Το Παλιρροϊκό Κύμα της Θρησκείας—Η Τελική Εκκαθάριση

ΦΩΤΙΕΣ σπινθηροβολάνε, βεγγαλικά βγάζουν λάμψεις, πυροτεχνήματα χυμάνε να βάψουν τον ουράνιο θόλο κόκκινο, μπλε, κίτρινο και πράσινο. Οι αξεφλούδιστες ψητές πατάτες δίνουν και παίρνουν. Αντηχούν ξεσπάσματα γέλιου και χαράς. Η νύχτα του Γκάυ Φωκς στην Αγγλία.

ΚΑΠΟΙΟΙ εργάτες βρήκαν τυχαία τα 25 πτώματα. Οι σκελετοί είχαν θαφτεί προσεχτικά, με τα χέρια σταυρωμένα. Έτσι τυχαία σκόνταψαν οι ιστορικοί στα ίχνη ενός μυστηρίου που είχε διαδραματιστεί πριν από 200 χρόνια περίπου. Κεμπέκ, Καναδάς.

Τα προαναφερθέντα είναι δυο γεγονότα άσχετα μεν μεταξύ τους με κοινή όμως ρίζα—την Μεταρρύθμιση.

ΕΝΑ προηγούμενο άρθρο στο τεύχος της 1ης Οκτωβρίου κατέδειξε ότι η Ευρώπη έγινε μάρτυρας μιας φοβερής θρησκευτικής αναστάτωσης τον 16ο αιώνα. Τα αποτελέσματά της επεκτάθηκαν και σε άλλα μέρη του κόσμου. Σήμερα η ζωή μας έχει από πολλές απόψεις σημαδευτεί βαθιά από το πέρασμα του κύματος της Μεταρρύθμισης. Ίσως μάλιστα να έχουν επηρεαστεί και οι δικές σας καθημερινές συνήθειες από το πέρασμά του. Ωστόσο, πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι βρισκόμαστε στο χείλος της τελικής θρησκευτικής καταστροφής, μιας καταστροφής που θα επηρεάσει καθοριστικά τη ζωή σας. Γνωρίζετε πώς θα γίνει αυτό;

Παρατηρήστε τα σημάδια που άφησε η Μεταρρύθμιση στις ακόλουθες χώρες:

Γερμανία: Ορισμένοι λένε ότι κανείς στον αγγλόφωνο κόσμο δεν έχει ασκήσει τόση επίδραση όση αυτή που άσκησε ο Λούθηρος στη γερμανική κουλτούρα. Η μετάφραση των Γραφών του Λούθηρου είναι από τις πλέον αποδεκτές γερμανικές Βίβλους. Ο Λούθηρος συντέλεσε πολύ στον καθορισμό του ύφους της γλώσσας και στη δημιουργία του πλαισίου μέσα στο οποίο κινούνται οι σχέσεις μεταξύ των Γερμανών. Υποχρέωσε το Κράτος να αναγνωρίσει ότι όλοι έπρεπε να μορφώνονται, δίνοντας μεγαλύτερο κύρος στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού.

Καναδάς: Ο αποικισμός του αποτέλεσε στο παρελθόν αντικείμενο διαμάχης μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας, η οποία διαμάχη σημάδεψε ιδιαίτερα την επαρχία του Κεμπέκ. Το Κεμπέκ, που αποικίστηκε κατ’ αρχάς από καθολικούς μετανάστες, περιήλθε το 1763 κάτω από βρετανικό, και κατά συνέπεια προτεσταντικό, έλεγχο. Λίγο πριν απ’ αυτήν τη χρονολογία, κοντά στα οχυρά τείχη της πόλης τάφηκαν στα κρυφά τα πτώματα που αναφέρθηκαν στην αρχή του άρθρου. Και γιατί στα κρυφά; Επειδή, όπως φαίνεται, τα πτώματα ανήκαν σε προτεστάντες, πράγμα που σήμαινε ότι εκείνον τον καιρό δεν επιτρεπόταν να ταφούν αυτοί σε καθολικά νεκροταφεία. Το Κεμπέκ εξακολουθεί να είναι καταφύγιο γαλλόφωνου καθολικισμού, και αυτό προκαλεί τα αυτονομιστικά κινήματα των ημερών μας.

