Ταρίχευση​—Είναι για τους Χριστιανούς;

Καθώς η ζωή του πλησίαζε στο τέλος της, ο πιστός πατριάρχης Ιακώβ εξέφρασε την εξής τελευταία επιθυμία: «Θάψτε με μαζί με τους πατέρες μου στη σπηλιά που υπάρχει μέσα στον αγρό του Εφρών του Χετταίου, στη σπηλιά που υπάρχει μέσα στον αγρό Μαχπελάχ, ο οποίος βρίσκεται μπροστά στη Μαμβρή, στη γη Χαναάν».​—Γένεση 49:29-31.

Ο ΙΩΣΗΦ σεβάστηκε την επιθυμία του πατέρα του επωφελούμενος από το έθιμο που επικρατούσε στην Αίγυπτο εκείνον τον καιρό. Διέταξε «τους υπηρέτες του, τους γιατρούς, να ταριχεύσουν τον πατέρα του». Σύμφωνα με την αφήγηση που βρίσκεται στο 50ό κεφάλαιο της Γένεσης, οι γιατροί χρειάστηκαν τις 40 ημέρες που απαιτούνταν συνήθως για να ετοιμάσουν το πτώμα. Η ταρίχευση του Ιακώβ επέτρεψε στο μεγάλο, αργοκίνητο καραβάνι των μελών της οικογένειας, καθώς και των Αιγύπτιων επισήμων, να ταξιδέψουν περίπου 400 χιλιόμετρα για να μεταφέρουν τη σορό του στη Χεβρών για ταφή.​—Γένεση 50:1-14.

Θα μπορούσε, άραγε, κάποια ημέρα να βρεθεί το ταριχευμένο σώμα του Ιακώβ; Οι πιθανότητες, στην καλύτερη περίπτωση, είναι ελάχιστες. Ο Ισραήλ ήταν μια περιοχή με άφθονα νερά, και ως εκ τούτου δεν υπάρχει μεγάλη ποικιλία στα αρχαιολογικά ευρήματα εκεί. (Έξοδος 3:8) Υπάρχουν άφθονα αρχαία μεταλλικά και πέτρινα αντικείμενα, αλλά τα περισσότερα από τα πιο ευπαθή είδη, όπως ύφασμα, δέρμα και ταριχευμένα σώματα, δεν έχουν αντέξει στην υγρασία και στις μεταβολές που επιφέρει το πέρασμα του χρόνου.

Τι είναι, όμως, η ταρίχευση; Γιατί χρησιμοποιούνταν; Είναι για τους Χριστιανούς;

Από Πού Ξεκίνησε Αυτό το Έθιμο;

Η ταρίχευση μπορεί να περιγραφτεί καλύτερα ως η διατήρηση του πτώματος ενός ανθρώπου ή ζώου. Οι ιστορικοί τείνουν να συμφωνήσουν ότι η ταρίχευση άρχισε στην Αίγυπτο αλλά συνηθιζόταν επίσης από τους αρχαίους Ασσυρίους, τους Πέρσες και τους Σκύθες. Πιθανώς το αρχικό ενδιαφέρον και ο πειραματισμός γύρω από την ταρίχευση ξεκίνησαν με την ανακάλυψη σωμάτων που είχαν θαφτεί στην άμμο της ερήμου και τα οποία είχαν διατηρηθεί με φυσικό τρόπο. Μια τέτοια ταφή θα εμπόδιζε την υγρασία και τον αέρα να φτάσουν στο πτώμα, πράγμα που θα περιόριζε έτσι την αποσύνθεσή του. Μερικοί εικάζουν ότι η ταρίχευση ξεκίνησε όταν βρέθηκαν σώματα διατηρημένα σε νάτρο (ανθρακικό νάτριο), ένα άλκαλι το οποίο αφθονεί στην Αίγυπτο και στις περιοχές γύρω από αυτήν.

