώνονται παραπάνω από 60 μέτρα (200 πόδια) σε κάθε πλευρά. Αν περπατήσεις κατά το μήκος της το χειμώνα, κινδυνεύεις να καταληφθείς από αστραπιαία πλημμύρα νερού, μετά από μια ξαφνική νεροποντή. Το καλοκαίρι η ζέστη μπορεί να είναι ανυπόφορη. Όλες οι χαράδρες στην περιοχή παρουσιάζουν παρόμοια προβλήματα.

Καμιά απορία, λοιπόν, που ο Δαβίδ βρήκε αυτή την έρημο για ασφαλές καταφύγιο! Ακόμη και με στρατό 3.000 άνδρες, θα δυσκολευόταν ο Βασιλιάς Σαούλ να ψάξει τα αναρίθμητα σπήλαια που φαίνονται σαν κουκίδες στους ασβεστολιθικούς βράχους, πολλοί από τους οποίους είναι προσιτοί μονάχα με σχοινί από επάνω. Ο Σαούλ και οι άνδρες του αργότερα άκουσαν την είδηση ότι ο Δαβίδ είχε πάει στην Εν-γαδδί, μια όαση κοντά στις ακτές της Νεκράς Θαλάσσης, και ο Σαούλ πήγε ψάχνοντας «επί τους βράχους των αγρίων αιγών.» Κρυμμένος πιο μέσα, στο σκοτεινότερο μέρος ενός σπηλαίου, ο Δαβίδ είχε μια θαυμάσια ευκαιρία να σκοτώσει τον Σαούλ, αλλά δεν άγγιξε το χρισμένο του Ιεχωβά.—1 Σαμ. 24:1-15

Σε μια άλλη περίπτωση, ενώ θα μπορούσε να είχε σκοτώσει το βασιλιά που κοιμόταν στο στρατόπεδό του, ο Δαβίδ απλώς πήρε το δόρυ του διώκτη του και την κανάτα του νερού από το πλάι του, και αργότερα στάθηκε στην άλλη πλευρά της χαράδρας για να δείξει την αποτυχία των ανδρών του Σαούλ να προστατεύσουν το βασιλιά τους. Ο Δαβίδ φώναξε, και η φωνή του αντηχούσε γύρω στους άγονους λόφους, ρωτώντας τι ήταν εκείνο που είχε κάνει, για το οποίο ο Σαούλ τον κυνηγούσε, «ως όταν καταδιώκει τις πέρδικα εις τα όρη.»—1 Σαμ. 26:1-20

Πόσο πολύτιμη είναι αυτή η εικόνα, όταν αναλογισθούμε τις πάμπολλες ικεσίες για βοήθεια του Δαβίδ στους Ψαλμούς! Αν και θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να σκεφθεί ότι στο εξής το καταφύγιό του θα ήταν μονάχα οι βράχοι και οι βραχοκορφές—μάλιστα τα ψηλά βουνά—όμως, διαρκώς υπενθύμιζε στον εαυτό του ότι ο Ιεχωβά ήταν ο πραγματικός προστάτης του και η σωτηρία του. Ως ποιμένας, ο Δαβίδ ήταν εξοικειωμένος με τα βουνά. Ήταν σβέλτος και γρήγορος στα πόδια σαν τους μακροκέρατους άγριους τράγους. Αλλά ο Θεός ήταν εκείνος που εμπόδισε τα πόδια του να γλιστρήσουν από το στενό μονοπάτι. (Ψαλμ. 18:1-3, 31-33) Όταν παραδόθηκε από το λαό Ζιφ και αναζητήθηκε από τους εχθρούς του, οι οποίοι, του είχαν στήσει παγίδες, η καρδιά του Δαβίδ μπορούσε ακόμα να παραμένει ακλόνητη στον Ιεχωβά, και ο Δαβίδ μπορούσε να παίζει την άρπα του και να ψάλλει ανάμεσα στους έρημους βράχους και τις χαράδρες. (Ψαλμ. 54, 57) Ακόμα κι όταν οι πιέσεις από τους εχθρούς του έφεραν τον Δαβίδ σε κατάσταση μεγάλης καταθλίψεως, μπορούσε ακόμα να μιλάει στον Ιεχωβά και ν’ αποβλέπει σ’ αυτόν για απελευθέρωση. (Ψαλμ. 142) Μπορούμε εμείς να το κάνουμε αυτό όταν περιβαλλόμαστε από μεγάλα προβλήματα; Μπορούμε εφόσον οικοδομούμε την πίστη μας στον Θεό.