Ιρλανδία: Το γνωστό ως «σμαραγδένιο νησί» καθόταν ασυγκίνητο και παρακολουθούσε από μακριά τα γεγονότα της Μεταρρύθμισης. Με τον καιρό, η προτεσταντική επιρροή, ξεκινώντας από την Αγγλία, διέσχισε την Ιρλανδική Θάλασσα και διαπότισε τις βόρειες επαρχίες, αφήνοντας κληροδότημα τη σημερινή διχοτομημένη Ιρλανδία. Κάθε καλοκαίρι γίνονται στο Ώλστερ πορείες εις μνήμη προτεσταντικών νικών του παρελθόντος. Οι εορτασμοί αυτοί συνήθως αφήνουν πίσω τους οδοφράγματα, βόμβες και πλαστικές σφαίρες. Ο απολογισμός της παρέλασης για τη Μέρα της Οράγγης τον Ιούλιο του 1986 ήταν 160 τραυματίες. Αυτή η παρέλαση έγινε εις ανάμνηση της μέρας που, πριν από 300 χρόνια περίπου, ο Βασιλιάς Γουλιέλμος της Οράγγης, ο οποίος εδραίωσε τον προτεσταντισμό στη Βρετανία, νίκησε τον τελευταίο καθολικό μονάρχη της Αγγλίας, τον Ιάκωβο Β΄.

Ηνωμένες Πολιτείες: «[Οι] πολλές και διάφορες αιρέσεις με τις διιστάμενες ευρωπαϊκές καταβολές έπαιξαν δραστικό ρόλο στην καθιέρωση της θρησκευτικής ελευθερίας στην Αμερική», γράφει ο Α. Π. Στώουκς στο Church and State in the United States (Εκκλησία και Κράτος στις Ηνωμένες Πολιτείες). Τις μέρες του αποικισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες ντύθηκαν τα προτεσταντικά χρώματα. Οι Καλβινιστικές αξίες έδωσαν γραμμή στη θρησκεία, στην πολιτική και στο εμπόριο. Η θεμελιώδης πεποίθηση ήταν ότι κάθε άνθρωπος είχε να δώσει λόγο απευθείας στον Δημιουργό του, χωρίς να έχει ανάγκη τη μεσολάβηση κάποιου ιερέα. Αυτό το ιδανικό γαλούχησε χαρακτήρες αποφασισμένους να πλάσουν οι ίδιοι το πεπρωμένο τους και να θερίσουν τους καρπούς του μόχθου τους.

Ο Τ. Χ. Γουάιτ, στο βιβλίο του In Search of History (Ερευνώντας την Ιστορία), θυμάται ότι στην αρχή του αιώνα μας, το 13 τοις εκατό του πληθυσμού των Η.Π.Α. ήταν καθολικοί. Το ποσοστό είχε ξεπεράσει το 25 τοις εκατό το 1960. Εντούτοις, ελάχιστοι καθολικοί έχουν καταφέρει να αναρριχηθούν σε υψηλά πολιτικά αξιώματα. Ο Γουάιτ συνεχίζει: «Στα ανώτερα κλιμάκια της Γερουσίας, εκεί όπου έβγαιναν οι αποφάσεις για πόλεμο και για ειρήνη, εκεί όπου καθορίζονταν οι συμφωνίες και η εξωτερική πολιτική, εκεί όπου επικυρώνονταν οι αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου, οι Αμερικανοί εξακολουθούσαν να προτιμούν να έχουν ως φρουρούς των εθνικών υποθέσεων προτεστάντες της παλιάς σχολής». Η συνήθεια αυτή παραβιάστηκε όταν ο Τζων Φ. Κέννεντυ έγινε ο πρώτος καθολικός πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.

Για περαιτέρω παραδείγματα από άλλες χώρες, δείτε παρακαλούμε το πλαίσιο της σελίδας 29.

