Ο Ιεχωβά Θυμάται τους Αρρώστους και τους Ηλικιωμένους
ΤΟ ΝΑ έχει κάποιος να αντιμετωπίσει έναν ‘πονηρό καιρό [καιρό συμφοράς, ΜΝΚ]’ μπορεί να είναι πολύ δύσκολο. (Ψαλμός 37:18, 19) Αυτός ο καιρός μπορεί να έρθει με τη μορφή της προχωρημένης ηλικίας και των αδυναμιών που τη συνοδεύουν. Μερικά άτομα μπαίνουν σε καιρό συμφοράς όταν υποφέρουν από σοβαρές, μακρόχρονες αρρώστιες. Μπορεί να αισθάνονται ότι η ασθένειά τους ελέγχει τη ζωή τους, εξουσιάζοντας όλες τις σκέψεις και τις πράξεις τους.
Ωστόσο, είναι καθησυχαστικό να θυμόμαστε ότι ο Ιεχωβά προσέχει όλους τους δούλους του. Η καρδιά του Ιεχωβά χαίρεται όταν οι αφοσιωμένοι δούλοι του συνεχίζουν να εκδηλώνουν οσιότητα και σοφία παρά τα γηρατειά, τις αρρώστιες ή άλλες δύσκολες καταστάσεις. (2 Χρονικών 16:9α· Παροιμίαι 27:11) Ο Βασιλιάς Δαβίδ μάς διαβεβαιώνει: ‘Ο Ιεχωβά είναι πλησίον πάντων των επικαλουμένων αυτόν· . . . και της κραυγής αυτών εισακούει’. Ναι, αυτός γνωρίζει τον αγώνα τους· τους ενισχύει με το πνεύμα του. ‘Και θα τους σώσει’. Τους θυμάται και τους βοηθάει να υπομένουν. (Ψαλμός 145:18, 19) Αλλά τι θα πούμε για εμάς; Θυμόμαστε εμείς, όπως ο Ιεχωβά, τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους;
Οι αδυναμίες που οφείλονται σε αρρώστιες ή σε γηρατειά αποτελούν πραγματικότητες της ζωής σε αυτό το παρόν σύστημα. Είναι γεγονότα με τα οποία πρέπει να αγωνιζόμαστε μέχρι ο Ιεχωβά να εκπληρώσει το σκοπό του για τη γη και την ανθρωπότητα. Σήμερα, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ζουν μέχρι μια αρκετά προχωρημένη ηλικία· έτσι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων είναι εξοικειωμένοι με τις αδυναμίες που επιφέρει αυτή. Επιπρόσθετα, πολλά άτομα, ενώ είναι ακόμα νέα, πλήττονται από ατυχήματα ή ασθένειες που απειλούν τη ζωή ή προκαλούν αναπηρίες. Μέχρι να παρέλθει αυτός ο παλιός κόσμος, οι αρρώστιες και τα γηρατειά θα συνεχίσουν να αποτελούν πάρα πολύ μεγάλες προκλήσεις.
Πόσο εκτιμούμε τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους μας οι οποίοι συνεχίζουν να είναι παραδείγματα ‘της κακοπάθησης και της άσκησης υπομονής’! Ναι, ‘αποκαλούμε ευτυχισμένους εκείνους που έχουν υπομείνει’. (Ιακώβου 5:10, 11, ΜΝΚ) Πολλοί ηλικιωμένοι των οποίων οι δυνάμεις έχουν τώρα μειωθεί έχουν συμμετάσχει επί δεκαετίες στη διδασκαλία, στην εκπαίδευση και στη διάπλαση εκείνων που τώρα αναλαμβάνουν την ηγεσία στην εκκλησία. Μερικοί ηλικιωμένοι, επίσης, χαίρονται που βλέπουν τα παιδιά τους να συμμετέχουν στην ολοχρόνια διακονία.—Ψαλμός 71:17, 18· 3 Ιωάννου 4.
Με παρόμοιο τρόπο, εκτιμούμε εκείνους από ανάμεσά μας που είναι σοβαρά άρρωστοι και εντούτοις, παρά τα παθήματά τους, καταφέρνουν να μας ενθαρρύνουν μέσω της πιστότητάς τους. Όταν αυτοί δίνουν απόδειξη για την ελπίδα τους, χωρίς να αμφιταλαντεύονται, το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικό και ενισχυτικό για την πίστη. Η ειρήνη διάνοιας και η ικανοποίηση που απολαμβάνουν αποκαλύπτουν μια πίστη που αξίζει πραγματικά να τη μιμηθούμε.