ΜΙΑ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΙΟΥΔΑ

Όταν ο Ιωσαφάτ ήταν βασιλιάς στον Ιούδα το 10ο αιώνα π.Χ., είχε κάποιες δυσάρεστες ειδήσεις. Ένας συνασπισμός από ανατολικές φυλές, που κατοικούσαν στον Μωάβ, Αμμών και Σηείρ, αναφέρθηκε ότι κατευθύνονταν προς τον Ιούδα «εκ του πέραν της θαλάσσης, εκ της Συρίας (εκ του Εδώμ, ΜΝΚ)· και ιδού, είναι εν Ασασών-θαμάρ, ήτις είναι Εν-γαδδί.» (2 Χρον. 20:1, 2, 10, 11) Όταν κοιτάξουμε το χάρτη μας, η Εν-γαδδί μάς είναι ήδη γνωστή, και μπορούμε γρήγορα να βρούμε τον Μωάβ, Αμμών και Εδώμ. Αλλά μπορεί να ρωτήσουμε: Πώς έφθασε αυτό το στράτευμα στην Εν-γαδδί, και γιατί ακολούθησε ειδικά αυτή την πορεία;

Ένας προηγούμενος βασιλιάς του Ιούδα, ο Ροβοάμ, είχε οικοδομήσει οχυρές πόλεις σε στρατηγικές θέσεις. Ο χάρτης μας δείχνει ότι η Βηθλεέμ, η Ητάμ, η Θεκουέ, η Βαιθ-σουρ, η Χεβρών και η Ζιφ προστατεύουν την ανατολική πλευρά του Ιούδα. (2 Χρον. 11:5-12) Για να πετύχει ο εχθρός χρειαζόταν το στοιχείο του αιφνιδιασμού, και πιθανώς σκέφθηκαν ότι η ακατοίκητη και αφιλόξενη έρημος του Ιούδα θα εξασφάλιζε αυτή την απροσδόκητη προσέγγιση. Μπορεί να ήρθαν από το νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης. Ή μπορεί να ανέβηκαν από τη χαμηλή οροσειρά Λίσαν, διασχίζοντας τη Νεκρά Θάλασσα στο στενότερο σημείο της (περίπου 3 χιλιόμετρα [δύο μίλια]), από ένα αρχαίο και ρηχό πέρασμα που μερικοί λόγιοι λένε ότι υπήρχε. Έπειτα, περνώντας το μεγάλο βράχο της έφτασαν στην Εν-γαδδί, προτού γίνουν αντιληπτοί, ίσως από ανιχνευτή κάποιου από τα παραπάνω φρούρια.

Αυτό έδωσε στον Ιωσαφάτ λίγο καιρό, γιατί ο εχθρός απείχε περίπου πορεία μιας μέρας από την Ιερουσαλήμ. Όπως ο Δαβίδ, εμπιστεύθηκε και αυτός τον Ιεχωβά, και τον Ιεχωβά επικαλέσθηκε για βοήθεια. Η απάντηση: «Η μάχη δεν είναι υμών, αλλά του Θεού.» Του ελέχθη να σταθμεύσουν οι άνδρες του ακριβώς κάτω από τη Θεκουέ στο άκρο του χειμάρρου, γιατί οι εχθρικές δυνάμεις ‘ανέβαιναν δια της αναβάσεως Σις.’ Αυτό και έκανε ο Ιωσαφάτ, τοποθετώντας στην πρώτη γραμμή τους ψαλτωδούς.—2 Χρον. 20:3-21.

