Ευτυχία—Άπιαστος Στόχος
Ο ΘΥΜΟΣ, η ανησυχία και η κατάθλιψη αποτελούν εδώ και πολύ καιρό αντικείμενο επιστημονικής εξέτασης. Τα τελευταία χρόνια, όμως, κορυφαίοι επιστήμονες επικεντρώνουν την έρευνά τους σε μια θετική και επιθυμητή ανθρώπινη εμπειρία—την ευτυχία.
Πώς θα μπορούσαν να είναι οι άνθρωποι πιο ευτυχισμένοι; Μήπως αν ήταν νεότεροι, πλουσιότεροι, υγιέστεροι, ψηλότεροι ή λεπτότεροι; Ποιο είναι το κλειδί της γνήσιας ευτυχίας; Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα. Λαβαίνοντας υπόψη τη γενική αποτυχία στην εξεύρεση της ευτυχίας, μερικοί ίσως θα θεωρούσαν ότι είναι πολύ ευκολότερο να απαντήσουν στο τι δεν είναι το κλειδί της ευτυχίας.
Επί αρκετό καιρό, κορυφαίοι ψυχολόγοι σύστηναν ως το κλειδί της ευτυχίας μια φιλοσοφία που έχει επίκεντρό της τον εαυτό μας. Πρότρεπαν τους δυστυχισμένους ανθρώπους να εστιάσουν την προσοχή τους αποκλειστικά και μόνο στην ικανοποίηση των ατομικών τους αναγκών. Ελκυστικές φράσεις όπως «να είσαι ο εαυτός σου», «πλησίασε τον εαυτό σου» και «ανακάλυψε τον εαυτό σου» έχουν χρησιμοποιηθεί στην ψυχοθεραπεία. Εντούτοις, μερικοί από τους ίδιους εκείνους ειδικούς που προωθούσαν αυτή τη νοοτροπία συμφωνούν τώρα ότι μια τέτοια εγωκεντρική στάση δεν φέρνει διαρκή ευτυχία. Ο εγωισμός φέρνει αναπόφευκτα πόνο και δυστυχία. Η ιδιοτέλεια δεν είναι το κλειδί της ευτυχίας.
Το Κλειδί της Δυστυχίας
Εκείνοι που αναζητούν την ευτυχία στο κυνήγι των απολαύσεων ψάχνουν σε λάθος μέρος. Εξετάστε το παράδειγμα του σοφού Βασιλιά Σολομώντα στον αρχαίο Ισραήλ. Στο βιβλίο του Εκκλησιαστή στην Αγία Γραφή, ο ίδιος εξηγεί: «Ό,τι ζήτησαν τα μάτια μου δεν τους το στέρησα. Δεν εμπόδισα την καρδιά μου από κανένα είδος χαράς, γιατί η καρδιά μου ευφραινόταν με όλη τη σκληρή εργασία μου, και αυτό ήταν η μερίδα μου από όλη τη σκληρή εργασία μου». (Εκκλησιαστής 2:10) Ο Σολομών έχτισε σπίτια για τον εαυτό του, φύτεψε αμπέλια και έκανε κήπους, πάρκα και δεξαμενές νερού για τον εαυτό του. (Εκκλησιαστής 2:4-6) Κάποτε ρώτησε: «Ποιος τρώει και ποιος πίνει καλύτερα από ό,τι εγώ;» (Εκκλησιαστής 2:25) Τον ψυχαγωγούσαν οι καλύτεροι τραγουδιστές και μουσικοί και απολάμβανε τη συντροφιά των πιο όμορφων γυναικών της χώρας.—Εκκλησιαστής 2:8.
Το σημείο είναι ότι ο Σολομών δεν είπε ποτέ όχι σε ό,τι έφερνε ευχαρίστηση. Σε ποιο συμπέρασμα κατέληξε έπειτα από τις άφθονες απολαύσεις που είχε στη ζωή του; Ο ίδιος είπε: «Και εγώ στράφηκα προς όλα τα έργα μου τα οποία είχαν κάνει τα χέρια μου και προς τη σκληρή εργασία που είχα εργαστεί σκληρά να επιτελέσω, και ορίστε! τα πάντα ήταν ματαιότητα και κυνήγι του ανέμου και δεν υπήρχε τίποτα το πλεονεκτικό κάτω από τον ήλιο».—Εκκλησιαστής 2:11.
