Ερωτήσεις από Αναγνώστες
Πόσο θα πρέπει να ανησυχούν οι Χριστιανοί για το αν μπορεί να έχουν προστεθεί σε είδη διατροφής συστατικά τού αίματος, όπως αποξηραμένο πλάσμα;
Αν υπάρχει βάσιμος λόγος να πιστεύουν ότι χρησιμοποιείται σίγουρα ζωικό αίμα (ή κάποιο από τα συστατικά του) σε είδη διατροφής στην περιοχή όπου ζουν, οι Χριστιανοί θα πρέπει να δείχνουν την κατάλληλη προσοχή. Ωστόσο, θα ήταν άσοφο να αναστατώνονται επειδή απλώς υποψιάζονται κάτι ή να έχουν αβάσιμες ανησυχίες.
Από πολύ παλιά στην ανθρώπινη ιστορία, ο Δημιουργός μας όρισε ότι οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να τρώνε αίμα. (Γένεσις 9:3, 4) Δήλωσε ότι το αίμα αντιπροσωπεύει τη ζωή, η οποία είναι ένα δώρο από Εκείνον. Το αίμα που αφαιρούνταν από κάποιο ζώο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο σε θυσίες, όπως αυτές που γίνονταν στο θυσιαστήριο. Διαφορετικά, το αίμα του ζώου έπρεπε να χυθεί στη γη, δηλαδή να επιστραφεί, κατά κάποιον τρόπο, στον Θεό. Ο λαός Του δεν έπρεπε να συντηρεί τη ζωή με το να εισάγουν στο σώμα τους αίμα. Διέταξε: «Δεν θέλετε φάγει αίμα ουδεμιάς σαρκός· διότι η ζωή πάσης σαρκός είναι το αίμα αυτής· πας ο τρώγων αυτό θέλει εξολοθρευθή». (Λευιτικόν 17:11-14) Η απαγόρευση του Θεού σχετικά με τη βρώση αίματος επαναλήφτηκε στους Χριστιανούς. (Πράξεις 15:28, 29) Έτσι, οι πρώτοι Χριστιανοί δεν έπρεπε να τρώνε τροφή που περιείχε αίμα, όπως κρέας από πνιγμένα ζώα ή λουκάνικα με αίμα.
Πρακτικά, όμως, πώς θα ενεργούσαν εκείνοι οι Χριστιανοί, σύμφωνα με την απόφαση που είχαν πάρει να ‘απέχουν από αίμα’; (Πράξεις 21:25) Μήπως θα έπρεπε απλώς να εφαρμόσουν τα λόγια του αποστόλου Παύλου: «Παν το πωλούμενον εν τω μακελλίω τρώγετε, μηδέν εξετάζοντες [χωρίς να ζητάτε πληροφορίες, ΜΝΚ] δια την συνείδησιν»;
Όχι. Αυτά τα λόγια που βρίσκονται στο εδάφιο 1 Κορινθίους 10:25 αναφέρονται σε κρέας το οποίο μπορεί να προερχόταν από κάποιο ζώο που είχε θυσιαστεί σε ειδωλολατρικό ναό. Εκείνη την εποχή, το κρέας που περίσσευε από τους ναούς το διέθεταν πουλώντας το σε εμπόρους, οι οποίοι μπορεί να το περιλάμβαναν στις προμήθειες κρέατος που είχαν προς πώληση στα καταστήματά τους. Το σημείο που έθιγε ο Παύλος ήταν ότι το κρέας που προερχόταν από το ναό δεν ήταν αυτό καθαυτό κακό ή μολυσμένο. Από ό,τι φαίνεται συνήθιζαν να στραγγίζουν και να χρησιμοποιούν στους ειδωλολατρικούς βωμούς το αίμα από τα ζώα που θυσιάζονταν εκεί. Έτσι, αν κάποια ποσότητα από το κρέας που περίσσευε πουλιόταν στην αγορά, χωρίς να έχει καταφανή σχέση με κάποιο ναό ή με τις εσφαλμένες αντιλήψεις των ειδωλολατρών, οι Χριστιανοί μπορούσαν απλώς να το αγοράσουν ως κρέας του εμπορίου το οποίο ήταν καθαρό και από το οποίο είχε στραγγιστεί κατάλληλα το αίμα.