Στόχος του ταριχευτή είναι απλώς να ανακόψει τη φυσική βακτηριακή δράση που αρχίζει μέσα σε λίγες ώρες μετά θάνατον, και η οποία προκαλεί φθορά στο πτώμα. Αν αυτή η διαδικασία μπορέσει να αποτραπεί, η αποσύνθεση θα σταματήσει ή τουλάχιστον θα επιβραδυνθεί σημαντικά. Επιδιώκονται τρία πράγματα: να διατηρηθεί η σορός σε τέτοια κατάσταση ώστε να φαίνεται σαν ζωντανό σώμα, να αποτραπεί η σήψη και να κατασταθεί το πτώμα ανθεκτικό στις επιθέσεις των εντόμων.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ταρίχευαν τους νεκρούς τους κυρίως για θρησκευτικούς λόγους. Η αντίληψή τους για τη μετά θάνατον ζωή συνδεόταν με την επιθυμία που είχαν να παραμείνουν σε επαφή με το φυσικό κόσμο. Πίστευαν ότι το σώμα τους θα χρησιμοποιούνταν σε όλη την αιωνιότητα και ότι θα αναζωογονούνταν. Όσο συνηθισμένη και αν ήταν η ταρίχευση, μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί καμιά αιγυπτιακή περιγραφή για το πώς γινόταν. Τα καλύτερα γραπτά στοιχεία προέρχονται από τον ιστορικό Ηρόδοτο του πέμπτου αιώνα Π.Κ.Χ. Ωστόσο, έχει αναφερθεί ότι η προσπάθεια να επαναληφθούν τα αποτελέσματα χρησιμοποιώντας τις οδηγίες του Ηρόδοτου δεν ήταν και πολύ επιτυχής.

Είναι για τους Χριστιανούς;

Ο Ιακώβ ταριχεύτηκε από άτομα τα οποία δεν είχαν τις ίδιες θρησκευτικές πεποιθήσεις με εκείνον. Εντούτοις, δεν μπορούμε να φανταστούμε πως, όταν έδωσε το σώμα του πατέρα του στους γιατρούς, ο Ιωσήφ ζήτησε να κάνουν τις προσευχές και τις τελετουργίες οι οποίες πιθανότατα συνόδευαν τις περισσότερες ταριχεύσεις που πραγματοποιούνταν στην Αίγυπτο εκείνον τον καιρό. Τόσο ο Ιακώβ όσο και ο Ιωσήφ ήταν άνθρωποι πίστης. (Εβραίους 11:21, 22) Αν και προφανώς δεν έγινε με εντολή του Ιεχωβά, η διατήρηση της σορού του Ιακώβ δεν αναφέρεται με αποδοκιμασία στις Γραφές. Η ταρίχευση του Ιακώβ δεν προοριζόταν να αποτελέσει προηγούμενο ούτε για το έθνος του Ισραήλ ούτε για τη Χριστιανική εκκλησία. Μάλιστα, δεν δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες γύρω από αυτό το θέμα στο Λόγο του Θεού. Ύστερα από την ταρίχευση και του ίδιου του Ιωσήφ στην Αίγυπτο, δεν γίνεται καμιά άλλη αναφορά για αυτή τη συνήθεια στις Γραφές.​—Γένεση 50:26.

Η κακή κατάσταση στην οποία βρέθηκαν ανθρώπινα λείψανα σε τάφους της Παλαιστίνης δείχνει ότι η ταρίχευση των νεκρών δεν ήταν εβραϊκό έθιμο, τουλάχιστον όχι για παρατεταμένη διατήρηση του σώματος. Ο Λάζαρος, για παράδειγμα, δεν ταριχεύτηκε. Μολονότι τον είχαν τυλίξει με ένα πανί, υπήρξαν δισταγμοί όταν επρόκειτο να μετακινηθεί η πέτρα που έκλεινε τον τάφο. Εφόσον ο Λάζαρος είχε πεθάνει πριν από τέσσερις ημέρες, η αδελφή του ήταν βέβαιη ότι θα μύριζε όταν θα άνοιγε ο τάφος.​—Ιωάννης 11:38-44.

Ταριχεύτηκε, άραγε, ο Ιησούς Χριστός; Οι αφηγήσεις των Ευαγγελίων δεν υποστηρίζουν αυτό το συμπέρασμα. Εκείνον τον καιρό, το Ιουδαϊκό έθιμο ήταν να ετοιμάζουν το σώμα με μυρωδικά και αρωματικά έλαια προτού το ενταφιάσουν. Προκειμένου να περιποιηθούν το σώμα του Ιησού, λόγου χάρη, ο Νικόδημος προμήθευσε μια μεγάλη ποσότητα μυρωδικών. (Ιωάννης 19:38-42) Γιατί τόσο πολλά μυρωδικά; Η εγκάρδια αγάπη και ο σεβασμός για τον Ιησού ίσως τον υποκίνησαν να εκδηλώσει τέτοια γενναιοδωρία. Δεν χρειάζεται να συμπεράνουμε ότι αυτά τα μυρωδικά χρησιμοποιήθηκαν με σκοπό να διατηρηθεί το σώμα.