Είναι συνταρακτικό το να προσβληθεί κάποιο άτομο ξαφνικά από καρκίνο, να πάθει εγκεφαλικό ή κάτι άλλο που αλλάζει ολοκληρωτικά τη ζωή του. Αποτελεί επίσης σκληρή δοκιμή για τους γονείς το να βλέπουν τα παιδιά τους να αρρωσταίνουν ή να υποφέρουν ως αποτέλεσμα κάποιου ατυχήματος. Τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι για να βοηθήσουν; Οποιοσδήποτε τέτοιος καιρός συμφοράς αποτελεί δοκιμή για όλη τη Χριστιανική αδελφότητα. Είναι μια ευκαιρία να δείξουμε ότι ‘ο αληθινός σύντροφος είναι αδελφός που γεννιέται για τότε που υπάρχει θλίψη’. (Παροιμίαι 17:17, ΜΝΚ) Φυσικά, δεν μπορούν όλοι οι άρρωστοι και οι ηλικιωμένοι να περιμένουν να λάβουν προσωπική βοήθεια από κάθε μέλος της εκκλησίας ξεχωριστά. Αλλά ο Ιεχωβά θα εξασφαλίσει ώστε μέσω του πνεύματός του να υποκινηθούν πολλά άτομα να βοηθήσουν με διάφορους τρόπους. Επίσης, οι πρεσβύτεροι θα είναι άγρυπνοι για να βεβαιώνονται ότι κανένας δεν παραβλέπεται.—Βλέπε Έξοδος 18:17, 18.
Προσπαθήστε να Καταλάβετε
Στην προσπάθειά σας να βοηθήσετε κάποιον, είναι σημαντικό να έχετε καλή επικοινωνία, και αυτό απαιτεί χρόνο, υπομονή και συμπάθεια. Ως βοηθός, φυσικά επιθυμείτε να ‘ενισχύσετε με το στόμα’· αλλά να ακούτε προσεκτικά προτού μιλήσετε ή ενεργήσετε, ειδάλλως μπορεί να καταλήξετε να γίνετε ‘άθλιος παρηγορητής’.—Ιώβ 16:2, 5.
Μερικές φορές θα είναι δύσκολο για τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους να κρύψουν την απογοήτευσή τους. Πολλοί από αυτούς έτρεφαν την ελπίδα να ζήσουν για να περάσουν τη μεγάλη θλίψη, και τώρα αισθάνονται ότι έχουν εμπλακεί σε έναν αγώνα με το χρόνο, έναν αγώνα που δεν νιώθουν σίγουροι ότι θα τον κερδίσουν. Επίσης, η κατάστασή τους συχνά τους κουράζει και τους κάνει ανήσυχους. Για να κρατήσει κάποιος την πίστη του ζωντανή και ισχυρή χρειάζεται αγώνας, ειδικά όταν δεν μπορεί να εκπληρώσει την επιθυμία της καρδιάς του να έχει πλήρη συμμετοχή στη Χριστιανική διακονία. Ένας Χριστιανός πρεσβύτερος επισκέφτηκε μια ηλικιωμένη αδελφή· όταν προσευχήθηκε μαζί της ζήτησε από τον Ιεχωβά να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας. Μετά την προσευχή παρατήρησε ότι η αδελφή έκλαιγε. Εκείνη του εξήγησε ότι ένιωθε πως χρειαζόταν ιδιαίτερη συγχώρηση από τον Ιεχωβά επειδή δεν μπορούσε πια να συμμετέχει στο κήρυγμα από σπίτι σε σπίτι. Ναι, τα αισθήματα ανικανότητας ή ανεπάρκειας, αν και συχνά είναι αδικαιολόγητα, μπορούν να φέρουν μεγάλη λύπη στην καρδιά ενός ατόμου.
