Από τη Μητέρα Γη στις Θεές της Γονιμότητας

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΤΕ τη θεά που απεικονίζεται στο εξώφυλλο αυτού του περιοδικού; Είναι η Ίσις, η αρχαία μητέρα-θεά της Αιγύπτου. Αν έχετε επισκεφτεί κάποιο μουσείο ή έχετε ξεφυλλίσει κάποιο βιβλίο αρχαίας ιστορίας, ίσως να έχετε ήδη δει είδωλα που μοιάζουν μ’ αυτό. Όμως σκεφτείτε αυτό: Θα προσκυνούσατε και θα λατρεύατε τη θεά Ίσιδα;

Αν ανήκετε σε μια από τις θρησκείες του Χριστιανικού κόσμου, αυτό το ερώτημα ίσως σας φανεί παράξενο. Πιθανότατα θα επιμείνετε ότι εσείς λατρεύετε τον Δημιουργό, Αυτόν στον οποίον απευθύνονται τα λόγια: «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς». (Ματθαίος 6:9) Η ιδέα να προσκυνήσετε κάποια μητέρα-θεά μπορεί να σας φαίνεται παράξενη, ακόμα και αποκρουστική. Ωστόσο, αυτού του είδους η λατρεία είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλη την ιστορία, και ίσως μείνετε έκπληκτοι όταν μάθετε ποιοι ακριβώς λατρεύουν τη μεγάλη μητέρα-θεά σήμερα.

Όμως, πριν συζητήσουμε αυτό, ας δούμε την προϊστορία του θέματος εξετάζοντας την έκταση που είχε πάρει η λατρεία της μητέρας-θεάς στους αρχαίους καιρούς. Αυτό το είδος λατρείας φαίνεται ότι αποτελεί μια πολύ παλιά μορφή ψεύτικης θρησκείας. Αγαλματίδια και εικόνες που αναπαριστούν γυμνές μητέρες-θεές έχουν ανασκαφτεί από τους αρχαιολόγους σε αρχαίες τοποθεσίες σε όλη την Ευρώπη και από τις μεσογειακές χώρες ως την Ινδία.

Η Μητέρα Γη θεωρούνταν η διαρκής πηγή όλων των μορφών ζωής, που έδινε ζωή και κατόπιν την έπαιρνε πίσω με το θάνατό τους. Ως τέτοια, τη λάτρευαν και τη φοβούνταν επίσης. Κατ’ αρχάς, οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι αναπαραγωγικές της δυνάμεις δεν ήταν σεξουαλικές. Έπειτα, σύμφωνα με τη μυθολογία, αυτή γέννησε τον αρσενικό Πατέρα Ουρανό και έγινε σύζυγός του. Αυτό το ζευγάρι γέννησε αναρίθμητους άλλους θεούς και θεές.

Το Βαβυλωνιακό Πρότυπο

Στο βαβυλωνιακό πάνθεο, η Ιστάρ ήταν η βασική θεά, ταυτόσημη με τη σουμεριακή θεά της γονιμότητας, την Ινάννα. Κατά παράδοξο τρόπο, ήταν ταυτόχρονα θεά του πολέμου και θεά του έρωτα και της φιληδονίας. Στο βιβλίο του Οι Θρησκείες της Βαβυλωνίας και της Ασσυρίας (Les Religions de Babylonie et d’Assyrie), ο Γάλλος λόγιος Εντουάρ Ντορμ λέει για την Ιστάρ: «Ήταν η θεά, η δέσποινα, η σπλαχνική μητέρα που ακούει τις προσευχές και μεσολαβεί στους θυμωμένους θεούς και τους ηρεμεί. . . . Εξυψώθηκε πάνω απ’ όλους, έγινε η θεά των θεαινών, η βασίλισσα όλων των θεών, η κυρίαρχος των θεών του ουρανού και της γης».

Οι λάτρεις της Ιστάρ την αποκαλούσαν: «η Παρθένα», «Άγια Παρθένα» και «Παρθένα Μητέρα». Η αρχαία σουμεριακή και ακκαδική «Θρηνητική Προσευχή στην Ιστάρ» αναφέρει: «Προσεύχομαι σ’ εσένα, Δέσποινα ανάμεσα στις δέσποινες, θεά των θεαινών, Ιστάρ, βασίλισσα όλων των λαών. . . . Κάτοχε όλης της θεϊκής δύναμης, που φοράς το στέμμα της κυριαρχίας. . . . Παρεκκλήσια, άγιοι τόποι, ιεροί χώροι και ναοί υπακούν σ’ εσένα. . . . Πού δεν αποτυπώθηκαν οι μορφές σου; . . . Κοίταξέ με, Δέσποινά μου· δέξου τις προσευχές μου».a

Η Λατρεία της Μητέρας-Θεάς Εξαπλώνεται

Ο ανατολιστής Εντουάρ Ντορμ μιλάει για την «επέκταση της λατρείας της Ιστάρ». Αυτή η λατρεία εξαπλώθηκε σε όλη τη Μεσοποταμία και είτε η ίδια η Ιστάρ είτε θεές με διαφορετικά ονόματα, αλλά παρόμοια χαρακτηριστικά, λατρεύονταν στην Αίγυπτο, στη Φοινίκη και στη Χαναάν, όπως επίσης και στην Ανατολία (Μικρά Ασία), στην Ελλάδα και στην Ιταλία.