Το πέρασμα ή η ανάβαση του Σις βρίσκεται βορειοδυτικά από τη γειτονική Εν-γαδδί, αφού αναρριχηθεί κανείς πρώτα περίπου 390 μέτρα (1.300 πόδια) σε ένα οφιοειδές μονοπάτι που ελίσσεται μπρος πίσω. Μετά συνεχίζει κατά μήκος του ανώμαλου υψιπέδου και ακολουθεί ένα δρόμο όλο στροφές πάνω προς τη Θεκουέ περίπου 820 μέτρα (2.700 πόδια) πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Τι ανάβαση, με πολλές ανηφόρες και κατηφόρες, καθώς ο δρόμος διασχίζει μικρότερες χαράδρες και παραπόταμους! Ο εχθρός, από ζέστη και κούραση, ίσως έλπιζε να ξεκουραστεί απαρατήρητος κοντά στην κορυφή. Αλλά δεν έγινε έτσι! Ανακαλύφθηκαν και παγιδεύτηκαν. Τι σύγχυση επικράτησε, καθώς διερωτώντο ποιος τους παγίδεψε, μην κατανοώντας ότι ο Ιεχωβά βοηθούσε τον Ιούδα! Καθώς οι λόφοι της Ιουδαίας αντηχούσαν από κραυγές αίνου, οι εισβολείς σκέφθηκαν ότι έφταιγαν οι σύμμαχοί τους. Ξέσπασαν διαφωνίες, κι άρχισε ο ένας να μάχεται κατά του άλλου μέχρις ότου ολόκληρο το στράτευμα κατατροπώθηκε και καταστράφηκε. Μπορούμε να δούμε και ν’ ακούσουμε τον αγώνα που μαινόταν ανάμεσα σ’ αυτά τα απότομα και έρημα υψώματα, καθώς και ψαλμούς αίνου ν’ αντηχούν τριγύρω στα βουνά; Πόσο ευλόγησε ο Ιεχωβά τον Ιούδα για τη μεγάλη του νίκη!—2 Χρον. 20:22-30.

Ο ΚΑΛΟΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΗΣ

Η πολύ γνωστή παραβολή του Ιησού για το Σαμαρείτη, που βοήθησε κάποιον που είχε δεχθεί επίθεση από ληστές, διαδραματίσθηκε σ’ ένα δρόμο ακριβώς βόρεια της ερήμου του Ιούδα, ή της Ιουδαίας. Περισσότερο από μια φορά, η αφήγηση τονίζει το γεγονός ότι αυτοί που ταξίδευαν στο δρόμο από την Ιερουσαλήμ στην Ιεριχώ ‘κατέβαιναν’. (Λουκ. 10:29-37) Πόσο καλά ήξερε αυτό το δρόμο ο Ιησούς! Και σήμερα μπορούμε να ταξιδέψουμε σχεδόν στον ίδιο δρόμο. Κοιτάξτε το χάρτη, και παρατηρήστε ότι κατεβαίνει περισσότερο από 914 μέτρα (3.000 πόδια) στα 23 χιλιόμετρα (14 μίλια) που χωρίζουν την Ιερουσαλήμ από την Ιεριχώ. Μεγάλο τμήμα του δρόμου που γειτονεύει με την έρημο, βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θαλάσσης. Με πολύ λίγα σπίτια στο δρόμο, πόσο μοναχικός και ενοχλητικά καυτός θα ήταν αυτός ο δρόμος, και πόσο εύκολο θα ήταν για τους ληστές να κρύβονται πίσω από τον υπερυψωμένο βράχο ή το λιθάρι ενεδρεύοντας για τον ανύποπτο ταξιδιώτη!

Ο Ιησούς δεν τοποθέτησε άσκοπα αυτή την παραβολή σε αυτό το τοπίο. Πολλοί από τους ακροατές του ήξεραν αυτό το δρόμο, και μπορούσαν να φαντασθούν τη σκηνή στο μυαλό τους. Μπορούσαν να «δουν» τι συνέβαινε, και μπορούσαν να φαντασθούν τον καλό Σαμαρείτη να δίνει τις οδηγίες του στο απόμερο πανδοχείο. Μπορούμε να το φαντασθούμε κι εμείς καθώς διαβάζουμε την αφήγηση;