Να ξέρετε ότι η ανησυχία και η εξάντληση μπορεί να επηρεάσουν τη διανοητική ισορροπία. Εξαιτίας των αδυναμιών που φέρνουν τα γηρατειά ή της πίεσης που προκαλεί κάποια εξουθενωτική αρρώστια, το άτομο μπορεί να νιώθει ότι ο Ιεχωβά το έχει εγκαταλείψει, και πιθανώς να λέει: «Τι έκανα; Γιατί να μου συμβεί εμένα αυτό;» Θυμηθείτε τα λόγια του εδαφίου Παροιμίαι 12:25, ΜΝΚ: ‘Η αγχώδης μέριμνα στην καρδιά του ανθρώπου την κάνει να λυγίζει, ο καλός όμως λόγος την ευφραίνει’. Προσπαθήστε να βρείτε καλά λόγια που θα παρηγορήσουν. Τα ηλικιωμένα άτομα που υποφέρουν μπορεί ακόμα, όπως έκανε ο Ιώβ, να εκφράσουν την επιθυμία να πεθάνουν. Αυτό δεν πρέπει να σας σοκάρει· προσπαθήστε να καταλάβετε. Τέτοιου είδους παράπονα δεν αποτελούν κατ’ ανάγκη απόδειξη έλλειψης πίστης ή εμπιστοσύνης. Ο Ιώβ προσευχήθηκε να ‘κρυβόταν στον τάφο’, εντούτοις τα λόγια που είπε αμέσως έπειτα από εκείνη την έκφραση αποκαλύπτουν τη στερεή πίστη που είχε ότι ο Ιεχωβά αργότερα θα τον ανάσταινε. Η ισχυρή πίστη παρέχει τη δυνατότητα σε κάποιον να υφίσταται οδυνηρές και καταθλιπτικές περιόδους και ωστόσο να εξακολουθεί να παραμένει κοντά στον Ιεχωβά.—Ιώβ 14:13-15.
Να Αποδίδετε Τιμή στους Αρρώστους και στους Ηλικιωμένους
Το να συμπεριφερόμαστε στους αρρώστους και στους ηλικιωμένους με τιμή και αξιοπρέπεια είναι ύψιστης σπουδαιότητας. (Ρωμαίους 12:10) Αν αυτοί δεν ανταποκρίνονται τόσο γρήγορα όσο παλιά ή αν δεν μπορούν να κάνουν όσα έκαναν παλιά, μη χάνετε την υπομονή σας. Μη βιαστείτε να επέμβετε και να αναλάβετε εσείς τον έλεγχο. Άσχετα με το πόσο καλοπροαίρετοι μπορεί να είμαστε, αν συμπεριφερόμαστε με καταδυναστευτικό και αυταρχικό τρόπο, αυτό πάντοτε στερεί την αυτοεκτίμηση του άλλου ατόμου. Σε μια διδακτορική διατριβή η οποία δημοσιεύτηκε το 1988, μια ερευνήτρια, η Γιέτε Ίνγκασλεου, εξήγησε τι θεωρούσε μια ομάδα 85χρονων ως πιο σημαντικό για την ποιότητα της ζωής τους: «Έδωσαν άμεση προτεραιότητα σε τρεις τομείς: στο να είναι μαζί με συγγενείς· στην καλή υγεία· και τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, στο να είναι σε θέση να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις». Προσέξτε ότι τον πατριάρχη Ιακώβ δεν τον κατεύθυναν οι γιοι του όταν είχε γεράσει· οι επιθυμίες του γίνονταν σεβαστές.—Γένεσις 47:29, 30· 48:17-20.
Επίσης, πρέπει να συμπεριφερόμαστε με αξιοπρέπεια σε εκείνους που είναι άρρωστοι. Κάποιος πρεσβύτερος έχασε την ικανότητα που είχε να μιλάει, να διαβάζει και να γράφει εξαιτίας ενός λάθους που έγινε στη διάρκεια μιας εγχείρησης. Αυτό ήταν ένα σκληρό χτύπημα, αλλά οι συμπρεσβύτεροί του αποφάσισαν να κάνουν ό,τι μπορούσαν για να τον εμποδίσουν να νιώθει άχρηστος. Τώρα του διαβάζουν όλη την αλληλογραφία της εκκλησίας και τον περιλαμβάνουν στο σχεδιασμό άλλων εκκλησιαστικών ζητημάτων. Στις συναθροίσεις των πρεσβυτέρων, προσπαθούν να διαπιστώσουν ποια είναι η γνώμη του. Του λένε ότι εξακολουθούν να τον θεωρούν συμπρεσβύτερό τους και ότι εκτιμούν την παρουσία του. Στη Χριστιανική εκκλησία, όλοι μας μπορούμε να καταβάλλουμε προσπάθειες ώστε κανένας άρρωστος ή ηλικιωμένος να μη νιώθει ‘απορριμμένος’ ή παραπεταμένος.—Ψαλμός 71:9.