Ωστόσο, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν εκείνοι οι Χριστιανοί γνώριζαν ότι ανάμεσα στα πράγματα που μπορούσαν να αγοράσουν από τα καταστήματα της περιοχής ήταν και κρέας από πνιγμένα ζώα (ή λουκάνικα με αίμα). Θα έπρεπε να προσέχουν ποιο κρέας διάλεγαν να αγοράσουν. Ίσως μπορούσαν να αναγνωρίσουν τα προϊόντα κρέατος που περιείχαν αίμα από το αν είχαν κάποιο χαρακτηριστικό χρώμα (όπως και σήμερα, τα λουκάνικα με αίμα μπορούν συνήθως να αναγνωριστούν στις χώρες όπου συνηθίζονται). Ή, οι Χριστιανοί μπορεί να ζητούσαν πληροφορίες από κάποιον αξιόπιστο κρεοπώλη ή από έναν έμπορο κρεάτων. Αν δεν είχαν κανένα λόγο να πιστεύουν ότι κάποιο κρέας περιείχε αίμα, μπορούσαν απλώς να αγοράσουν και να φάνε.
Ο Παύλος έγραψε επίσης: «Η επιείκειά [Η λογικότητά, ΜΝΚ] σας ας γείνη γνωστή εις πάντας τους ανθρώπους». (Φιλιππησίους 4:5) Αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο ζήτημα της αγοράς κρέατος. Ούτε ο Νόμος του Ισραήλ ούτε το διάταγμα του Χριστιανικού κυβερνώντος σώματος του πρώτου αιώνα έδειχναν ότι τα μέλη του λαού του Θεού έπρεπε να καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες αναζητώντας πληροφορίες σχετικά με το κρέας, ή ακόμη να γίνουν και χορτοφάγοι αν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία πως το διαθέσιμο κρέας περιείχε αίμα.
Όταν ο Ισραηλίτης κυνηγός σκότωνε κάποιο ζώο, στράγγιζε το αίμα του ζώου. (Παράβαλε Δευτερονόμιον 12:15, 16). Αν η οικογένειά του δεν μπορούσε να φάει όλο το κρέας, μπορούσε να πουλήσει κάποια ποσότητα. Ακόμη και στο πτώμα ενός ζώου από το οποίο είχε στραγγιχτεί κατάλληλα το αίμα, θα παρέμενε στο κρέας κάποια μικρή ποσότητα αίματος, αλλά τίποτα στην Αγία Γραφή δεν υπονοεί ότι ο Ιουδαίος που αγόραζε κρέας έπρεπε να φτάσει στα άκρα ψάχνοντας να βρει στοιχεία όπως πόσα λεπτά μεσολάβησαν μεταξύ της θανάτωσης και του στραγγίσματος, ποια αρτηρία ή ποια φλέβα έκοψαν για να βγει το αίμα και πώς ή επί πόση ώρα είχαν κρεμάσει το ζώο. Επιπλέον, το κυβερνών σώμα δεν έγραψε ότι οι Χριστιανοί έπρεπε να λάβουν ασυνήθιστες προφυλάξεις σε σχέση με αυτό, σαν να χρειάζονταν τελεσίδικες απαντήσεις προτού φάνε κάποιο κρέας.
Σε πολλές χώρες σήμερα, ο νόμος, τα έθιμα και οι θρησκευτικές συνήθειες είναι τέτοια ώστε τα προϊόντα κρέατος (εκτός αν πρόκειται για ασυνήθιστα είδη, όπως λουκάνικα με αίμα) προέρχονται από ζώα από τα οποία πρέπει να στραγγίζεται το αίμα όταν τα σφάζουν. Επομένως, οι Χριστιανοί που ζουν σε αυτές τις περιοχές δεν χρειάζεται κανονικά να ανησυχούν υπερβολικά σχετικά με τη σφαγή ή για τις μεθόδους κατεργασίας. Με ευρύτερη έννοια, μπορούν απλώς ‘να τρώνε κρέας του εμπορίου χωρίς να ζητούν πληροφορίες’ και μπορούν να έχουν καθαρή συνείδηση ότι απέχουν από αίμα.