Τοπίο Χτυπημένο Από Καταιγίδα

Στην επικράτεια του προτεσταντισμού, οι θεολογικές διαμάχες όλο και φούσκωναν, και η παλίρροια για την ελευθερία και το δικαίωμα της έκφρασης έφερνε μαζί της μεταφράσεις και σχολιολόγια της Αγίας Γραφής. Όμως, με το πέρασμα του χρόνου, η ελευθερία ανέσυρε στην επιφάνεια την κριτική της Αγίας Γραφής. Νέες ιδέες έγιναν αποδεκτές· η αυτοδιάθεση μπήκε στην ημερήσια διάταξη. Η πρόοδος δεν έμοιαζε τώρα πια με τον απαλό παφλασμό που κάνουν τα κυματάκια, αλλά με το βροντώδη βρυχηθμό που αντηχεί καθώς σκάζουν τα πελώρια κύματα. Το ισχυρό ρεύμα της μεταρρύθμισης σάρωσε μέχρι και τα ίδια τα θεμέλια των παραδοσιακών χριστιανικών δοξασιών. Σύγχρονες εναλλακτικές θεωρίες όπως η εξέλιξη, η απελευθέρωση της γυναίκας και η ‘νέα ηθική’ ξεβράστηκαν σαν συντρίμμια, σιωπηλοί μάρτυρες της θαλασσοταραχής. Σε μερικές προτεσταντικές χώρες η αντίληψη ότι ο καθένας μπορεί να λατρεύει τον Θεό σε ατομική βάση έχει αφήσει τους ανθρώπους εγκαταλειμμένους, ναυαγούς στα δικά τους μοναχικά νησιά πίστης.

Στις προτεσταντικές περιοχές επικρατεί τάση αμφισβήτησης των κατεστημένων προτύπων. Οι άνθρωποι ανατρέφονται με τα πιστεύω της προόδου, της ελευθερίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο Μαξ Βέμπερ, Γερμανός κοινωνιολόγος και οικονομολόγος δημοσίευσε το 1904 μια πραγματεία περί προτεσταντισμού και καπιταλισμού. Δήλωνε ότι ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς απόρροια της Μεταρρύθμισης. Αλλά διαπίστωσε ότι στις επιτυχημένες καπιταλιστικές περιοχές που έχουν ανάμεικτες θρησκευτικές καταβολές, οι προτεστάντες ήταν σε αξιοσημείωτο βαθμό οι ιδιοκτήτες, οι αρχηγοί, οι ειδικευμένοι και οι καταρτισμένοι. Σύμφωνα με το Der Fischer Weltalmanach, τα δύο τρίτα των 540 βραβείων Νόμπελ που είχαν δοθεί ως το 1985 απονεμήθηκαν σε πολίτες με προτεσταντική παιδεία. Μόνο το 20 τοις εκατό των βραβείων δόθηκε σε άτομα που προέρχονταν από καθολικό περιβάλλον. Από τα 20 κορυφαία έθνη, αναφορικά με το ακαθάριστο κατά κεφαλή εθνικό εισόδημα, τα εννέα ήταν προτεσταντικά, και τα δύο καθολικά. Απεναντίας, από τον κατάλογο των δέκα οφειλετριών αναπτυσσόμενων χωρών, οι πέντε ήταν καθολικές, καμιά όμως προτεσταντική.

Το γερμανικό εβδομαδιαίο περιοδικό Der Spiegel έγραψε ότι τα Καλβινιστικά ιδεώδη ήταν που εμψύχωσαν τους Βρετανούς για να γίνουν μεγάλη παγκόσμια δύναμη. Από τον 19ο αιώνα, η αυξανόμενη πολιτική ισχύς των Ηνωμένων Πολιτειών, της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας έγινε δύναμη για κοινωνική ανανέωση. Δόθηκε έμφαση στην παροχή ίσων ευκαιριών για όλους. Μερικοί πιστεύουν ότι ορισμένα ρεύματα του κινήματος της Μεταρρύθμισης ήταν οι πρόδρομοι του σύγχρονου σοσιαλισμού. Η πολιτική συνειδητοποίηση της κοινωνικής ευθύνης άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία του κράτους πρόνοιας. Ιδιαίτερα στις προτεσταντικές κοινωνίες, οι κρατικές αρχές πήραν σταδιακά στα χέρια τους τον έλεγχο των νομικών πλευρών της γέννησης, του γάμου, του διαζυγίου και των κληρονομικών ζητημάτων. Σήμερα η νομοθεσία που αφορά το διαζύγιο και την έκτρωση στις καθολικές χώρες έχει συχνά σημαντικές διαφορές απ’ αυτή των προτεσταντικών χωρών.