Βοήθεια για την Απόκτηση Πνευματικής Δύναμης
Όλοι μας χρειαζόμαστε πνευματική τροφή για να διατηρήσουμε την πίστη μας ζωντανή και ισχυρή. Γι’ αυτό μας δίνεται η ενθάρρυνση να διαβάζουμε σε καθημερινή βάση την Αγία Γραφή καθώς επίσης έντυπα που βασίζονται στην Αγία Γραφή και να συμμετέχουμε με ζήλο στις Χριστιανικές συναθροίσεις και στις δραστηριότητες του έργου κηρύγματος. Συχνά, οι άρρωστοι και οι ηλικιωμένοι χρειάζονται βοήθεια για να το επιτύχουν αυτό, και είναι σημαντικό να γίνεται ό,τι είναι ρεαλιστικό στη δική τους, συγκεκριμένη περίπτωση. Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς μπορούν ακόμα να παρακολουθούν συναθροίσεις αν τους μεταφέρει κάποιος και αν τους δοθεί λίγη βοήθεια στην Αίθουσα Βασιλείας. Το να παρακολουθούν τέτοιες συναθροίσεις δίνει μεγάλη ενθάρρυνση στην εκκλησία. Η υπομονή τους είναι ενθαρρυντική και ενισχύει την πίστη.
Σε πολλές περιπτώσεις οι άρρωστοι και οι ηλικιωμένοι μπορούν επίσης να έχουν γεμάτη νόημα συμμετοχή στη Χριστιανική διακονία. Μερικούς μπορούμε να τους πάρουμε στο αυτοκίνητό μας για ομαδική μαρτυρία, και εκείνοι, χωρίς αμφιβολία, θα νιώσουν αναζωογονημένοι αν μπορέσουν να κάνουν λίγες επισκέψεις. Όταν αυτό δεν είναι πλέον δυνατόν, μπορούν να βρουν χαρά με το να δίνουν μαρτυρία ανεπίσημα σε άτομα με τα οποία έρχονται σε επαφή. Μια αδελφή, η οποία είχε προσβληθεί από καρκίνο, αποφάσισε να δαπανήσει όση ζωή τής απέμενε, καταβάλλοντας ιδιαίτερη προσπάθεια για την πρόοδο των καλών νέων. Το τολμηρό της κήρυγμα αποτέλεσε ενθάρρυνση για όλους. Εκείνη σχεδίασε ακόμα και την ίδια της την κηδεία προκειμένου να δοθεί θαυμάσια μαρτυρία σε κοσμικούς συγγενείς, συναδέλφους και γείτονες. Έτσι, οι καταθλιπτικές καταστάσεις που αντιμετώπιζε ‘κατέληξαν στην πρόοδο του ευαγγελίου’, και η αποφασιστικότητά της να εκδηλώνει πίστη και πεποίθηση έδωσαν στις τελευταίες μέρες της ιδιαίτερο νόημα.—Φιλιππησίους 1:12-14.
Είναι καλό να βοηθάμε τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους να ενισχυθούν πνευματικά. Οικογένειες μπορούν να τους προσκαλούν να συμμετάσχουν στην αναψυχή που θα έχουν διευθετήσει κάποια βραδιά για την οικογένεια, ή μπορούν κάπου κάπου να διευθετούν να κάνουν μέρος της οικογενειακής τους μελέτης στο σπίτι κάποιου ατόμου που δεν μπορεί να βγει έξω. Μια μητέρα πήγαινε τα δυο μικρότερα παιδιά της στο σπίτι μιας μεγαλύτερης αδελφής για να διαβάζουν το Βιβλίο μου με τις Βιβλικές Ιστορίες μαζί της. Αυτό έκανε την ηλικιωμένη αδελφή ευτυχισμένη, και τα παιδιά απολάμβαναν την προσοχή που τους έδινε.
