«Ιεχωβά» ή «Γιαχβέ»;

«ΚΙΒΔΗΛΗ», «υβριδική», «τερατώδης». Τι θα μπορούσε να υποκινήσει κάποιους λογίους της Βιβλικής εβραϊκής να χρησιμοποιήσουν τόσο σκληρούς χαρακτηρισμούς; Το αμφιλεγόμενο ζήτημα είναι κατά πόσον ο τύπος «Ιεχωβά» αποτελεί κατάλληλη προφορά του ονόματος του Θεού. Αυτή η διαμάχη μαίνεται επί εκατό και πλέον χρόνια. Σήμερα, οι περισσότεροι λόγιοι φαίνεται ότι κλίνουν προς το δισύλλαβο τύπο «Γιαχβέ». Αλλά είναι πράγματι η προφορά «Ιεχωβά» τόσο «τερατώδης»;

Στη Ρίζα της Διαμάχης

Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ο ίδιος ο Θεός αποκάλυψε το όνομά του στους ανθρώπους. (Έξοδος 3:15) Οι Γραφικές αποδείξεις καταδεικνύουν ότι οι αρχαίοι υπηρέτες του Θεού χρησιμοποιούσαν αυτό το όνομα ελεύθερα. (Γένεση 12:8· Ρουθ 2:4) Το όνομα του Θεού το γνώριζαν επίσης και άλλα έθνη. (Ιησούς του Ναυή 2:9) Αυτό άρχισε να αληθεύει ιδιαίτερα αφότου οι Ιουδαίοι που είχαν επιστρέψει από την εξορία στη Βαβυλώνα ήρθαν σε επαφή με λαούς πολλών χωρών. (Ψαλμός 96:2-10· Ησαΐας 12:4· Μαλαχίας 1:11) Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) λέει: «Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι μετά την εξορία πολλοί ξένοι προσελκύστηκαν στη θρησκεία των Ιουδαίων». Ωστόσο, τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., είχε ήδη αναπτυχθεί μια δεισιδαιμονία γύρω από το όνομα του Θεού. Τελικά, όχι μόνο έπαψε το Ιουδαϊκό έθνος να χρησιμοποιεί το όνομα του Θεού ανοιχτά, αλλά ορισμένοι απαγόρευσαν τελείως το να προφέρει κανείς αυτό το όνομα. Έτσι, η σωστή προφορά του χάθηκε—ή μήπως όχι;

Τι Περιλαμβάνει ένα Όνομα;

Στην εβραϊκή γλώσσα, το όνομα του Θεού γράφεται יהוה. Αυτά τα τέσσερα γράμματα, τα οποία διαβάζονται από τα δεξιά προς τα αριστερά, ονομάζονται κοινώς Τετραγράμματο. Πολλά ονόματα ανθρώπων και τόπων που αναφέρονται στην Αγία Γραφή περιέχουν ένα συντετμημένο τύπο του θεϊκού ονόματος. Είναι δυνατόν να παρέχουν αυτά τα κύρια ονόματα κάποιες ενδείξεις για το πώς προφερόταν το όνομα του Θεού;

Σύμφωνα με τον Τζορτζ Μπιουκάναν, επίτιμο καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Γουέσλι στην Ουάσινγκτον, D.C., των Η.Π.Α., η απάντηση είναι «ναι». Ο καθηγητής Μπιουκάναν εξηγεί: «Στην αρχαιότητα, πολλές φορές οι γονείς ονόμαζαν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις θεότητές τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πρόφεραν τα ονόματα των παιδιών τους όπως προφερόταν το όνομα της θεότητας. Το Τετραγράμματο χρησιμοποιούνταν σε ονόματα ανθρώπων, και πάντοτε χρησιμοποιούσαν το μεσαίο φωνήεν».

Εξετάστε μερικά παραδείγματα κύριων ονομάτων της Αγίας Γραφής τα οποία περιλαμβάνουν ένα βραχύ τύπο του ονόματος του Θεού. Το όνομα Ιωνάθαν, το οποίο απαντάται ως Γιωναθάν ή Γεχωναθάν στην εβραϊκή Αγία Γραφή, σημαίνει «ο Γιαχώ ή Γιαχωβά έχει δώσει», λέει ο καθηγητής Μπιουκάναν. Το όνομα του προφήτη Ηλία είναι ’Ελιγιάχ ή ’Ελιγιάχου στην εβραϊκή. Σύμφωνα με τον καθηγητή Μπιουκάναν, το όνομα σημαίνει: «Ο Θεός μου είναι ο Γιαχού ή Γιαχου-βά». Παρόμοια, το όνομα Ιωσαφάτ στην εβραϊκή είναι Γεχωσαφάτ, που σημαίνει «Ο Γιαχώ έχει κρίνει».