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ

Τα παραδείγματα που εξετάσθηκαν εδώ, δείχνουν πώς μπορούμε να χρησιμοποιούμε τους χάρτες των Βιβλικών χωρών. Αν χρειάζονται λεπτομέρειες, βρέστε ένα χάρτη της περιοχής με μεγάλη κλίμακα. Βρείτε τις τοποθεσίες, και κατόπιν βρείτε τις μετρικές καμπύλες και τα χρώματα που παρουσιάζουν μερικοί χάρτες, προσέχοντας αν υπάρχουν ποταμοί, λεωφόροι ή σχετικές συνοριακές γραμμές. Προσπαθήστε να οραματισθείτε την περιοχή, ενθυμούμενοι ότι, οι πολλές, όλο καμπύλες υψομετρικές γραμμές, και τα χρώματα που αλλάζουν γρήγορα, δείχνουν πολλά βουνά και κοιλάδες, ενώ οι υψομετρικές, γραμμές που είναι διακεκομμένες και απαλές, χρησιμοποιώντας μόνο ένα ή δύο χρώματα, δείχνουν πεδιάδες και λιγότερο ανώμαλο έδαφος. Αν μπορείτε να βρείτε μερικές φωτογραφίες της περιοχής, αυτές θα σας βοηθήσουν να φανταστείτε το τοπίο.

Οι χάρτες μικρής κλίμακας μπορεί να είναι χρήσιμοι για τον εντοπισμό μεγαλύτερων δρομολογίων, όπως είναι τα ταξίδια του Παύλου, που οι λεπτομέρειες δεν είναι τόσο σπουδαίες. Παραδείγματος χάρη, δείτε τους χάρτες στην τελευταία σελίδα στη Μετάφραση Νέου Κόσμου. Αλλά όσο μικρότερος είναι ένας χάρτης, τόσο πιθανότερο είναι να μην περιέχει όλα τα ονόματα που θέλετε, και η θέση τους να είναι κατά προσέγγιση μόνο. Επίσης, οι χάρτες συνδέονται συχνά με ιδιαίτερες εποχές της ιστορίας, γιατί τα ονόματα συνήθως αλλάζουν πολύ συχνά. Πολλοί βοηθητικοί χάρτες υπάρχουν στο Βοήθημα για Κατανόηση της Βίβλου.a

Μολονότι μπορεί να μην σας παρουσιαστεί ποτέ η ευκαιρία να πάτε στις χώρες της Γραφής, γνωρίστε τις με τη βοήθεια του χάρτη. Κάνετε την ανάγνωση της Αγίας Γραφής πιο πραγματική, δημιουργώντας στο μυαλό σας μια εικόνα. Τότε αυτή θα εντυπωθεί και θα σας βοηθήσει να θυμόσαστε πιο εύκολα το Βιβλικό γεγονός.

[Υποσημειώσεις]

[Γράφημα στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΠΟΔΙΑ

3000

ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

2000

1000

0

ΙΕΡΙΧΩ

-1000

[Χάρτης στη σελίδα 13]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ιεριχώ,

Ιορδάνης Ποταμός

Αμμών

Μωάβ

ΛΙΣΑΝ

Εδώμ

πέρασμα;

ΕΡΗΜΟΣ ΙΟΥΔΑ

Μασάδα

Εν-γαδδί

Έρημος Ζιφ και Μαών

Ζιφ

Χεβρών,

Ανάβαση Σις

Βαιθ-σουρ

Θεκουέ

Ητάμ

Βηθλεέμ

Χαράδρα εν-Ναρ

Κουμράν

ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Νεκρά Θάλασσα

[Χάρτης στη σελίδα 14]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΙΕΡΙΧΩ

Νεκρά Θάλασσα

Βηθανία

Βηθφαγή

ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

[Εικόνες στη σελίδα 12]

Σπηλιές της Ιουδαϊκής ερήμου

Το νότιο άκρο της Νεκράς Θαλάσσης, όπως φαίνεται από την Εν-γαδδί

[Εικόνα στη σελίδα 15]

‘Κατέβαιναν’ από την Ιεριχώ—ένας κατήφορος 914 μέτρων (3.000 ποδών)