Ωστόσο, υπάρχουν φορές που ένα ασθενικό άτομο δεν πρέπει να αναστατώνεται υπερβολικά, και τότε ίσως είναι καλύτερα, κάπου κάπου, να διαβάζετε δυνατά σε τέτοια άτομα ορισμένα πράγματα. Να θυμάστε όμως ότι, αν κάποιος είναι πολύ αδύναμος σωματικά για να συμμετάσχει σε μια συζήτηση, αυτός μπορεί να εξακολουθεί να χρειάζεται και να επιθυμεί κάποια πνευματική συναναστροφή. Μπορούμε να προσευχόμαστε μαζί με τέτοια άτομα, να τους διαβάζουμε ή να τους αφηγούμαστε εμπειρίες· αλλά θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί να μη μένουμε περισσότερο από όσο μπορούν να αντέξουν.
Υπάρχει μια ιερή υπηρεσία που τα περισσότερα άρρωστα και ηλικιωμένα άτομα μπορούν ακόμα να εκτελέσουν: η προσευχή για τους άλλους. Οι πρώτοι μαθητές έδιναν μεγάλη σημασία σε αυτή τη διακονία. Σε κάποια περίπτωση μοίρασαν το φορτίο του έργου στην εκκλησία με τέτοιον τρόπο ώστε να μπορούν οι απόστολοι να συγκεντρώνονται στην προσευχή. Ο πιστός Επαφράς αναφέρεται ότι ‘αγωνιζόταν πάντοτε για άλλους στις προσευχές του’. (Κολοσσαείς 4:12· Πράξεις 6:4) Αυτού του είδους η προσευχή είναι πάρα πολύ σημαντική και ωφέλιμη.—Λουκάς 2:36-38· Ιακώβου 5:16, ΜΝΚ.
Ο Ιεχωβά θυμάται τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους και τους φροντίζει στον καιρό της συμφοράς τους. Δικαιολογημένα περιμένει ότι και εμείς επίσης θα σκεφτόμαστε τι μπορούμε να κάνουμε για να τους βοηθάμε και να τους υποστηρίζουμε. Το ενδιαφέρον που δείχνουμε αντανακλά την αποφασιστικότητά μας να κρατήσουμε τη δική μας ακεραιότητα. Μάλιστα, χαιρόμαστε όταν σκεφτόμαστε τα λόγια του Βασιλιά Δαβίδ: ‘Γινώσκει ο Ιεχωβά τας ημέρας των αμέμπτων· και η κληρονομία αυτών θέλει είσθαι εις τον αιώνα’.—Ψαλμός 37:18.
[Πλαίσιο στη σελίδα 28]
Να Δίνετε Πρακτική Βοήθεια με Κατανόηση
ΟΙ ΦΙΛΟΙ και οι συγγενείς θα πρέπει να αποκτήσουν στοιχειώδη αλλά σωστή γνώση σχετικά με το πώς να φροντίζουν για τους αρρώστους και τους ηλικιωμένους. Πάνω από όλα, μπορούν να τους ενθαρρύνουν να διατηρούν μια θετική στάση απέναντι στη ζωή, να τους κάνουν να αισθάνονται ότι είναι απαραίτητοι και ότι χαίρουν εκτίμησης, καθώς επίσης να έχουν ένα αίσθημα αυτοσεβασμού. Έτσι, η ποιότητα της ζωής τους θα παραμείνει σε επίπεδο που θα διατηρήσει τη χαρά τους σε σχέση με τον Ιεχωβά, παρά τους πόνους και τις στενοχώριες τους. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί Μάρτυρες του Ιεχωβά ζουν μέχρι τα βαθιά γηρατειά. Ένας ουσιαστικός παράγοντας που συντελεί σε αυτό είναι χωρίς αμφιβολία το ζωντανό ενδιαφέρον τους για την ελπίδα που βρίσκεται μπροστά τους, η λαμπρή διανοητική διάθεσή τους και η συμμετοχή τους στις δραστηριότητες της Βασιλείας στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν. Ο τέως πρόεδρος της Εταιρίας Σκοπιά Φρέντερικ Γ. Φρανς, ο οποίος πέθανε ήσυχα στο 100ό έτος της ηλικίας του, έπειτα από μια χαρωπά παραγωγική ζωή, ήταν ένα θαυμάσιο παράδειγμα αυτού του γεγονότος.—Παράβαλε 1 Χρονικών 29:28.