Δύο προμαχώνες του προτεσταντισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία, έφτασαν να αποτελούν και οι δυο μαζί το δικέρατο θηρίο της Βιβλικής προφητείας. (Αποκάλυψις 13:11) Ένας πολιτικός γίγαντας του 20ού αιώνα, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, που λεγόταν αρχικά Κοινωνία των Εθνών, αναδείχθηκε κατόπιν προτεσταντικών πρωτοβουλιών.

Η Πλημμύρα θα Επιστρέψει

Καθώς η παλίρροια αποτραβιέται αφήνει σημάδι στην παραλία που μας δείχνει μέχρι πού έφτασε και μας υπενθυμίζει την επικείμενη επιστροφή της. Κάτι παρόμοιο συνέβη και με τη Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα που άφησε ορατά σημάδια, ίχνη που μπορούμε να διακρίνουμε σήμερα. Και σοβαρά ντοκουμέντα μας δείχνουν ότι στεκόμαστε στο κατώφλι του ύστατου κύματος θρησκευτικής αλλαγής, ενός κύματος που θα υπερσκελίσει κάθε προηγούμενη αναστάτωση, θα σαρώσει μια για πάντα την ψεύτικη θρησκεία και θα επηρεάσει τον καθένα. Θα επιζήσετε από το πέρασμά του; Ολόκληρος ο κόσμος, λαός και κυβερνήσεις, διακατέχεται από δυσαρέσκεια για την οργανωμένη θρησκεία. Γιατί;

Η θρησκεία συχνά ξεπερνάει τις πνευματικές της επιταγές και συγχέει το ένδυμα της εξουσίας με τα άμφια, το στέμμα με τη μίτρα, το σκήπτρο με το σταυρό. Πριν από μερικά χρόνια η κυριακάτικη εφημερίδα Observer ρώτησε αν οι πολιτικοί της Ιρλανδίας ήταν επιτέλους έτοιμοι να πάρουν από τους κληρικούς τη διακυβέρνηση της χώρας. Ο πρώην καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ σχολίασε την παρέμβαση της θρησκείας στην πολιτική με τα λόγια: «Δεν πιστεύω πως είναι δυνατόν να επιτρέπεται κάτι τέτοιο επ’ άπειρον». Και η Le Figaro του Παρισιού κατηγόρησε την εκκλησία ότι «ανακατεύεται στην πολιτική» τόσο πολύ που «κινδυνεύει να δει την πολιτική να ανακατεύεται στη θρησκεία». Από την Ινδία ως την Αίγυπτο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, από την Πολωνία ως τη Νικαράγουα, από τη Μαλαισία ως τη Χιλή, ο εξαντλητικός αγώνας μεταξύ πολιτικής και θρησκείας συνεχίζεται.

Αυτό δεν είναι ούτε παράδοξο ούτε καινοφανές. Η Αποκάλυψις κεφάλαιο 17 (ΝΔΜ) περιγράφει το σύνολο των ψεύτικων θρησκειών ως μια πόρνη, ‘τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη’, η οποία διαπράττει πορνεία με τους πολιτικούς της γης. Επιπλέον, το εδάφιο 4 τη σκιαγραφεί «ολόχρυση από το μάλαμα, και στολισμένη πολύτιμα πετράδια και μαργαριτάρια». Η θρησκευτική αυτοκρατορία είναι ακόρεστη, κολυμπάει στη χλιδή, ξεχειλίζει από πλούτη. Τον 16ο αιώνα, τα απαστράπτοντα χρηματοκιβώτια της Καθολικής Εκκλησίας προσέλκυσαν άπληστα βλέμματα. Έτσι γίνεται και με τους αμύθητους θησαυρούς όλων των θρησκειών του 20ού μας αιώνα.

