Είναι η Νηστεία Κάτι το Ξεπερασμένο;
«ΝΗΣΤΕΥΩ κάθε Δευτέρα από τότε που ήμουν έφηβη», λέει η Μρουντούλαμπεν, μια ευκατάστατη 78χρονη Ινδή. Αυτό ήταν μέρος της λατρείας της, ένας τρόπος για να εξασφαλίσει την επιτυχία του γάμου της, την υγεία των παιδιών της καθώς και την προστασία του συζύγου της. Τώρα που έχει χηρέψει, εξακολουθεί να νηστεύει τις Δευτέρες προκειμένου να έχει καλή υγεία και να ευημερούν τα παιδιά της. Όπως εκείνη, έτσι και οι περισσότερες Ινδουίστριες καθιστούν τις τακτικές νηστείες μέρος της ζωής τους.
Ο Πρακάς, ένας μεσήλικος επιχειρηματίας που ζει σε κάποιο προάστιο της Μουμπάι (Βομβάη) στην Ινδία, λέει ότι νηστεύει κάθε χρόνο τις Δευτέρες του μήνα Σάβαν (Σραβάνα). Αυτός ο μήνας του Ινδουιστικού ημερολογίου έχει ιδιαίτερη σημασία από θρησκευτικής πλευράς. Ο Πρακάς εξηγεί: «Άρχισα να το κάνω αυτό για θρησκευτικούς λόγους, αλλά τώρα έχω ένα επιπρόσθετο κίνητρο να συνεχίσω για λόγους υγείας. Επειδή ο μήνας Σάβαν πέφτει στο τέλος των μουσώνων, δίνει στο σώμα μου την ευκαιρία να καθαριστεί από ασθένειες που πλήττουν κατά την περίοδο των βροχών».
Μερικοί πιστεύουν ότι η νηστεία βοηθάει το άτομο σωματικά, διανοητικά και πνευματικά. Για παράδειγμα, η Διεθνής Εγκυκλοπαίδεια του Γκρόλιερ (Grolier International Encyclopedia) αναφέρει: «Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες υποδηλώνουν ότι η νηστεία μπορεί να συντελέσει στην καλή υγεία και, όταν γίνεται προσεκτικά, μπορεί να οδηγήσει σε κατάσταση αυξημένης συνειδητότητας και ευαισθησίας». Λέγεται ότι ο φιλόσοφος Πλάτων νήστευε επί δέκα ημέρες ή περισσότερο και ότι ο μαθηματικός Πυθαγόρας υποχρέωνε τους μαθητές του να νηστέψουν πριν τους διδάξει.
Για μερικούς, νηστεία σημαίνει πλήρη αποχή από τροφή και νερό για κάποιο προσδιορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ άλλοι πίνουν υγρά κατά τη διάρκεια της νηστείας. Πολλοί θεωρούν ότι το να παραλείπουν ορισμένα γεύματα ή το να απέχουν από κάποιο συγκεκριμένο είδος τροφής αποτελεί νηστεία. Αλλά η μακρόχρονη νηστεία χωρίς επίβλεψη μπορεί να είναι κάτι το παρακινδυνευμένο. Ο δημοσιογράφος Πάρουλ Σεθ λέει ότι, αφού το σώμα χρησιμοποιήσει το απόθεμα των υδατανθράκων, στη συνέχεια μετατρέπει τις μυϊκές πρωτεΐνες σε γλυκόζη και κατόπιν στρέφεται στο λίπος του σώματος. Η μετατροπή του λίπους σε γλυκόζη απελευθερώνει τοξικά παράγωγα που ονομάζονται κετονικά σώματα. Καθώς αυτά συσσωρεύονται, κινούνται προς τον εγκέφαλο και επιφέρουν βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστημα. «Σε αυτή την περίπτωση η νηστεία γίνεται επικίνδυνη», λέει ο Σεθ. «Μπορείτε να πάθετε σύγχυση, να χάσετε τον προσανατολισμό σας και να υποστείτε ακόμη χειρότερα πράγματα. . . . [Μπορεί] να προκαλέσει κώμα και τελικά το θάνατο».