Γενικά, το να δίνεται προσοχή στα βασικά ζητήματα της καθημερινής φροντίδας μπορεί να περιλαμβάνει πολλά πράγματα: καλή υγιεινή, κατάλληλη διατροφή, επαρκή λήψη υγρών και αλατιού, λογική άσκηση, καθαρό αέρα, απαλό μασάζ και ενθαρρυντική συζήτηση. Η κατάλληλη διατροφή μπορεί να συμβάλει σε καλύτερη ακοή, όραση, διανοητική λειτουργία και σωματική ευεξία, καθώς επίσης σε μεγαλύτερη αντίσταση στις ασθένειες. Για τα ηλικιωμένα άτομα το απλό ζήτημα της κατάλληλης διατροφής και των πολλών υγρών μπορεί να σημάνει για αυτούς το αν θα βρίσκονται σε καλή κατάσταση ή αν θα πάσχουν από γεροντική άνοια. Το να βρείτε ποιος τύπος σωματικής άσκησης ταιριάζει στο άτομο μπορεί να απαιτήσει κάποια σκέψη. Μια αδελφή που πηγαίνει και διαβάζει σε μια ηλικιωμένη και σχεδόν τυφλή αδελφή αρχίζει και τελειώνει κάθε εβδομαδιαία επίσκεψή της χορεύοντας απαλά ολόγυρα στο δωμάτιο με την αδελφή. Το μαγνητόφωνο είναι πάντοτε έτοιμο με επιλεγμένη μουσική, και οι δυο τους απολαμβάνουν αυτή την «άσκηση».
Σε πολλές χώρες, οι οργανώσεις παροχής βοήθειας μπορούν να παράσχουν πολύτιμη πρακτική βοήθεια και να δώσουν πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με ιδιάζουσες καταστάσεις και το πώς να τις αντιμετωπίσετε. (Φυσικά, ένας Χριστιανός θα πρέπει πάντοτε να φροντίζει να μην παρασυρθεί σε δραστηριότητες που θα μπορούσαν να τον αποσπάσουν από την πραγματική Χριστιανική διακονία μας). Μερικές φορές μπορεί να δοθεί βοήθεια με τη μορφή ενοικίασης ενός νοσοκομειακού κρεβατιού, βαδιστικών υποστηριγμάτων, ναρθήκων, αναπηρικού καροτσιού, ακουστικών και ούτω καθεξής. Εφόσον πολλοί ηλικιωμένοι αισθάνονται ότι δεν χρειάζονται τίποτα ή ότι δεν αξίζει τον κόπο να αποκτήσουν τέτοια καινούρια πράγματα, οι συγγενείς πρέπει συχνά να τους δίνουν σωστή συμβουλή ή ακόμα να χρησιμοποιούν πειστικότητα. Ένα πρακτικό χερούλι για την πόρτα του μπάνιου μπορεί να φέρει περισσότερη πραγματική χαρά από ό,τι ένα μπουκέτο λουλούδια.
Η φροντίδα των ηλικιωμένων μπορεί να προκαλέσει μεγάλη διανοητική πίεση, ιδιαίτερα αν το άτομο πάθει γεροντική άνοια. Η γεροντική άνοια συχνά εμφανίζεται με ύπουλο τρόπο. Κάποιος μπορεί να προσπαθήσει να την εξουδετερώσει με το να μην αφήνει τον ασθενή να παραμένει αδρανής χωρίς λόγο. Το άτομο που πάσχει από γεροντική άνοια μπορεί ξαφνικά να θυμώσει εναντίον κάποιου με τον οποίο ήταν πολύ δεμένος. Οι συγγενείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το άτομο που γερνάει μπορεί ακόμα και να ξεχάσει όλα όσα έχουν να κάνουν με την αλήθεια—λυπηρό επακόλουθο του κλονισμού της σωματικής υγείας και όχι απόδειξη απώλειας της πίστης.
Αν ο ασθενής βρίσκεται στο νοσοκομείο ή σε κάποιο γηροκομείο, είναι αναγκαίο να υπάρχει καλή επαφή με το προσωπικό ώστε τα μέλη του να ξέρουν τι να κάνουν σε σχέση με τα γενέθλια, τα Χριστούγεννα και άλλες κοσμικές γιορτές. Αν είναι απαραίτητο να γίνει κάποια εγχείρηση, οι συγγενείς μπορούν να εξηγήσουν και να τεκμηριώσουν τις απόψεις που έχει ο ασθενής σχετικά με τη μετάγγιση αίματος.