Η βασική μητέρα-θεά που λατρευόταν στην Αίγυπτο ήταν η Ίσις. Ο ιστορικός Χ. Τζ. Γουέλς έγραψε: «Η Ίσις προσέλκυε πολλούς πιστούς, που αφιέρωναν τη ζωή τους σ’ αυτήν. Τα αγάλματά της βρίσκονταν στο ναό, απεικονίζοντάς την στεφανωμένη ως Βασίλισσα του Ουρανού να κρατάει στην αγκαλιά της το μωρό Ώρο. Τα κεριά έκαιγαν και έσταζαν μπροστά της και τα κέρινα αφιερώματα κρέμονταν παντού μέσα στο ιερό». (Το Περίγραμμα της Ιστορίας [The Outline of History]) Η λατρεία της Ίσιδος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αίγυπτο. Εξαπλώθηκε επίσης σε όλη την περιοχή της Μεσογείου, ιδιαίτερα στην Ελλάδα και στη Ρώμη, φτάνοντας ακόμα και στη δυτική και βόρεια Ευρώπη.

Στη Φοινίκη και στη Χαναάν, η λατρεία της μητέρας-θεάς είχε ως επίκεντρό της την Ασταρώθ, ή Αστάρτη, η οποία λεγόταν ότι ήταν γυναίκα του Βάαλ. Όπως και το βαβυλωνιακό της αντίστοιχο, η Ιστάρ, έτσι κι αυτή ήταν ταυτόχρονα θεά της γονιμότητας και του πολέμου. Στην Αίγυπτο έχουν βρεθεί αρχαίες επιγραφές στις οποίες η Αστάρτη αποκαλείται δέσποινα του ουρανού και βασίλισσα των ουρανών. Οι Ισραηλίτες έπρεπε να διεξάγουν ένα διαρκή αγώνα εναντίον της εξαχρειωτικής επιρροής που ασκούσε η λατρεία αυτής της θεάς της γονιμότητας.

Προς τα βορειοδυτικά, στην Ανατολία, το αντίστοιχο της Ιστάρ ήταν η Κυβέλη, η οποία ήταν γνωστή ως η Μεγάλη Μητέρα των θεών. Αποκαλούνταν επίσης η Δημιουργός των Πάντων, η Τροφός των Πάντων, η Μητέρα όλων των Ευλογημένων. Από την Ανατολία, η λατρεία της Κυβέλης διαδόθηκε πρώτα στην Ελλάδα και έπειτα στη Ρώμη, όπου επέζησε αρκετά, ακόμη και μετά την έναρξη της Κοινής Χρονολογίας. Η λατρεία αυτής της θεάς της γονιμότητας περιλάμβανε ξέφρενο χορό, αυτοτραυματισμό των ιερέων, αυτοευνουχισμό των υποψήφιων για το ιερατείο και πομπές στις οποίες το άγαλμα της θεάς περιφερόταν με μεγάλη λαμπρότητα.b

Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τη Μητέρα Γη που ονομαζόταν Γαία. Αλλά το πάνθεό τους έφτασε στο σημείο να περιλαμβάνει θεές όμοιες με την Ιστάρ, όπως ήταν η Αφροδίτη, θεά της γονιμότητας και του έρωτα· η Αθηνά, θεά του πολέμου· και η Δήμητρα, θεά της γεωργίας.

Στη Ρώμη, η Βένους ήταν η θεά του έρωτα και, με αυτή την ιδιότητα, αποτελούσε αντίστοιχο της θεάς Αφροδίτης των Ελλήνων και της Ιστάρ των Βαβυλωνίων. Οι Ρωμαίοι, ωστόσο, λάτρευαν επίσης τις θεές Ίσιδα, Κυβέλη και Μινέρβα (την Αθηνά των Ελλήνων), και όλες αυτές αντικατόπτριζαν με κάποιον τρόπο το βαβυλωνιακό αρχέτυπο της Ιστάρ.

Είναι φανερό ότι επί χιλιάδες χρόνια η λατρεία της μητέρας-θεάς ήταν ένας ισχυρός ανταγωνιστής της αγνής λατρείας του μεγάλου Δημιουργού, του Ιεχωβά. Μήπως έσβησε η λατρεία της μεγάλης μητέρας-θεάς; Ή μήπως έχει επιζήσει μέχρι το σύγχρονο καιρό; Σας παρακαλούμε να διαβάσετε παρακάτω.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Η ΙΣΤΑΡ της Βαβυλώνας προσωποποιημένη ως αστέρι

[Ευχαριστίες]

Courtesy of The British Museum

[Εικόνα στη σελίδα 4]

Η ΙΣΙΣ της Αιγύπτου με το θεό Ώρο μωρό

[Ευχαριστίες]

Musée du Louvre, Paris