Ωστόσο, κατά καιρούς υπάρχουν τεχνικές αναφορές σχετικά με τη χρήση αίματος στο εμπόριο, πράγμα που έχει αναστατώσει ορισμένους Χριστιανούς. Μερικοί από τους επιχειρηματίες των εργοστασίων κατεργασίας κρέατος σκέφτονται ότι μπορούν να συλλεχτούν μεγάλες ποσότητες αίματος από σφαγμένα ζώα για να χρησιμοποιηθούν σε πρακτικές εφαρμογές και για να αποφέρουν κέρδος, όπως για λιπάσματα και ζωοτροφές. Ερευνητές έκαναν μελέτες για το αν τέτοιο αίμα (ή τα συστατικά του) θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε κατεργασμένα κρέατα. Μάλιστα, λίγες εμπορικές μονάδες έχουν παραγάγει περιορισμένες ποσότητες υγρού, κατεψυγμένου ή κονιοποιημένου πλάσματος (ή αποχρωματισμένης ύλης από ερυθρά αιμοσφαίρια) το οποίο θα αντικαθιστούσε το κρέας σε μικρή αναλογία σε είδη που έχουν σχέση με λουκάνικα ή σε πατέ. Άλλες μελέτες επικεντρώνονται στη χρησιμοποίηση κονιοποιημένων παραγώγων του αίματος ως συμπληρώματος ή για να συνδέσουν το λίπος και το νερό με το κιμαδοποιημένο κρέας, σε προϊόντα αρτοποιίας, καθώς και για να προσθέσουν πρωτεΐνη και σίδηρο σε άλλα τρόφιμα και ποτά.
Είναι άξιο προσοχής, ωστόσο, ότι τέτοιες μελέτες γίνονται εδώ και δεκαετίες. Εντούτοις, φαίνεται ότι η χρήση τέτοιων προϊόντων είναι πολύ περιορισμένη ή ακόμη και ανύπαρκτη στις περισσότερες χώρες. Μερικές χαρακτηριστικές αναφορές βοηθούν να δείξουμε το γιατί:
«Το αίμα είναι πηγή θρεπτικών και λειτουργικών πρωτεϊνών. Όμως, το βοδινό αίμα έχει χρησιμοποιηθεί σε περιορισμένες μόνο ποσότητες για άμεση κατανάλωση από τον άνθρωπο εξαιτίας του έντονου χρώματος και της χαρακτηριστικής γεύσης».—Περιοδικό της Επιστήμης Τροφίμων (Journal of Food Science), Τόμος 55, Νούμερο 2, 1990.
«Οι πρωτεΐνες από το πλάσμα του αίματος έχουν χρήσιμες ιδιότητες, όπως υψηλή διαλυτότητα, γαλακτωματοποιητική δράση και υδροφοβία . . . και η χρήση τους στην κατεργασία τροφίμων προσφέρει μεγάλα πλεονεκτήματα. Ωστόσο, στην Ιαπωνία, δεν έχει καθιερωθεί κανένα αποτελεσματικό σύστημα αποστείρωσης του πλάσματος, ιδιαίτερα μετά την αφυδάτωση.—Περιοδικό της Επιστήμης Τροφίμων, Τόμος 56, Νούμερο 1, 1991.
Μερικοί Χριστιανοί ελέγχουν κατά καιρούς τις ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων, εφόσον πολλές κυβερνήσεις απαιτούν να αναγράφονται τα συστατικά. Και μπορεί να εκλέξουν να το κάνουν αυτό τακτικά σε όλα τα προϊόντα για τα οποία έχουν λόγους να πιστεύουν ότι μπορεί να περιέχουν αίμα. Φυσικά, θα ήταν σωστό να αποφεύγουμε προϊόντα που αναγράφουν πράγματα όπως αίμα, πλάσμα του αίματος, πλάσμα, πρωτεΐνη αιμοσφαιρίνης (ή σφαιρίνης) και σίδηρο αιμοσφαιρίνης (ή σφαιρίνης). Πληροφορίες που προέρχονται από κάποια ευρωπαϊκή εταιρία αυτού του κλάδου αναγνωρίζουν τα εξής: «Οι πληροφορίες που αφορούν τη χρήση σφαιρίνης ως συστατικού πρέπει να αναγράφονται στη συσκευασία των τροφίμων με τέτοιον τρόπο ώστε ο καταναλωτής να μην παροδηγείται όσον αφορά τη σύνθεση ή την αξία των τροφίμων».