Ένα Μέσο και μια Τελετουργία
Η νηστεία έχει χρησιμοποιηθεί ως ισχυρό μέσο για την επίτευξη πολιτικών ή κοινωνικών στόχων. Ένα διακεκριμένο άτομο που χρησιμοποιούσε αυτό το όπλο ήταν ο Μοχάντας Κ. Γκάντι στην Ινδία. Καθώς εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι έτρεφαν μεγάλη εκτίμηση για αυτόν, χρησιμοποίησε τη νηστεία με σκοπό να ασκήσει ισχυρή επιρροή στις μάζες των Ινδουιστών της Ινδίας. Περιγράφοντας το αποτέλεσμα της νηστείας που έκανε με σκοπό την επίλυση κάποιας διένεξης μεταξύ των εργατών και των ιδιοκτητών μιας βιομηχανίας, ο Γκάντι είπε: «Το τελικό αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα καλής θέλησης μεταξύ όλων όσων περιλαμβάνονταν. Η καρδιά των ιδιοκτητών συγκινήθηκε . . . Η απεργία λύθηκε αφού είχα νηστέψει μόνο τρεις ημέρες». Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Νέλσον Μαντέλα, συμμετείχε σε μια πενθήμερη απεργία πείνας κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του ως πολιτικός κρατούμενος.
Η πλειονότητα, όμως, εκείνων που έχουν τη συνήθεια να νηστεύουν το κάνουν αυτό για θρησκευτικούς λόγους. Η νηστεία αποτελεί εξέχουσα τελετουργία του Ινδουισμού. Ορισμένες ημέρες, λέει το βιβλίο Νηστείες και Γιορτές της Ινδίας (Fast and Festivals of India), «τηρείται ολική νηστεία . . . πλήρης αποχή ακόμη και από το νερό. Τόσο άντρες όσο και γυναίκες τηρούν αυστηρή νηστεία . . . για να εξασφαλίσουν ευτυχία, ευημερία και συγχώρηση παραπτωμάτων και αμαρτιών».
Η νηστεία τηρείται ευρέως στο Ζαϊνισμό. Η εφημερίδα Δε Σάντεϊ Τάιμς οβ Ίντια Ριβιού (The Sunday Times of India Review) αναφέρει: «Ένας Ζαϊνιστής [σοφός] από τη Βομβάη [Μουμπάι] έπινε μόνο δύο ποτήρια βρασμένο νερό την ημέρα—επί 201 ημέρες. Έχασε 33 κιλά». Μερικοί νηστεύουν ακόμη και μέχρι του σημείου να λιμοκτονήσουν, με την πεποίθηση ότι αυτό θα τους φέρει σωτηρία.
Για όλους γενικά τους ενήλικους που ασκούν τον Ισλαμισμό, η νηστεία είναι υποχρεωτική το μήνα του Ραμαζανιού. Δεν επιτρέπεται να πίνουν καθόλου νερό ή να λαβαίνουν τροφή από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου επί έναν ολόκληρο μήνα. Αν κάποιος είναι άρρωστος ή ταξιδεύει κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα, τότε πρέπει να αναπληρώσει τις ημέρες της νηστείας. Η Σαρακοστή πριν από το Πάσχα είναι καιρός νηστείας για μερικά άτομα του Χριστιανικού κόσμου, και πολλά θρησκευτικά τάγματα τηρούν νηστείες σε άλλες καθορισμένες ημέρες.
Η νηστεία ασφαλώς δεν έχει εκλείψει. Εφόσον αποτελεί μέρος τόσο πολλών θρησκειών, μπορεί να αναρωτηθούμε: Είναι η νηστεία κάτι που το απαιτεί ο Θεός; Υπάρχουν περιστάσεις κατά τις οποίες οι Χριστιανοί μπορεί να αποφασίσουν να νηστέψουν; Θα μπορούσε να είναι ωφέλιμο κάτι τέτοιο; Το επόμενο άρθρο θα εξετάσει αυτά τα ερωτήματα.
[Εικόνα στη σελίδα 3]
Ο Ζαϊνισμός θεωρεί ότι η νηστεία είναι μια οδός που οδηγεί στη σωτηρία της ψυχής
[Εικόνα στη σελίδα 4]
Ο Γκάντι χρησιμοποίησε τη νηστεία ως ισχυρό μέσο για την επίτευξη πολιτικών ή κοινωνικών στόχων
[Εικόνα στη σελίδα 4]
Στον Ισλαμισμό, η νηστεία είναι υποχρεωτική το μήνα του Ραμαζανιού
[Ευχαριστίες]
Garo Nalbandian