Οι κυβερνήσεις έχουν ήδη αρχίσει να εποφθαλμιούν αυτή την περιουσία. Η Αλβανία εξέτασε τα 2.000 και πλέον τζαμιά, ναούς και άλλα θρησκευτικά κτίρια και είτε αφαίρεσε τον ιερό χαρακτήρα τους είτε διέταξε την κατεδάφισή τους. Η Sunday Times ανάφερε το 1984 ότι η κυβέρνηση της Μάλτας «άρχισε να περιεργάζεται τον εκκλησιαστικό πλούτο», και περιέκοψε τις επιχορηγήσεις στα εκκλησιαστικά σχολεία. Όταν ένας υπουργός της κυβέρνησης της Μάλτας ρωτήθηκε πώς θα μπορούσε η εκκλησία να καλύψει την οικονομική ζημιά, αποκρίθηκε: «Στην ανάγκη, μπορούν να λιώσουν τους χρυσούς τους σταυρούς και τις ασημένιες τους Αγίες Τράπεζες». Η ελληνική Ορθόδοξος Εκκλησία καταπολέμησε έντονα τη νομοθεσία που είχε εγκριθεί στις αρχές του χρόνου από τη Βουλή των Ελλήνων, η οποία νομοθεσία επιτρέπει στην κυβέρνηση να αναλάβει τον έλεγχο της τεράστιας κτηματικής περιουσίας που ανήκει στην εκκλησία (περίπου 10 τοις εκατό της έκτασης της χώρας).

Σε ολόκληρη την υφήλιο, η θρησκεία είναι μια μεγάλη απογοήτευση. Αντί να ενώνει, διασπά. Μια γερμανική ημερήσια εφημερίδα παρατήρησε τον «ανταγωνισμό μεταξύ καθολικών και προτεσταντών που φτάνει τα όρια του μίσους». Η Frankfurter Allgemeine Zeitung έγραψε ότι ακόμη και τα οικουμενικά κινήματα, που προτίθενται να γεφυρώσουν το χάσμα, ξεκίνησαν από θέση «αμοιβαίας δυσπιστίας, αδιάλλακτης εχθρότητας μεταξύ καθολικών και προτεσταντών». Μια άλλη γερμανική ημερήσια εφημερίδα παράθεσε τα εξής λόγια του Έλι Βίσελ, κάτοχου του βραβείου Νόμπελ για την ειρήνη το 1986: «Συχνά αναλογίζομαι ότι έχουμε αποτύχει. Αν το 1945 μας έλεγε κάποιος ότι θα ξαναβλέπαμε τη θρησκεία να πυροδοτεί πολέμους που να μαίνονται ουσιαστικά σε κάθε ήπειρο . . . δεν θα το πιστεύαμε». Η θρησκεία που υποδαυλίζει ταραχές, που υποθάλπει ή δικαιολογεί τους πολέμους, είναι ψεύτικη θρησκεία. Και ο Δημιουργός αποφάσισε εδώ και πολύ καιρό να την εξαλείψει ολοκληρωτικά.

Το 17 κεφάλαιο της Αποκαλύψεως δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας όσον αφορά την τύχη όλων των ψεύτικων θρησκειών. Στο εδάφιο (ΝΔΜ) 16 διαβάζουμε: «Τα δέκα κέρατα [κυβερνητικές δυνάμεις μέσα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών] που είδες και το θηρίο [τα Ηνωμένα Έθνη] θα μισήσουν την πόρνη [την ψεύτικη θρησκεία]. Θα την ερημώσουν και θα τη γυμνώσουν· θα φάνε τις σάρκες της και θα την εξαφανίσουν με πυρκαγιά».

Πού Στέκεστε Εσείς;

Όσο παράδοξο και αν φαίνεται, η ψεύτικη θρησκεία έχει φτάσει στο τέλος της. Τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις και τα προνόμιά της σύντομα θα αφανιστούν. Αυτό μπορεί να σας φαίνεται απίθανο, όπως απίθανη φαινόταν και στους ανθρώπους του 16ου αιώνα η καταιγίδα που χτύπησε την Καθολική Εκκλησία. Αλλά το κύμα της Μεταρρύθμισης ήταν σαρωτικό. Ο πλούτος της Εκκλησίας περιήλθε στα χέρια του λαού, η δύναμή της στα χέρια των μοναρχών. Έτσι και στις μέρες μας, τα έθνη θα ηγηθούν της τελικής διάλυσης της ψεύτικης θρησκείας.

Τι σημαίνει αυτό για σας προσωπικά; Εξετάστε τη θρησκεία στην οποία ανήκετε. Συμφωνούν τα όσα υποστηρίζει από κάθε πλευρά με την Αγία Γραφή; Αν όχι, τότε η οργάνωση στην οποία ανήκετε είναι μέρος ‘της Βαβυλώνας της Μεγάλης’, δηλαδή της παγκόσμιας αυτοκρατορίας της ψεύτικης θρησκείας. Συμμορφωθείτε, λοιπόν, με την προσταγή που βρίσκεται στο εδάφιο Αποκάλυψις 18:4 (ΝΔΜ), που είναι η εξής: «Λαέ μου, μακριά απ’ αυτήν . . . για να μη συμμετάσχετε στις συμφορές της».