Ωστόσο, ακόμη και σε σχέση με τον έλεγχο των ετικετών ή την αναζήτηση πληροφοριών από κρεοπώλες, η λογικότητα είναι απαραίτητη. Δεν σημαίνει ότι όλοι οι Χριστιανοί παγκόσμια πρέπει να διαβάζουν τις ετικέτες και τα συστατικά όλων των συσκευασμένων τροφίμων ή ότι θα πρέπει να κάνουν ερωτήσεις στους υπαλλήλους των εστιατορίων ή στα καταστήματα τροφίμων. Ο Χριστιανός μπορεί πρώτα να ρωτήσει τον εαυτό του: ‘Υπάρχει κάποια απόδειξη που να πιστοποιεί ότι χρησιμοποιείται αίμα και τα παράγωγά του σε συνηθισμένα είδη διατροφής σε αυτή την περιοχή ή σε αυτή τη χώρα;’ Στα περισσότερα μέρη η απάντηση είναι όχι. Συνεπώς, πολλοί Χριστιανοί έχουν συμπεράνει ότι αυτοί προσωπικά δεν θα αφιερώνουν πολύ χρόνο και προσοχή για έλεγχο όταν υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες. Αν ένα άτομο δεν αισθάνεται με αυτόν τον τρόπο, θα πρέπει να ενεργεί σύμφωνα με τη συνείδησή του, χωρίς να κρίνει άλλα άτομα που μπορεί να έχουν αποφασίσει διαφορετικά για το ζήτημα έχοντας καλή συνείδηση ενώπιον του Θεού.—Ρωμαίους 14:2-4, 12.
Ακόμη και αν είναι δυνατόν να παραχτούν είδη διατροφής που περιέχουν αίμα, αυτό μπορεί κάλλιστα να μη συμβαίνει ευρέως εξαιτίας του κόστους, της νομοθεσίας ή άλλων παραγόντων. Για παράδειγμα, το έντυπο Κατεργασία Τροφίμων (Food Processing) (Σεπτέμβριος 1991) σημείωσε: «Για όσους παρασκευαστές αντιμετωπίζουν προβλήματα με το λιγότερο από το 1% (στο έτοιμο μπιφτέκι) υδρολυμένο βοδινό πλάσμα αίματος που περιέχει το μείγμα, υπάρχει ένα εναλλακτικό μείγμα που το αντικαθιστά με συμπυκνωμένη πρωτεΐνη ορού γάλακτος και θα μπορούσε να κριθεί κατάλληλο για κατανάλωση από την εβραϊκή κοινότητα».
Αξίζει να τονιστεί ότι σε μερικές χώρες ο νόμος, τα έθιμα και οι προτιμήσεις είναι τέτοια ώστε το αίμα στραγγίζεται από τα σφαγμένα ζώα και το αίμα αυτό δεν χρησιμοποιείται συνήθως σε άλλα είδη διατροφής. Αν δεν υπάρχει καμιά σταθερή βάση για να σκεφτεί κάποιος ότι η κατάσταση διαφέρει στην περιοχή του ή ότι συνέβη κάποια μεγάλη αλλαγή πρόσφατα, οι Χριστιανοί θα πρέπει να προσέχουν να μην αναστατώνονται από τις απλές πιθανότητες ή τις φήμες. Ωστόσο, όταν είναι βέβαιο ή πάρα πολύ πιθανό ότι χρησιμοποιείται αίμα ευρέως—είτε στα τρόφιμα είτε στην ιατρική περίθαλψη—θα πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να υπακούμε στην εντολή του Θεού να απέχουμε από αίμα.