Θα έφερνε ένας Χριστιανός αντίρρηση στο έθιμο της ταρίχευσης; Από ρεαλιστική άποψη, η ταρίχευση απλώς επιβραδύνει το αναπόφευκτο. Από το χώμα ήρθαμε και στο χώμα επιστρέφουμε κατά το θάνατο. (Γένεση 3:19) Πόσο διάστημα θα περάσει, όμως, από την ημέρα του θανάτου μέχρι την κηδεία; Αν κάποια μέλη της οικογένειας και φίλοι έρχονται από μακριά και επιθυμούν να δουν τον νεκρό, αναμφίβολα η σορός θα πρέπει να ταριχευτεί σε κάποιον βαθμό.

Από Γραφική άποψη, λοιπόν, δεν υπάρχει λόγος για ανησυχία αν διάφορες τοπικές απαιτήσεις επιβάλλουν την ταρίχευση του σώματος ή αν κάποια μέλη της οικογένειας επιθυμούν να γίνει αυτό. Οι νεκροί «δεν γνωρίζουν τίποτα». (Εκκλησιαστής 9:5) Αν βρίσκονται στη μνήμη του Θεού, θα αναστηθούν σε ζωή στον υποσχεμένο νέο του κόσμο.​—Ιώβ 14:13-15· Πράξεις 24:15· 2 Πέτρου 3:13.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 31]

ΤΑΡΙΧΕΥΣΗ​—ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Στην αρχαία Αίγυπτο, το είδος της ταρίχευσης ενός πτώματος εξαρτόταν από την κατάσταση της οικογένειας. Μια πλούσια οικογένεια πιθανώς θα επέλεγε την ακόλουθη διαδικασία:

Ο εγκέφαλος αφαιρούνταν μέσω των ρουθουνιών με τη βοήθεια ενός μεταλλικού εργαλείου. Κατόπιν, φρόντιζαν το κρανίο με κατάλληλες ουσίες. Το επόμενο βήμα περιλάμβανε την αφαίρεση όλων των εσωτερικών οργάνων εκτός από την καρδιά και τα νεφρά. Για να φτάσουν στην κοιλιά, έπρεπε να κάνουν μια τομή στο σώμα, αλλά αυτό θεωρούνταν αμαρτία. Προκειμένου να παρακάμψουν αυτό το ακανθώδες ζήτημα, οι Αιγύπτιοι ταριχευτές όριζαν κάποιον για να κάνει την τομή, τον οποίο αποκαλούσαν κόφτη. Μόλις εκείνος έκανε την τομή τρεπόταν σε φυγή, εφόσον η τιμωρία για αυτό το «έγκλημα» ήταν κατάρες και λιθοβολισμός.

Αφού άδειαζαν την περιτοναϊκή κοιλότητα, την έπλεναν σχολαστικά. Ο ιστορικός Ηρόδοτος έγραψε: “Γεμίζουν την κοιλιά με καθαρή τριμμένη σμύρνα, με κασσία και με άλλα αρώματα εκτός από λιβάνι, και την ξαναράβουν”.

Κατόπιν, αφυδάτωναν το σώμα τοποθετώντας το σε νάτρο για 70 ημέρες. Έπειτα, έπλεναν το πτώμα και το τύλιγαν επιδέξια με λινό ύφασμα. Στη συνέχεια κάλυπταν το ύφασμα με ρητίνη ή κάποιο άλλο είδος κολλώδους ουσίας που χρησίμευε σαν κόλλα, και τοποθετούσαν τη μούμια σε ένα πλούσια διακοσμημένο ξύλινο κουτί το οποίο είχε ανθρώπινη μορφή.

Σήμερα, η ταρίχευση μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα σε λίγες ώρες. Συνήθως γίνεται με την εισαγωγή ανάλογης ποσότητας ταριχευτικού υγρού στις φλέβες και στις αρτηρίες καθώς και στην περιτοναϊκή και στη θωρακική κοιλότητα. Στο διάβα των ετών, έχουν παρασκευαστεί και χρησιμοποιηθεί διάφορα διαλύματα. Ωστόσο, λόγω κόστους και ασφάλειας, το ταριχευτικό διάλυμα που χρησιμοποιείται συχνότερα είναι η φορμαλδεΰδη.

[Εικόνα]

Το χρυσό φέρετρο του Βασιλιά Τουταγχαμών