Θυμηθείτε, το παλιρροϊκό κύμα που φέρνει την τελειωτική καταστροφή της ψεύτικης θρησκείας έρχεται. Φαίνεται στον ορίζοντα. Πού θα στέκεστε εσείς όταν θα σκορπίσει θυελλώδη καταστροφή; Στην κοιλάδα της απάθειας; Στο λόφο κάποιας κοσμικής εξουσίας; Ή στο όρος του Ιεχωβά; Ο ασφαλής τόπος είναι ένας και μοναδικός.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 27]

Το ισχυρό ρεύμα της μεταρρύθμισης σάρωσε μέχρι και τα ίδια τα θεμέλια των παραδοσιακών χριστιανικών δοξασιών. Εναλλακτικές θεωρίες όπως η εξέλιξη, η απελευθέρωση της γυναίκας και η ‘νέα ηθική’ ξεβράστηκαν σαν συντρίμμια

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 28]

Σοβαρά ντοκουμέντα μάς δείχνουν ότι στεκόμαστε στο κατώφλι του ύστατου κύματος θρησκευτικής αλλαγής. Θα επιζήσετε από το πέρασμά του;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 29]

Αν το 1945 μας έλεγε κάποιος ότι θα ξαναβλέπαμε τη θρησκεία να πυροδοτεί πολέμους που να μαίνονται ουσιαστικά σε κάθε ήπειρο, δεν θα το πιστεύαμε

[Πλαίσιο στη σελίδα 29]

Νότια Αφρική: Η Καλβινιστική δοξασία περί προορισμού πρόσφερε θεολογικό θεμέλιο για το απαρτχάιντ. Η γερμανική ημερήσια εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung αποκάλεσε τους θεολόγους της Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας της Νότιας Αφρικής «αρχιτέκτονες της πολιτικής του απαρτχάιντ».

Ελβετία: Επειδή η Γενεύη ήταν το κέντρο του Καλβινισμού, προσέλκυσε πολλές χιλιάδες πρόσφυγες, που έφεραν μαζί τους πλούτη και τεχνικές γνώσεις. Σαν αποτέλεσμα, είναι ακόμη και σήμερα κύριο τραπεζιτικό κέντρο και έχει ακμάζουσα βιομηχανία παραγωγής ρολογιών τοίχου και χεριού.

Ινδία: Η Εταιρία του Ιησού (Ιησουίτες) άνθισε ως μέρος της Αντιμεταρρύθμισης, μιας κίνησης για την αναζωπύρωση του καθολικισμού που τον έπληξε η Μεταρρύθμιση. Μέλη της Εταιρίας ήρθαν στην επαρχία της Γκόα τον 16ο αιώνα, λίγο μετά την αποίκισή της από την Πορτογαλία. Η επίδραση της εκκλησίας γίνεται έκδηλη στο σημερινό πληθυσμό: Στην Γκόα, 3 στους 10 είναι καθολικοί, ενώ στην Ινδία γενικά, μόνο 1 στους 25 πρεσβεύει τη χριστιανική πίστη.

Αγγλία: Το έτος 1605 ο Ιάκωβος Α΄, ένας προτεστάντης, καθόταν στο θρόνο. Οι καθολικοί της χώρας καταδυναστεύονταν όλο και περισσότερο, πράγμα που κατέληξε στη διοργάνωση μιας συνωμοσίας για την ανατίναξη του Κοινοβουλίου, του Βασιλιά και όλων των υπολοίπων. Οι συνωμότες, μια ομάδα καθολικών με αρχηγό τον Γκάυ Φωκς, πιάστηκαν και εκτελέστηκαν. Το γεγονός αυτό γιορτάζεται στις 5 Νοεμβρίου. Μέχρι και σήμερα οικογένειες και φίλοι μαζεύονται για να ζωηρέψουν το υγρό σούρουπο με πυροτεχνήματα και για να κάψουν ένα ανδρείκελο του συνωμότη.

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Ο Μαρτίνος Λούθηρος και ο Ιωάννης Καλβίνος—ηγέτες της Μεταρρύθμισης