Αν το Τετραγράμματο προφερόταν με το δισύλλαβο τύπο «Γιαχβέ», τότε το φωνήεν ω δεν θα μπορούσε να περιέχεται στο όνομα του Θεού. Αλλά στα δεκάδες Βιβλικά ονόματα τα οποία έχουν ενσωματωμένο το θεϊκό όνομα, αυτό το μεσαίο φωνήεν εμφανίζεται τόσο στον πλήρη όσο και στο βραχύ τύπο των ονομάτων, όπως στους τύπους Ιεχωνάθαν και Ιωνάθαν. Γι’ αυτό, ο καθηγητής Μπιουκάναν λέει σχετικά με το θεϊκό όνομα: «Σε καμιά περίπτωση δεν παραλείπεται ο φθόγγος ου ή ω. Μερικές φορές η λέξη εμφανιζόταν συντετμημένη ως “Για”, αλλά ποτέ ως “Για-βέ”. . . . Όταν το Τετραγράμματο προφερόταν με μία συλλαβή, η προφορά ήταν “Γιαχ” ή “Γιω”. Όταν προφερόταν με τρεις συλλαβές, η προφορά πρέπει να ήταν “Γιαχωβά” ή “Γιαχουβά”. Αν εμφανιζόταν ποτέ συντετμημένο με δύο συλλαβές, η προφορά πρέπει να ήταν “Γιαχώ”».—Ανασκόπηση της Βιβλικής Αρχαιολογίας (Biblical Archaeology Review).

Αυτά τα σχόλια μας βοηθούν να καταλάβουμε τη δήλωση που έκανε ο Γεσένιος, λόγιος της εβραϊκής ο οποίος έζησε το 19ο αιώνα, στο έργο του Εβραϊκό και Χαλδαϊκό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης (Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures): «Εκείνοι που θεωρούν ότι η πραγματική προφορά [του ονόματος του Θεού] ήταν יְהוָֹה [Γιε-χω-βάχ] έχουν κάποια βάση για να στηρίξουν την άποψή τους. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να εξηγηθούν πιο ικανοποιητικά οι συντετμημένες συλλαβές יְהוֹ [Γιε-χώ] και יוֹ [Γιω], με τις οποίες αρχίζουν πολλά κύρια ονόματα».

Εντούτοις, στον πρόλογο της πρόσφατης μετάφρασής του για Τα Πέντε Βιβλία του Μωυσή (The Five Books of Moses), ο Έβερετ Φοξ επισημαίνει: «Παλιές και νέες απόπειρες που έγιναν για να αποκατασταθεί η “σωστή” προφορά του ονόματος [του Θεού] στην εβραϊκή δεν τελεσφόρησαν· ούτε ο τύπος “Ιεχωβά”, που ακούμε μερικές φορές, ούτε ο καθιερωμένος λόγιος τύπος “Γιαχβέ” μπορούν να αποδειχτούν πέραν πάσης αμφιβολίας».

Είναι βέβαιο ότι η διχογνωμία των λογίων θα συνεχιστεί. Οι Ιουδαίοι έπαψαν να προφέρουν το όνομα του αληθινού Θεού προτού αναπτύξουν οι Μασορίτες το σύστημα των φωνηεντικών σημείων. Άρα, δεν υπάρχει αδιαμφισβήτητος τρόπος με τον οποίο να μπορεί να αποδειχτεί ποια φωνήεντα συνόδευαν τα σύμφωνα ΓΧΒΧ (יהוה). Παρ’ όλα αυτά, τα ονόματα διαφόρων Βιβλικών χαρακτήρων—των οποίων η σωστή προφορά δεν χάθηκε ποτέ—παρέχουν μια ουσιαστική ένδειξη για το πώς ήταν η αρχαία προφορά του ονόματος του Θεού. Γι’ αυτόν το λόγο, τουλάχιστον ορισμένοι λόγιοι συμφωνούν ότι η προφορά «Ιεχωβά» δεν είναι τελικά και τόσο «τερατώδης».

[Εικόνες στη σελίδα 31]

Ο τύπος «Ιεχωβά» αποτελεί την πιο διαδεδομένη προφορά του ονόματος του Θεού