Τα συμπεράσματα του σοφού βασιλιά παραμένουν ακριβή μέχρι σήμερα. Πάρτε για παράδειγμα μια πλούσια χώρα όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, οι Αμερικανοί ουσιαστικά έχουν διπλασιάσει τον αριθμό των υλικών τους αποκτημάτων, λόγου χάρη των αυτοκινήτων και των τηλεοράσεών τους. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς σε θέματα ψυχικής υγείας, οι Αμερικανοί δεν έχουν γίνει πιο ευτυχισμένοι. Σύμφωνα με μια πηγή, «την ίδια περίοδο, ο αριθμός εκείνων που έχουν πάθει κατάθλιψη ανέβηκε στα ύψη. Οι αυτοκτονίες εφήβων έχουν τριπλασιαστεί. Το ποσοστό των διαζυγίων έχει διπλασιαστεί». Πρόσφατα, οι ερευνητές κατέληξαν σε παρόμοια συμπεράσματα έπειτα από μελέτες που έκαναν σε περίπου 50 διαφορετικές χώρες για να εξακριβώσουν τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο χρήμα και στην ευτυχία. Με απλά λόγια, δεν μπορείτε να αγοράσετε την ευτυχία.
Αντιθέτως, το κυνήγι του πλούτου θα μπορούσε κατάλληλα να ονομαστεί το κλειδί της δυστυχίας. Ο απόστολος Παύλος προειδοποίησε: «Εκείνοι που είναι αποφασισμένοι να πλουτίσουν πέφτουν σε πειρασμό και παγίδα και πολλές ανόητες και βλαβερές επιθυμίες, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους σε καταστροφή και απώλεια. Διότι η φιλαργυρία είναι ρίζα κάθε είδους κακών πραγμάτων, και επιδιώκοντάς την μερικοί έχουν παροδηγηθεί από την πίστη και έχουν μαχαιρώσει παντού τον εαυτό τους με πολλούς πόνους».—1 Τιμόθεο 6:9, 10.
Τα πλούτη, η υγεία, τα νιάτα, η ομορφιά, η δύναμη, ή οποιοσδήποτε συνδυασμός τέτοιων παραγόντων, δεν μπορούν να εγγυηθούν διαρκή ευτυχία. Γιατί; Επειδή δεν έχουμε τη δύναμη να εμποδίσουμε τα άσχημα πράγματα. Ο Βασιλιάς Σολομών παρατήρησε κατάλληλα: «Και ο άνθρωπος δεν γνωρίζει ποιος είναι ο καιρός του. Σαν τα ψάρια που πιάνονται σε κακό δίχτυ, και σαν τα πουλιά που πιάνονται σε παγίδα, έτσι και οι γιοι των ανθρώπων παγιδεύονται σε καιρό συμφοράς, όταν αυτή πέφτει πάνω τους ξαφνικά».—Εκκλησιαστής 9:12.
Ένας Άπιαστος Στόχος
Όση επιστημονική έρευνα και να γίνει δεν πρόκειται να καταλήξει σε κάποια ανθρωποποίητη συνταγή ή τακτική που να οδηγεί στην ευτυχία. Ο Σολομών είπε επίσης: «Επέστρεψα για να δω κάτω από τον ήλιο ότι δεν έχουν οι ταχείς τον αγώνα δρόμου ούτε οι κραταιοί τη μάχη ούτε και οι σοφοί έχουν την τροφή ούτε και αυτοί που διαθέτουν κατανόηση έχουν τα πλούτη ούτε και εκείνοι που διαθέτουν γνώση έχουν την εύνοια· επειδή καιρός και απρόβλεπτη περίσταση τους βρίσκουν όλους».—Εκκλησιαστής 9:11.
Πολλά άτομα που συμφωνούν με τα παραπάνω λόγια έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένουν πως θα έχουν μια πραγματικά ευτυχισμένη ζωή. Ένας εξέχων εκπαιδευτικός δήλωσε ότι «η ευτυχία είναι μια κατάσταση που υπάρχει μόνο στη φαντασία». Άλλοι πιστεύουν ότι το κλειδί της ευτυχίας είναι ένα ακατανόητο μυστικό, ότι η ικανότητα για την εξιχνίαση αυτού του μυστικού μπορεί να περιοριστεί σε λίγους χαρισματικούς μυστικιστές.
Εντούτοις, στην αναζήτησή τους για ευτυχία, οι άνθρωποι συνεχίζουν να πειραματίζονται με διάφορους τρόπους ζωής. Παρά την αποτυχία των προκατόχων τους, πολλοί σήμερα εξακολουθούν να κυνηγούν τα πλούτη, τη δύναμη, την υγεία ή τις απολαύσεις για να απαλείψουν τη δυστυχία τους. Η αναζήτηση συνεχίζεται επειδή βαθιά μέσα τους οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι η διαρκής ευτυχία δεν είναι απλώς μια κατάσταση της φαντασίας. Ελπίζουν ότι η ευτυχία δεν είναι άπιαστο όνειρο. Ίσως λοιπόν ρωτήσετε: “Πώς μπορώ να βρω την ευτυχία;”